Plaswekker: werking, kosten (huren/kopen) en vergoeding

Een plaswekker is een effectieve en geheel veilige methode om kinderen die 's nachts in bed plassen te leren wakker te worden van het gevoel van een volle blaas. Met behulp van een alarm die al afgaat bij het eerste druppeltje plas, raakt uiteindelijk 70% van de kinderen blijvend van het bedplassen af. Dit artikel bespreekt de behandeling van bedplassen (enuresis nocturna) door middel van de plaswekker. Er zijn ook andere methoden om bedplassen aan te pakken.

• Wat is bedplassen?
• “Mama, niet boos worden, maar het is weer nat…”
• De term ‘bedplassen’: wat houdt het in?
• Een natuurlijke fase of een groter probleem?
• Oorzaken van bedplassen: een duik in de nachtelijke onrust
• Fysiologische factoren: de harde wetenschap
• Een diepe slaap: niet wakker worden, zelfs niet van Niagara Falls
• Erfelijkheid: het ligt in de familie
• Stress en emotionele factoren
• Leefstijl en voedingsgewoonten
• Genetische en neurologische invloeden
• Andere medische aandoeningen
• Een voorbeeld uit de praktijk: “Lotte’s volle agenda”
• Oplossingen beginnen bij begrip
• Wat is een plaswekker?
• Bedplassen
• Plaswekker
• Plaswekkerbroekjes
• Motivatie
• Hoe werkt een plaswekker?
• Werking
• Al doende leert het kind
• Stappen volgen
• Waar kan ik terecht voor een plaswekker?
• Huren of kopen van een plaswekker
• Vergoeding
• Hoe lang moet het alarm worden gebruikt?
• Duur van het gebruik
• Huisarts raadplegen
• Hoe succesvol is een plaswekker?
• Tips voor het welslagen van de plaswekkermethode
• Motivatie
• Geduld
• Belonen is beter dan straffen
• Terugval
• Gecombineerde behandeling

Wat is bedplassen?

“Mama, niet boos worden, maar het is weer nat…”

Het is een zinnetje dat in menig ouderhart inslaat als een donderklap. Neem nou Bram, een vrolijke jongen van zes die overdag het zonnetje in huis is. Maar 's nachts? Daar werd hij de koning van het natte bed genoemd. Zijn ouders probeerden alles: minder drinken na zes uur, wekkers zetten, zelfs een beloningsschema met stickers. Maar toch bleef dat lakentje iedere ochtend een wasbeurt vragen. Bedplassen, of enuresis nocturna, is een dagelijkse realiteit voor veel gezinnen. Het is niet alleen een fysiek ongemak, maar raakt ook de emoties van zowel kind als ouder.

De term ‘bedplassen’: wat houdt het in?

Bedplassen betekent simpelweg dat een kind ouder dan vijf jaar ’s nachts onbewust urine verliest. Het kan af en toe gebeuren, maar bij sommige kinderen gebeurt het regelmatig. Het klinkt misschien als een klein ongemak, maar voor een kind dat het meemaakt, kan het voelen als een gigantisch probleem. Stel je voor: je wordt wakker in een nat bed, je voelt je beschaamd en je durft het niet te zeggen. Bedplassen kan invloed hebben op de zelfverzekerdheid van een kind en zelfs sociale situaties ingewikkeld maken. Logeerpartijtjes? Die worden vaak met een smoesje afgezegd.

Een natuurlijke fase of een groter probleem?

Voor de meeste kinderen is bedplassen niets meer dan een fase. De ontwikkeling van hun blaascontrole loopt gewoon iets trager dan bij leeftijdsgenootjes. Maar het kan ook een signaal zijn van iets anders, zoals stress, een kleine fysieke afwijking of zelfs een genetisch trekje dat via opa en oma is doorgegeven. Wereldwijd komt bedplassen bij ongeveer 15-20% van de vijfjarigen voor, met een natuurlijke afname naarmate kinderen ouder worden. Het goede nieuws? De meeste kinderen groeien er uiteindelijk vanzelf overheen. Het is als een hoofdstuk in een boek: belangrijk om te lezen, maar nooit het hele verhaal.

Oorzaken van bedplassen: een duik in de nachtelijke onrust

Bedplassen, ook wel 'enuresis nocturna' genoemd, kan frustrerend zijn, zowel voor het kind als de ouders. Toch is het belangrijk te beseffen dat dit fenomeen vaak een complex samenspel van factoren is, waarbij niemand schuld treft. Laten we eens inzoomen op de verschillende oorzaken die hier een rol kunnen spelen.

