Kinderobesitas een flink probleem

In Nederland en in de rest van de westerse wereld kampen we met een flink probleem. De laatste 30 jaar is het aantal volwassenen, in Nederland, dat kampt met overgewicht met 50% toegenomen. Onder jongeren is er een stijging van 40% te zien. Volgens de cijfers van het CBS had in 2013 11% van de volwassen mannen en 13% van de volwassen vrouwen obesitas. Hoewel het percentage jongeren (2 tot 20 jarigen) met obesitas een stuk lager ligt dan bij de volwassenen heeft toch nog 13% overgewicht en lijdt zelfs 3% aan obesitas. Met 3.870.773 jongeren in Nederland in 2013 hebben we het dus wel over 503.200 jongeren met overgewicht en 116.123 jongeren met obesitas. De cijfers over het jaar 2014 zijn nog niet bekend, maar het lijkt er gelukkig op dat er een stagnatie plaatsvindt.

Inhoud

• Wat is obesitas?
• Wanneer is een jongere gewoon stevig gebouwd en wanneer spreekt men van obesitas?
• Veranderde levensstijl ten opzichte van dertig jaar geleden
• Gezondheidsproblemen bij jongeren met obesitas
• Het veranderen van levensstijl

Wat is obesitas?

Obesitas, ofwel adipositas, staat sinds 1998 officieel geregistreerd als zijnde een chronische ziekte. Obesitas wordt omschreven als: een chronische ziekte waarbij een dusdanige overmatige vetstapeling in het lichaam bestaat dat dit aanleiding geeft tot gezondheidsrisico’s. Obesitas kent verschillende oorzaken maar de hoofdoorzaak is een langdurig verstoorde verhouding tussen energie-inname en energieverbruik. Simpel gezegd: te veel eten en te weinig bewegen. Een zeer klein gedeelte van de mensen met obesitas hebben een genetische afwijking waardoor ze veel vet opslaan.

Wanneer is een jongere gewoon stevig gebouwd en wanneer spreekt men van obesitas?

Ieder kind is gelukkig anders en de één is wat steviger gebouwd dan de ander. Door middel van een BMI (Body Mass Index) kan men de verhouding tussen lengte en gewicht van een persoon weergeven. Het BMI wordt berekend door het gewicht van een persoon te delen door de lengte in het kwadraat (dus lengte maal de lengte). Bijvoorbeeld: een kind van zeven jaar heeft een gewicht van 31 kilo en een lengte van 1,30m. Dan wordt het BMI 31 / 1,30 x 1,30 = 31 / 1,69 = 18,4 (dit valt in de categorie overgewicht). Het BMI-getal is echter geen volledige diagnose omdat deze geen rekening houdt met verhouding vet-, spier- en botgewicht in het lichaam. Om te bepalen of een jongere overgewicht heeft of aan obesitas lijdt is hiervoor een afkapwaarde tabel ontwikkeld. Hieraan wordt aan de hand van het BMI bepaald in welke categorie een jongere valt bij een bepaalde leeftijd en BMI.

Afkapwaarde tabel voor overgewicht en obesitas van 2 tot 20 jarigen

Veranderde levensstijl ten opzichte van dertig jaar geleden

Er is de laatste 30 jaar zeer veel veranderd in de levensstijl van mensen in de westerse wereld. Dertig jaar geleden was er wel al televisie maar het aantal zenders en de uitzendtijden waren zeer beperkt. Tegenwoordig hebben we de keuze uit talloze zenders die ook nog eens vierentwintig uur per dag allerlei programma's aanbieden. De computer was toen nog maar net in opkomst en videospelletjes waren low-tech, om nog net niet te zeggen: bijna saai. Tegenwoordig is de keuze uit videospelletjes gigantisch, er is voor ieder wat wils. Spelletjes worden steeds mooier, leuker, spannender en zijn daardoor vaak ook verslavend. Door al deze technische veranderingen zitten veel jongeren tegenwoordig uren achtereen aan een scherm gekluisterd. Dertig jaar geleden hadden jongeren veel minder vermaak in huis dan tegenwoordig en zij zochten dit dan ook veelal buitenshuis.

Ook was de gezinssituatie dertig jaar geleden vaak nog veel "traditioneler". Er was vaak één kostwinnaar, veelal de vader, en de andere ouder verzorgde het huishouden, vaak de moeder. Als de kinderen zich dan begonnen te vervelen en dit op moeders zenuwen begon te werken werden ze vaak dringend verzocht "om zich lekker buiten te gaan vervelen". Zonder zich bewust er van te zijn waren jongeren, dertig jaar geleden, lichamelijk veel actiever dan jongeren heden ten dage. Tegenwoordig werken bij veel gezinnen beide ouders zodat veel jongeren uit school in een leeg huis thuis komen en achter de computer gaan zitten om via social media met vrienden/vriendinnen te kletsen. Of er is een oppas aanwezig die het wel zo gemakkelijk vindt dat de kinderen lekker zichzelf vermaken, met bijvoorbeeld een beeldscherm.

Omdat in veel gezinnen tegenwoordig beide ouders werken en ze allebei vermoeid thuiskomen hebben deze vaak weinig zin om nog een uur in de keuken te staan om een "gewone" maaltijd te bereiden. Hierdoor eten veel gezinnen vaak gemaksvoedsel zoals: kant-en-klaar gerechten of er wordt wat gehaald of besteld. Vaak zijn dit soort maaltijden voorzien van een ruime hoeveelheid vet, suiker en zout. Dertig jaar geleden was het vaak de moeder die om klokslag zes uur de pannen op tafel zette om met het hele gezin aan tafel, een zelfgemaakte maaltijd, te nuttigen. Uit eten was voor veel gezinnen een luxe die ze zich maar een enkele keer in de maand konden veroorloven. Hierdoor was eten een veel socialere aangelegenheid dan tegenwoordig, waar veel mensen voor de televisie hun eten naar binnen werken. Ook schiet bij veel gezinnen het ontbijt er bij in omdat 's ochtends alles snel, snel, snel gedaan moet worden. Vaak wordt er even snel wat in een trommel gedaan voor de kinderen op school, maar het is ook zo gemakkelijk om even wat geld mee te geven zodat de kinderen wat in de schoolkantine kunnen kopen. Aangezien veel kinderen door deze thuissituatie geen goede basis meekrijgen wat goed/gezond eten en minder goed/gezond eten is kunnen ze die keuze zelf ook slecht maken. Hier komt nog bij dat er in veel scholen vaak vending-machines staan waarin alleen maar fris, snoep en snacks zijn te krijgen. Jongeren die op het voortgezet onderwijs komen hebben bij die leeftijd vaak een onverzadigbare honger. Het is dan ook een "normaal" gezicht dat, zodra de pauze bel klinkt, er een colonne van jongeren naar de dichtstbijzijnde supermarkt trekt om daar de veelal lekkere trek te stillen.

Ook hebben veel gezinnen door de toenemende welvaart in ons land meestal één maar soms ook twee auto's voor de deur. Het is hierdoor heel gemakkelijk om de kinderen even met de auto naar school te brengen en ze ook weer op te halen. Dertig jaar geleden was de kostwinnaar meestal al, met de enige auto die het gezin rijk was, naar zijn werk vertrokken en bleef er voor de kinderen weinig anders over dan te lopen of met de fiets op school te komen.

Gezondheidsproblemen bij jongeren met obesitas

Obesitas is een chronische ziekte dat aanleiding kan geven tot gezondheidsrisico's. Jongeren kunnen hierdoor veel lichamelijke ongemakken ervaren die niet bij hun leeftijd passen. Lichamelijke klachten waar jongeren mee te maken kunnen krijgen zijn:

• Last van de gewrichten.
• Een te hoog cholesterolgehalte.
• Een te hoge bloeddruk.
• Een verhoogd risico op astma.
• Een verhoogde kans op huidaandoeningen zoals uitslag en schimmelinfecties.
• Een verhoogd risico op hartaandoeningen als jongvolwassenen.
• En natuurlijk een zeer grote kans op obesitas als volwassenen.
• Kans op vervroegde pubertijd bij meisjes.
• Kans op verlate pubertijd bij jongens.
• Een verhoogd risico op diabetes type 2.

Dit verhoogde risico's op diabetes type 2 kan in het latere leven lijden tot: hartaandoeningen, blindheid en amputaties.

Naast de lichamelijke problemen die obesitas met zich meebrengt krijgen veel jongeren met obesitas ook vaak te maken met psychische klachten. Deze psychische klachten kunnen vaak net zo veel, zo niet meer, pijn doen dan de lichamelijke klachten. Overgewicht en obesitas zijn ook emotionele kwesties, die littekens kan achterlaten waar kinderen hun hele verdere leven last van kunnen blijven houden. Zo worden kinderen met obesitas vaak op school gepest. Dit kan lijden tot psychische klachten zoals een laag gevoel van eigenwaarde. Om hun verdriet te verdrijven zoeken ze veelal troost in lekker eten waardoor ze eigenlijk in een vicieuze cirkel komen.

Overgewicht komt vaak voor bij meerdere leden uit één gezin. Raar maar waar, vaak herkennen ouders obesitas bij hun eigen kinderen niet. Veelal worstelen de ouders zelf ook met gewichtsproblemen maar hebben misschien nooit gezondheidsproblemen hiervan ondervonden. Zij denken als zij hun kinderen zien: mijn zoon/dochter is gewoon stevig gebouwd, net als ik vroeger was en ik ben nu ook nog steeds gezond. Hierdoor wordt vaak pas om hulp gevraagd wanneer er zich gezondheidsproblemen voor gaan doen, maar eigenlijk is het dan al te laat.

Het veranderen van levensstijl

Er bestaat nog geen medicijn tegen overgewicht en de enige oplossing om overgewicht tegen te gaan is te zoeken naar de juiste balans tussen energie-inname en energieverbruik. Dit betekent veelal dat er een flinke verandering van de leefstijl nodig is. Voor jongeren is een verandering van leefstijl makkelijker dan voor ouderen omdat ouderen vaak vastgeroest zitten in hun gewoontes. Ook is het voor kinderen niet absoluut noodzakelijk om veel af te vallen. Kinderen met obesitas zullen als ze op hetzelfde gewicht blijven door hun groei in de lengte hoe dan ook een lagere BMI-getal krijgen. Maar de beste resultaten geven een gedragsverandering, met of zonder professionele hulp, in het eet- en bewegingspatroon. Hierbij is het wel heel belangrijk dat iedereen in het gezin hieraan meedoet. Jongeren zullen van beide ouders het goede voorbeeld moeten krijgen.

Lees verder

• Kinderobesitas, de emotionele gevolgen van gepest worden