De menopauze: overgangsklachten en hoe hiermee om te gaan

Er wordt nogal wat ‘opgehangen’ aan de menopauze van de vrouw. Op de vrouw na die bijvoorbeeld vanwege een aandoening geen maandelijkse cyclus heeft, ondergaat verder eigenlijk iedere vrouw het op enig moment. In hoeverre alle beweringen rond de menopauze kloppen, valt nog te bezien. Wat niet wegneemt dat de menopauze per saldo een behoorlijke impact heeft op de vrouw en soms ook haar directe omgeving. Wat is (deels) waar en wat kunnen we naar het rijk der fabelen verwijzen?

De menopauze

Strikt genomen komt de naam uit het Grieks, waar menopauze staat voor ‘maand’ en ‘ophouden’. Wat het meest bekend is rond de menopauze, is de menstruatie. De maandelijkse menstruatie stopt ineens of neemt geleidelijk af. De vruchtbaarheid van de vrouw neemt in deze periode gestaag af en de vrouw gaat een volgende fase van haar leven in.

De verandering van de menstruatie wordt in gang gezet op het moment dat er vanuit de eierstokken van de vrouw geen (of nagenoeg geen) vruchtbare eitjes meer vrijkomen. Er worden geen oestrogenen en progestagenen meer aangemaakt. De afname van deze hormonen zorgen ervoor dat het voortplantingssysteem van de vrouw stopt. Langzaam moeten de hormonen weer een nieuwe balans in het vrouwenlichaam zoeken. Dit kan meerdere jaren duren.

Wanneer kom je in de overgang?

Natuurlijk besef je als vrouw dat wanneer de maandelijkse menstruatie afneemt of geheel stopt je in de overgang zit. Echter, officieel kan je de menopauze pas vaststellen als je minimaal één jaar geen menstruatie meer gehad hebt.

De gehele periode rond de menopauze noemen we ook wel perimenopauze of de eerdergenoemde overgang. Deze periode kan alles bij elkaar enkele jaren duren en behelst veel meer dan slechts het stoppen van de maandelijkse menstruatiecyclus. Een urinetest kan overigens ook uitwijzen of je in de overgang zit (mocht je deze vermoedens hebben, maar is het nog niet aan je menstruatiecyclus te merken). Een dergelijke test kan via de huisarts geregeld worden. Verder zijn er ook via internet of bij de drogisterij wat testmogelijkheden te koop.

Menopauze, feiten en fabels

Voor de meeste vrouwen geldt dat ze ergens tussen de 45 en 51 jaar beginnen met de overgang. Ze merken het dan vaak het beste aan de menstruatie die onregelmatig wordt. Het aantal eitjes in je eierstokken is bij je geboorte al bepaald en op is op, dus als dit rond je 40ste levensjaar is, dan stopt het op die leeftijd al. Het is veelal genetisch bepaald. Maar zo zijn er ook vrouwen die na hun 50ste nog menstrueren.

Een externe factor die van invloed kan zijn is bijvoorbeeld roken. Als je al jaren rookt, dan kan dit je overgang bespoedigen. Roken laat het oestrogeen in je lichaam afnemen. De overgang kan tot zeker drie jaar vervroegd worden.

Waar kan je last van hebben?
De hormonen moeten op zoek naar een nieuwe balans en het lichaam kan dit met horten en stoten opvangen of het gaat allemaal vlekkeloos. Aan de volgende zaken kan de vrouw blootgesteld worden in deze periode:

• Enorme moeheid
• Heftig transpireren (zeker tijdens de nachtelijke uren)
• Hartkloppingen
• Opvliegers
• Gewrichts- of spierpijn (niet te herleiden naar een fysieke inspanning)
• Duizeligheid
• Hoofdpijn
• Overgevoelige borsten
• Verminderde zin in seks
• Urineverlies
• Verhoogde kans op hart- en vaatziekten (ook na de menopauze)
• Beharing neemt toe (ook na de menopauze)
• Erg droge huid

Naast de lichamelijke klachten kan de vrouw ook nog mentale klachten hebben. Voor sommige vrouwen is het afsluiten van de vruchtbare fase nogal heftig en het kost tijd om dit een plaats te geven. Maar ook stemmingswisselingen, woede- of angstaanvallen en lusteloosheid kunnen, zonder aanwijsbare reden, zomaar optreden.