Fysiologische factoren: de harde wetenschap

Sommige kinderen hebben simpelweg een kleinere blaas. Dit betekent dat hun lichaam niet voldoende capaciteit heeft om een hele nacht door te komen zonder een plasbeurt. Daarnaast kan de productie van het antidiuretisch hormoon (ADH) bij sommige kinderen 's nachts te laag zijn. Dit hormoon zorgt ervoor dat de nieren minder urine aanmaken tijdens de slaap. Een tekort aan ADH kan dus leiden tot overvolle blaasproblemen.

Daarnaast zijn er gevallen waarin de blaasspier overactief is, alsof deze een eigen wil heeft. Dit resulteert in onvrijwillige samentrekkingen, zelfs wanneer de blaas nog niet volledig gevuld is. Medische aandoeningen zoals een urineweginfectie of obstipatie kunnen ook een rol spelen; beiden zorgen ervoor dat de blaas onnodig onder druk komt te staan.

Een diepe slaap: niet wakker worden, zelfs niet van Niagara Falls

Je kent vast wel iemand die zo diep slaapt dat je een kanon kunt afschieten zonder dat ze hun hoofd optillen. Bij kinderen die bedplassen, gebeurt iets vergelijkbaars. Hun hersenen registreren de signalen van een volle blaas niet. Dit betekent niet dat ze lui of ongevoelig zijn; hun diepe slaapstadium is simpelweg sterker dan hun waakreflex.

Erfelijkheid: het ligt in de familie

Ja, bedplassen zit in de genen. Als een van de ouders als kind last had van bedplassen, is de kans groot dat hun kind hetzelfde ervaart. Is het beide ouders overkomen? Dan wordt de kans nóg groter. Het is alsof het DNA een klein geheimpje doorgeeft, samen met je haarkleur en oogkleur.

Stress en emotionele factoren

Stress is een sluipmoordenaar die overal invloed op heeft, zelfs op de nachtelijke plasroutine. Veranderingen in het leven van een kind, zoals de geboorte van een broertje of zusje, een verhuizing of problemen op school, kunnen hun tol eisen. Bedplassen kan dan een signaal zijn van onbewuste spanning. En laten we eerlijk zijn: volwassenen uiten stress door te piekeren, kinderen door soms letterlijk hun spanning los te laten.

Leefstijl en voedingsgewoonten

Een dieet dat rijk is aan cafeïne of suikerrijke dranken vlak voor bedtijd kan de blaas overactiveren. Frisdranken, chocolade en energiedrankjes zijn dus grote boosdoeners. Daarnaast speelt hydratatie een rol. Te weinig drinken overdag en juist veel drinken 's avonds zet de blaas extra onder druk.

Genetische en neurologische invloeden

Sommige kinderen ervaren bedplassen als gevolg van een neurologische vertraging. Hun zenuwstelsel heeft meer tijd nodig om volwassen te worden en de signalen van de blaas efficiënt te verwerken. Dit betekent niet dat er iets mis is, maar eerder dat hun ontwikkeling iets meer geduld vraagt.

Andere medische aandoeningen

Obstipatie, diabetes en slaapapneu zijn ook bekende boosdoeners. Bij obstipatie drukt de volle darm op de blaas, waardoor deze minder ruimte heeft. Bij diabetes speelt een verhoogde urineproductie een rol. Slaapapneu veroorzaakt onderbroken ademhaling en kan de slaapcyclus verstoren, wat indirect weer invloed heeft op het bedplassen.

Een voorbeeld uit de praktijk: “Lotte’s volle agenda”

Lotte, 7 jaar oud, was een energiek kind dat elke dag vol zat met activiteiten. Van zwemlessen tot tekenklas, ze hield haar ouders bezig. Toch begon Lotte plotseling ’s nachts weer in bed te plassen. Na een aantal gesprekken bleek dat ze overdag nauwelijks tijd nam om naar het toilet te gaan, waardoor ze onbewust haar blaas trainde om grote hoeveelheden urine vast te houden. Voeg daar een stressvolle verhuizing aan toe, en het bedplassen was terug van weggeweest. Met een paar aanpassingen in haar routine en veel geduld verbeterde de situatie aanzienlijk.

