Stress versnelt verouderingsproces

Wanneer een persoon lijdt aan chronische stress kan dit negatieve gevolgen hebben op de gezondheid; het is aangetoond dat mensen die aan chronische stress lijden vaak last hebben van slapeloosheid, hart- en vaatziekten, migraine en ernstige gewichtstoename of -afname. Stress komt vaak voor bij mensen die angstig of depressief zijn. Hoewel stress in kleine mate belangrijk is voor uw gezondheid is er een breed scala aan studies die hebben aangetoond dat (chronische) stress het verouderingsproces versneld. Dit komt voornamelijk door dat de lengte van de DNA-streng sneller wordt verkort. Stress kan op vele manieren worden veroorzaakt; het kan bijvoorbeeld ontstaan door langdurige werkeloosheid, slaaptekort, frustraties, leven in een sociaal isolement en depressies.

Veroudering

Chromosomen en telomeren

Ieder mens heeft 46-chromosomen: 23 komen van de vader, en 23 komen van de moeder. Elk chromosoom heeft 'telomeren'. Telomeren zijn aanwezig aan de uiteindes van elk chromosoom en beschermen het chromosoom tegen beschadigingen.
Telomeren zijn DNA-strengen die bestaan uit duizenden herhalingen van de TTAGGG sequentie; het is een stuk 'DNA' (Deoxyribonucleic acid) dat zich herhaald. De chromosomen worden bij het plaatsvinden van de celdeling steeds een klein stukje korter. Het kan vergeleken worden met het stukje plastic aan de uiteinde van veters; deze slijten ook na verloop van tijd. De structurele integriteit van de telomeren wordt verzwakt waardoor cellen sneller verouderen. De veelvuldige herhalingen van de 'TTAGGG' sequentie dienen voor het maken van een goede kopie van de strengen. Wanneer de telomeren te kort worden kan de cel zich niet meer goed delen en zal die 'doodgaan'; dit is het geval na ongeveer 50-60 delingen. Verkortingen van telomeren staan in verband met ziekten. Op het plaatje staan de telomeren afgebeeld.

Cellen

Cellen verliezen op een bepaald punt hun vermogen om te verder te delen. Deze fase wordt ook wel 'replicatieve senescentie' genoemd. Cellulaire veroudering is een noodzakelijk mechanisme die de uitgeputte en versleten cellen verwijderen. Het draagt echter ook bij aan de vroegtijdige veroudering en een kortere levensduur. Stressvolle gebeurtenissen, in de jeugd of in de volwassenheid, zijn in verband gebracht met een versnelde verkorting van telomeren. Telomeren die (ernstig) verkocht zijn, zijn in verband gebracht met chronische ziekten en een vroegtijdig overlijden in onderzoek door Wolkowitz aan de Universiteit van Californië, San Francisco (UCSF) in 2013.

Papegaaien

Wetenschappers in Oostenrijk (Wenen, Vetmeduni) onderzochten de lengte van telomeren van Afrikaanse papegaaien. Het onderzoek (2014) wees uit dat de lengte significant was verkort bij 'eenzame' papegaaien die leefden in een isolement in vergelijking met papegaaien met een partner. In lijn met dit resultaat vonden ze ook dat 'single' (zonder partner) papegaaien sneller verkorte telomeren hadden in vergelijking met papegaaien die wel een partner hadden. Helaas leven er vrij veel Afrikaanse papegaaien in isolement. Van origine zijn papegaaien zeer sociale dieren.

Op basis van dit onderzoek kan echter niet met honderd procent zekerheid worden geconcludeerd dat de lengte van telomeren bij de mens ook op deze manier worden verkort, maar het is wel waarschijnlijk. Mensen die in een isolement leven of mensen die geen partner hebben rapporteren vaak meer stress. Hoewel er 'nog' geen concrete menselijke onderzoeken zijn gedaan naar het verband tussen het leven in een sociaal isolement en de lengte van telomeren kan er op basis van deze studie worden gezegd dat 'eenzaamheid' cellulaire veroudering en het herstelproces van DNA kan beïnvloeden. De bevindingen van dit onderzoek zijn gepubliceerd in het tijdschrift 'PloS ONE'.