Gewichtstoename

Door een dalende oestrogeenspiegel loop je meer kans dat vet om je middel gaat zitten. Bovendien kan je spiermassa afnemen. Opletten wat je eet en sporten is altijd goed, maar zeker tijdens en na de overgang is het aan te raden. Op deze wijze blijf je je bot- en spiermassa verbeteren. Zoek de balans waar je je prettig bij voelt.

Verloop van de overgang

De duur van de overgang verschilt per vrouw. In de meest ideale situatie zit je in de overgang, maar merk je er niet veel van. Daar staat de vrouw tegenover die wel tien jaar actief bezig moet zijn om goed door deze periode te komen. Het is nauwelijks te voorspellen, hooguit als je als vrouw meerdere oudere zussen hebt, die hetzelfde proces al hebben doorgemaakt. Als daar een gemene deler in de periode van die vrouwen zit, is de kans iets groter dat het met jou vergelijkbaar verloopt. Echter, er zijn meer invloeden die een rol kunnen spelen. Denk bijvoorbeeld aan het hebben van een auto-immuunziekte of problemen met de eierstokken (nu of in het verleden).

Invloed van de pil op de overgang en al of niet zwanger worden

Er zijn vrouwen die tot op hoge leeftijd de pil blijven slikken. Of de overgang dan begonnen is, is moeilijk te zeggen. Immers, door de pil krijg je maandelijks een onttrekkingsbloeding, dat is geen echte menstruatie. Meestal wordt er geadviseerd om op 51-jarige leeftijd te stoppen met de pil. Je bent echter één jaar verder om te zien of je nog van nature gaat menstrueren of dat je ook daadwerkelijk in de overgang zit.

Op een andere manier testen, bijvoorbeeld de thuistesten, is in deze niet voldoende betrouwbaar. Wil je zekerheid of je wel of niet in de overgang zit en heb je geen kinderwens, dan is gedurende één jaar een ander voorbehoedsmiddel gebruiken, zoals het condoom, de beste oplossing. De kans is anders immers aanwezig dat je mogelijk nog zwanger wordt.

Hoewel de kans beduidend kleiner is, kan je ook in de overgang nog zwanger worden. Er kan zo nu en dan nog een eitje rijpen. Artsen stellen dus veelal als regel dat als je onder de 50 jaar bent, je nog twee jaar tot na de laatste menstruatie bescherming tegen zwangerschap moet gebruiken. Ben je boven de 50 jaar, dan is één jaar bescherming tot na de laatste menstruatie nemen, zinvol.

Supplementgebruik

Het is een natuurlijk proces dat je als vrouw doormaakt. Grijp niet te snel naar supplementen (zowel de kruiden* als ook synthetisch gefabriceerde supplementen). Stem af met je huisarts als je denkt dat supplementen je kunnen helpen. Ga vooral niet zomaar zelf aan de slag, verschillende supplementen kunnen verkeerd op elkaar inwerken en dus is het goed dit met een professional te bespreken.

* Kruiden, bijvoorbeeld in theevorm, zijn over het algemeen onschuldig. Echter, als je het in combinatie gaat gebruiken, is het toch beter het gebruik af te stemmen.

De overgang voor iedere vrouw

Tenzij je een aangeboren afwijking of een ziekte hebt, ontkom je als vrouw niet aan de overgang. Dat neemt niet weg dat lang niet iedere vrouw exact hetzelfde doormaakt als de eicellen op zijn en je in de overgang komt. De ene vrouw merkt er nauwelijks wat van en heeft niet meer dan de menstruatie die minder wordt of plots stopt en de andere vrouw heeft hartkloppingen, opvliegers (plotseling heel warm krijgen) en transpireert mateloos.

Er is een hardnekkig gerucht dat Japanse vrouwen minder last van opvliegers zouden hebben. Enerzijds heeft het gebruik van soja (wat gebruikelijk is in de Japanse cultuur) een mild oestrogeeneffect. Anderzijds doen Japanse vrouwen minder heftig over opvliegers (wat staat voor overgang en dus ouder worden). Ze staan positiever tegenover de overgang en zijn er minder mee bezig. Dit kan betekenen dat ze er slechts minder ophef over maken dan in de westerse cultuur of dat het daadwerkelijk meer geruisloos verloopt. Het psychische effect van actief met de overgang bezig zijn, is niet iets om te negeren. Ouder worden is in de oosterse cultuur een verrijking, dit werkt mogelijk mee in hoe de oosterse vrouw er tegenover staat.

In de westerse cultuur is ouder en wijzer worden of de gerijptheid van vouwen, minder interessant. Menig vrouw staat er per saldo negatief tegenover. Immers, het lichamelijke ‘verval’ stopt niet met het klimmen der jaren. De westerse vrouw is er dus meer mee bezig, want de overgang is inherent aan het ouder worden. Vrouwen die hier heel nadrukkelijk mee bezig zijn, wordt vaak geadviseerd om de focus te verleggen. Zoek nieuwe doelen om na te streven, alleen of met andere mensen. Zodra je de focus kunt verleggen, ben je minder met je eerdere ‘problemen’ bezig (dat geldt voor alle zaken die je aandacht volledig opeisen). De focus verleggen kan je bijvoorbeeld doen door je volledig te storten op een hobby, maar ook een nieuwe sport uitproberen, kan prima werken. Sommige vrouwen veranderen zelfs hun carrière. Waar het om gaat is dat je aandacht en energie naar dat nieuwe doel gaat in plaats van de overgang.

Invloed van een medische behandeling op de overgang

Invloed van chemotherapie

Een andere situatie ontstaat er als er door bijvoorbeeld kanker chemotherapie gegeven wordt. Chemo bereikt ook de eicellen. De eierstokken komen in een soort ruststand terecht en je maandelijkse periode wordt onregelmatig of stopt in zijn geheel (door de chemo verouderen je eierstokken als het ware). Zo kan je op jongere leeftijd al in de overgang terechtkomen. Dit alles neemt overigens niet weg dat alles na een chemo ook weer op gang kan komen en je eventueel nog steeds in staat bent om kinderen te krijgen. Dit heeft met verschillende zaken te maken. Denk hierbij aan de soort chemo, je oorspronkelijke vruchtbaarheid en je leeftijd.

Invloed van hormoontherapie

Hormoontherapie tijdens de vruchtbare jaren kan gegeven worden als men er voor wil zorgen dat de tumor (of uitzaaiing) geen groeistimulerend geslachtshormoon meer krijgt. Bij borstkanker wil het nog wel eens toegepast worden. Als je het oestrogeen terug kunt dringen, is de kans groter dat de tumor niet groeit. Door de hormoontherapie kom je wel vervroegd in de overgang. Als de hormoontherapie stopt, kunnen de overgangsklachten stoppen en is het soms zelfs mogelijk om nog zwanger te worden.

Hormoontherapie tijdens de niet-vruchtbare jaren, welke de oestrogeenspiegel nog verder doet verlagen, kan de overgangsklachten verergeren. Als je al voorbij de menopauze bent, kunnen de klachten opnieuw op gaan spelen. Dit stopt weer op het moment dat ook de hormoontherapie stopt. Het is goed om in overleg met de arts aanvullende supplementen te nemen, bijvoorbeeld tegen botontkalking.

Conclusie

De menopauze, bijna iedere vrouw gaat er op enig moment doorheen. Het is goed er serieus bij stil te staan, maar het is geen noodzaak er een negatieve klank aan mee te geven. Laat het komen zoals het komt en verleg je focus als je er last van hebt. Hoewel het een natuurlijk proces is, kan je in hardnekkige gevallen, in overleg met een huisarts, mogelijk een supplement toepassen.