Oplossingen beginnen bij begrip

Bedplassen is meer dan een nat bed; het is een complexe puzzel van oorzaken. Begrip en geduld zijn essentieel om de oorzaak te achterhalen en de juiste oplossing te vinden. Elk kind is uniek, en dat geldt ook voor de aanpak. Dus, haal diep adem, wees lief voor jezelf en je kind, en vergeet niet: dit is een fase, geen eindstation.

Wat is een plaswekker?

Bedplassen

Bedplassen is een het ledigen van de blaas volgens een normaal plaspatroon op een ongewenst moment en een ongewenste plaats. De medische benaming is enuresis nocturna. Men spreek van enuresis nocturna wanneer een kind van 5 of 6 jaar in de laatste drie maanden ten minste tweemaal per week 's nachts in bed plast of als een kind van 7 jaar of ouder ten minste eenmaal per maand 's nachts in bed plast. Er bestaan verschillende methoden om bedplassen af te leren. De plaswekkermethode is bewezen effectief en kan soms al bij kinderen vanaf 5 jaar worden toegepast. Adequate begeleiding verhoogt de kans op succes.

Plaswekker

Een plaswekker is een (hulp)apparaat dat een kind alarmeert op het kritieke moment, dus wanneer de eerste druppels urine de blaas verlaten. Dankzij deze methode leert het kind 's nachts naar zijn blaas te luisteren. De methode bestaat uit twee broekjes (of een mat), één zender en één ontvanger. Wanneer de blaas vol is, gaat het kind plassen. Doch zodra de eerste druppeltjes urine in het broekje komen, signaleert een sensor dat. Zodra de sensor ook maar een beetje nat wordt, wordt direct een alarm geactiveerd. Op dat moment gaat de bel van de plaswekker af. Dit signaal moet het kind tijdig wekken, teneinde bedplassen zo goed mogelijk te leren voorkomen.

Plaswekkerbroekjes

Vaak zitten er standaard twee plaswekkerbroekjes bij de plaswekkerset. Deze broekjes zijn te vergelijken met normale onderbroekjes.Er bestaat ook een type die speciaal is ontwikkeld voor dove en slechthorende kinderen. Deze plaswekker heeft dan een trilkussen als alarm.

Motivatie

Van belang is dat het kind intern is gemotiveerd om van het bedplassen af te komen. Hij moet het dus zelf als een probleem ervaren. Soms is het kind al op jongere leeftijd gemotiveerd, maar soms moet er mee gewacht worden tot het kind 6 of 7 jaar is. Forceren heeft geen zin.

Hoe werkt een plaswekker?

Werking

De wekker wordt met een draad of draadloos verbonden met een speciaal broekje met vochtsensoren (bestaande uit onzichtbare draadjes), dat het kind s nachts draagt. De sensoren in het broekje zijn meestal dermate gevoelig dat het alarm al afgaat zodra het kind begint te plassen, dus zodra de eerste druppels in het broekje komen. Door het alarm wordt het kind gewekt, die dan prompt stopt met plassen. Het kind gaat uit bed, zet het signaal van de wekker af, loopt naar het toilet en doet er een plasje en vervangt vervolgens het gebruikte broekje (daarom zijn twee broekjes nodig). Daarna schakelt het kind de wekker weer in en kan het de slaap hervatten.

Al doende leert het kind

Door middel van deze methode wordt het kind steeds gewaarschuwd op het moment dat de blaas vol is en geleegd moet worden. Al doende leert hij/zij op tijd wakker te worden van een volle blaas. Sommige kinderen worden erg moeilijk wakker van het alarm. Als het kind erg moeilijk wakker wordt, maakt de ouder het kind wakker wanneer het alarm afgaat. Na enkele nachten zal het kind uit zichzelf sneller wakker worden. Het is van belang dat het kind écht wakker is en niet in een halfslaperige toestand verkeert, omdat men anders het kind leert bedplassen.

Stappen volgen

De ouder of verzorger moet van te voren precies weten hoe het alarm werkt. Het kind moet geleerd worden alle stappen te volgen. Instrueer het kind vooraf wat het moet doen. Laat hem alle stappen voor het slapen gaan rustig herhalen. Neem hiervoor de tijd en raffel het niet af. Het kind moet voordat het gaat slapen ervan doordrongen zijn dat hij wakker moet worden van de plaswekker en dat hij uit zijn bed opspringt zodra hij het geluid hoort. Laat het kind zelf (helpen met) de lakens te verschonen, wanneer het in bed heeft geplast.