Angst

Uit de resultaten van een onderzoek uit 2012 van het 'Brigham and Women's Hospital' bleek dat chronische (fobische) angst bij vrouwen van middelbare leeftijd in verband staat met een snellere verkorting van telomeren. De participanten van dit onderzoek betroffen vrouwen van middelbare leeftijd (42-68). De onderzoekers namen bloedmonsters van iets meer dan 5000 vrouwen. Uit analyses kon worden gezien wat de lengte was van de telomeren. Het niveau van fobische angst werd beoordeeld op basis van zelf-gerappoteerde symptomen van de deelnemers. Wanneer fobische angst onbehandeld blijft dan kan er worden geconcludeerd dat dit een risicofactor vormt voor versnelde veroudering. Concreet werd er geschat dat er sprake was van ongeveer 6 jaar voortijdige veroudering van vrouwen die rapporteerden zeer angstig te zijn in vergelijking met vrouwen die vrijwel niet angstig waren. Personen die angstig zijn rapporteren vaak ook (langdurige) periodes van stress. Eem correlationeel verband bestaat tussen de verkorte lengte van telomeren en gerapporteerde stress.

Depressie

Depressieve stoornissen zijn lange tijd in verband gebracht met een verhoogd risico op ernstige gezondheidsproblemen zoals diabetes, hart-en vaatziekten dementie en kanker. Het is van belang dat we effectieve manieren vinden om deze aandoening een halt toe te roepen. Wereldwijd wordt er geschat dat er ongeveer 350 miljoen mensen in de wereld (ernstig) depressief zijn. Ongeveer 19 procent van de Nederlandse bevolking tot 65 jaar heeft ooit een depressie gehad; dit geldt voor een kwart van de vrouwen. In de afgelopen 12 maanden heeft ongeveer 5 procent van de volwassen bevolking in Nederland tot 65 jaar depressieve klachten gehad. In totaal zijn dit in Nederland ongeveer 546.500 personen. De Nederlandse cijfers met betrekking tot de incidentie en prevalentie van depressieve stoornissen komt overeen met de gemiddelde cijfers in westerse landen. Depressieve stoornissen komen steeds vaker voor en de cijfers geven aan dat het belangrijk is om er onderzoek naar te doen. Onderzoek naar de gevolgen en het voorkomen van depressieve stoornissen zijn van cruciaal belang.

Wanneer een depressie langdurig aanwezig is kan dit het verouderingsproces versnellen; tevens vergroot het de kans op levensbedreigende ziekten. Een depressieve stoornis kan de lengte van telomeren verkorten. Wolkowitz heeft samen met een team van onderzoekers aan de Universiteit van San Fransisco (UCSF) onderzoek (2010) gedaan naar de link tussen chronische depressie en het enzym telomerase die is gekoppeld aan verkorte telomeren. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de activiteit van telomerase groter is bij personen met een onbehandelde depressie in de cellen van het immuunsysteem. Wanneer een depressie niet wordt behandelt kan dit als gevolg de telomeren verkorten; dit zorgt ervoor dat de persoon eerder vatbaar is voor ziekten zoals hart- en vaatziekten, osteoporose, hersenaandoeningen en diabetes.

Conclusie

Telomeren zijn aanwezig aan de uiteindes van chromosonen. Ze dienen een beschermende functie en kunnen 'overleven' tot een bepaald aantal celdelingen waarna de cel sterft. Er kan worden geconcludeerd dat onderzoek uitwijst dat verkorte telomeren in cellen in verband staan met een vergroot risico op ziekten. Wanneer factoren aanwezig zijn die (chronische) stress veroorzaken is er een significante kans op de reductie van de levensduur. Chronische stress, depressieve stoornissen en fobische angst kunnen worden gezien als factoren die de verkorting van telomeren kunnen versnellen. Stress, angst en depressieve klachten komen vaak voor. Ze zijn naast de gevolgen van een snellere verkorting van telomeren ook in verband gebracht met andere klachten. Er kan worden geconcludeerd dat het belangrijk is om onderzoek te doen naar het ontstaan van stress, angst en depressies. Een goede psychische en en lichamelijke gezondheid is te behalen wanneer we bewust omgaan met het voorkomen en behandelen van stress, angst en depressies.

Lees verder

• Psychologie; toxisch denken
• Stress en angst makkelijk verminderen!