Operatie bij niet-ingedaalde zaadballen van jongetjes

Ieder jaar worden in ons land tussen drie- en vierduizend jongens geopereerd aan een niet-ingedaalde zaadbal. De zaadballen moeten namelijk losjes in de balzak, het scrotum, liggen. Meestal gebeurt dat bij de geboorte of binnen de eerste negen maanden. Maar bij 1.5% van de geboren jongetjes is dat niet zo. Een operatie is dan onvermijdelijk, omdat de kans op zaadbalkanker of onvruchtbaarheid erg groot is. Door een operatie wordt dat risico vele malen teruggebracht. De oorzaak van niet-ingedaalde zaadballen kan aangeboren of verworven zijn. Bij verworven oorzaak was de bal goed gesitueerd, maar wordt later omhooggetrokken en verdwijnt uit de balzak. De aangeboren oorzaak vindt plaats tijdens de zwangerschap,waarin de zaadballen niet in de balzak dalen. Dit zal ook niet meer uit zichzelf gebeuren. De operatie die nodig is om een zaadbal in de balzak te brengen heet orchidopexie.

Indaling zaadballen noodzakelijk voor ontwikkeling en de productie van de zaadcellen

Bij ongeveer 2-3% van de jongens zijn direct na de geboorte zaadballen nog niet ingedaald in de balzak. In een aantal gevallen
treedt in het eerste levensjaar toch nog een spontane indaling op. Indaling van de zaadballen is nodig voor de ontwikkeling en de productie van de zaadcellen, die voor de vruchtbaarheid zorgen in het latere leven. Wanneer een niet ingedaalde bal in de lies gevoeld wordt, kan de arts proberen deze met een strijkende handbeweging in de balzak te brengen. Als dit kan is, is een operatie onvermijdelijk. Dit gebeurt voor het einde van het tweede levensjaar. Soms is de bal niet te voelen en ook niet met geluidsgolven (echografie) aan te tonen, waardoor een kijkoperatie nodig is om te kunnen vaststellen waar de bal in de buik is.

Oorzaken van niet-ingedaalde zaadballen

Zaadballen moeten losjes in het scrotum liggen, vanuit de buikholte, waar ze in de foetus zijn gevormd, moeten ze zijn ingedaald. Bij 1 tot 1,5 procent is dat niet gebeurd. Wat zijn de oorzaken van niet ingedaalde zaadballen?

• Een aangeboren oorzaak
• Een verworven oorzaak

Een aangeboren oorzaak

Tijdens de zwangerschap dalen de zaadballen niet in de balzak. Dit zal ook niet meer uit zichzelf gebeuren.

Een verworven oorzaak

Bij een verworven oorzaak zijn de zaadballen in het begin wel ingedaald. Na verloop van tijd zijn ze echter weer omhoog geschoten. Een van de redenen daarvan zou kunnen zijn, dat het lichaam sneller groeide dan zaadstreng. Een zaadbal is opgehangen aan een zaadstreng. Als de zaadstreng tijdens de groei minder snel meegroeit dan de rest van het lichaam, wordt deze te kort. Daardoor wordt de bal omhoog getrokken en verdwijnt weer uit de balzak.

Orchidopexie

De operatie die nodig is om een zaadbal in de balzak te brengen heet orchidopexie.

• Deze operatie vindt bij voorkeur plaats voor de 18 levensmaand van het jongetje.
• De ingreep duurt ongeveer 1 uur en het kind mag normaal gesproken dezelfde dag naar huis.
• De operatie vindt plaats onder algehele narcose.
• Wordt het kind 's morgens geopereerd, dan mag het vanaf 12 uur 's nachts niet eten en drinken.
• Wordt het kind 's middags geopereerd, dan mag het 's morgens een licht ontbijt. Daarna niet meer eten of drinken.

Wat gebeurt er tijdens de operatie

• De uroloog maakt een sneetje in de lies en een sneetje in de balzak,
• De zaadbal wordt opgezocht en vrijgemaakt via de opening in de lies.
• De bloedvaten en de zaadleider van de testikel worden vrijgemaakt van weefsels.
• Daardoor ontstaat voldoende lengte om de testikel naar de balzak te leiden
• de testikel wordt vastgezet in de balzak.
• De wond in de lies en balzak krijgt oplosbare hechtingen.

Nazorg van de operatie

• 's Avonds een lichte maaltijd zoals bouillon, appelmoes, puree of pap
• Geen koolzuurhoudende dranken
• Bij thuiskomst na de operatie moet het jongetje liggen (bank, bed)
• De dag na de operatie weer gewoon zijn gang gaan
• De pleister de eerste twee dagen laten zitten
• Daarna weer onder de douche of in bad
• Wond schoon en droog houden, dus na het douchen of wassen de wond droogdeppen
• Paracetamol, zetpil of tablet als eventuele pijnbestrijder
• Eerste twee weken niet fietsen of sporten

Nieuwe ontwikkelingen

Bij 75% van de jongens dalen de zaadballen alsnog spontaan in

Uit een pas geleden gehouden onderzoek door Karlijn Sijstermans van de Vrije Universiteit in Amsterdam is gebleken dat bij 75% van de jongens de zaadballen alsnog spontaan indalen. De oorzaak hiervan is nog niet achterhaald, maar het zou met de hormonen te maken kunnen hebben. Toch wordt op dit moment bij deze kinderen de operatie ook tussen de zes en twaalf maanden verricht. Sijstermans zegt hierover: "Bij hen is het beter te wachten tot het begin van de puberteit". Slechts 25% van de 13 tot 15 jarigen zou dan pas een operatie te hoeven ondergaan.

Ballenkaart

Al meer dan twintig jaar een ballenkaart

De jeugdzorg in Nederland houdt al meer dan twintig jaar een ballenkaart bij. Op deze kaart worden vanaf het eerste bezoek aan het consultatiebureau de plaats en de omvang van de beide zaadballen genoteerd. Daardoor kan ook worden geconstateerd of de ballen eerst wel en later niet meer in de balzak lagen. De verworven oorzaak is dus ontdekt.

Herziening van operatieve behandeling

Door het onderzoek van Karlijn Sijstermans zou dus de operatieve behandeling bij verworven oorzaken niet meer zo jong nodig zijn. Volgens haar zouden de richtlijnen voor operatieve behandeling van niet-ingedaalde zaadballen moeten worden herzien (De Gelderlander 29 december 2008). Zij pleit voor een overkoepelend Nationaal Testis Centrum voor verder onderzoek.