Waar kan ik terecht voor een plaswekker?

Huren of kopen van een plaswekker

Aangezien plaswekkers veelal voor korte tijd gebruikt worden, worden ze nogal eens gehuurd. De huurprijs varieert van 30 tot 50 euro per maand. De aanschaf van een plaswekker varieert van 90 tot 150 euro. Gemiddeld neemt een plaswekkertraining 2 tot 3 maanden in beslag, maar vaak ook langer waardoor huren weer ongunstig uitpakt. De draadloze plaswekker van Rodger kost (anno 2025) bijvoorbeeld € 87,00. Uit hygiënisch oogpunt is de plaswekker van Rodger niet te huur, maar uitsluitend te koop. De standaard plaswekkerset van Rodger bestaat uit:

• zender;
• ontvanger (wekker);
• gebruiksaanwijzing;
• 2 uitwasbare plaswekkerbroekjes;
• plaskalender; en
• stickervel.

Vergoeding

Vergoeding van kosten voor aanschaf of huur van de plaswekker, is per zorgverzekeraar anders geregeld en afhankelijk van de polisvoorwaarden.

Hoe lang moet het alarm worden gebruikt?

Duur van het gebruik

Gebruik het elke nacht tot het kind ten minste 14 opeenvolgende droge nachten heeft gehad. Gemiddeld duurt de behandeling met de plaswekker 2 tot 3 maanden, maar het kan ook langer duren.

Huisarts raadplegen

Als de plaswekker binnen een aantal weken niet leidt tot verbetering, is het zinvol om de huisarts te raadplegen. De huisarts kan desmopressine voorschrijven. Wanneer het voor het slapengaan wordt gebruik, vermindert dit middel 's nachts de urineproductie. Het effect is meestal na enkele dagen al merkbaar. Het snelle effect van desmopressine kan de motivatie versterken om door te gaan met de plaswekker.

Hoe succesvol is een plaswekker?

Uit onderzoek blijkt dat de plaswekker de beste methode is om kinderen (alsook volwassen) die bedplassen van dit ongemak af te helpen. De jeugdarts Frank van Leerdam heeft hiernaar onderzoek gedaan in het VU medisch centrum. En wat bleek? Direct na gebruik van de plaswekker bleef 70-90% van de bedplassende kinderen droog. Twee jaar later was 70% van hen nog steeds van het bedplassen af.²

Tips voor het welslagen van de plaswekkermethode

Motivatie

Er is meer kans op succes als het kind zelf gemotiveerd is om het bedplassen af te leren. De motivatie wordt vergroot door het kind de verantwoordelijkheid voor het systeem te geven en hem te prijzen bij vooruitgang. Laat het kind zelf ook zoveel mogelijk verantwoordelijkheid dragen voor de gevolgen van het bedplassen. Afhankelijk van zijn leeftijd, kan het kind zelf een schone pyjama pakken en het bed verschonen.

Geduld

Volledig droge nachten komen niet van de ene op de andere dag. Heb geduld en raadpleeg de huisarts als deze methode na twee weken nog niet tot resultaat heeft geleid. Wellicht dat medicamenteuze ondersteuning soelaas kan bieden.

Belonen is beter dan straffen

Het kind straffen of dreigen met straf is absoluut geen vruchtbare methode. Het kind wordt er alleen maar onzekerder van.

Terugval

Deze methode wordt meestal gebruikt totdat het kind 14 aaneengesloten nachten droog is gebleven. Als het kind in de toekomst een terugval heeft, kan het de moeite waard zijn om er opnieuw mee te beginnen.

Gecombineerde behandeling

De plaswekkermethode kan ook worden gecombineerd met de kalendermethode.

Noten:

1. Dr. J.A.H. Eekhof, dr. A. Knuistingh Neven, dr. W. Opstelten: Kleine kwalen bij kinderen. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen, tweede druk 2009, p.570.
2. Plaswekker beste methode tegen bedplassen (6 april 2005), http://www.artsenapotheker.nl/huisarts/nieuws/id19907-plaswekker-beste-methode-tegen-bedplassen.html

Lees verder

• Bedplassen: oorzaak plassen in bed en bedplassen afleren
• Groeipijn: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose