Barbituraten en benzodiazepines: slaapmiddelen

Slaap is een van de basisbehoeften van de mens. Helaas werkt ons lichaam om uiteenlopende redenen niet altijd zoals het zou moeten en kan de slaap dusdanig verstoord zijn dat men slaapmiddelen, ook wel benzodiazepinen of barbituraten, nodig heeft om een gezonde slaap te bereiken. Slaap is net als voedsel en zuurstof een levensbehoefte van de mens. De meeste mensen hebben een gezond slaappatroon en komen zo ruim aan hun benodigde slaap. Wanneer we echter niet voldoende slapen, of een slaap hebben van onvoldoende kwaliteit, merken we dit overdag. Te weinig (goede) slaap resulteert in onder meer concentratieproblemen, slaperigheid overdag, een geïrriteerde of depressieve stemming en prikkelbaarheid. Nadat men een scala aan slaapverbeterende technieken doorgelopen heeft en deze onvoldoende werken, kan men overwegen een slaapmiddel in te nemen om zo de slaap te verbeteren of bevorderen.

Slaapmiddelen

Slaapmiddelen worden ook wel hypnotica genoemd. Dit woord is afgeleid van het Griekse woord voor slaap: 'hupnos'. Slaapmiddelen veroorzaken, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, geen natuurlijke slaap. Slaapmiddelen verhinderen echter enkel het wakker blijven door de inslaaptijd te verkorten of de totale slaapduur te verlengen.

Barbituraten

Vroeger werden voornamelijk barbituraten gebruikt als slaapmiddel. Deze middelen beïnvloeden het slaappatroon immens en hebben daarnaast veel (soms levensgevaarlijke!) bijwerkingen, zoals vergiftiging.

Benzodiazepinen

Tegenwoordig worden voornamelijk benzodiazepinen voorgeschreven als slaapmiddel. Benzodiazepinen zijn een stuk veiliger in het gebruik dan barbituraten. Met laatstgenoemde pleegden mensen soms zelfmoord, dit is met benzodiazepinen zo goed als onmogelijk.

Benzodiazepinen

De laatste jaren wordt er meer en meer gebruikt gemaakt van benzodiazepinen als slaapmiddel. In Nederland worden gemiddeld jaarlijks 10 miljoen!! recepten voor een benzodiazepine voorgeschreven. Als je bedenkt dat Nederland zo'n 16,5 miljoen inwoners telt, kan je je voorstellen dat dit een aanzienlijke hoeveelheid is.

Werkingsduur

Er zijn verschillende soorten benzodiazepinen op de markt, elk met een eigen werking.

Kortwerkend slaapmiddel
Mensen met inslaapproblemen hebben baat bij een kortwerkend slaapmiddel. Hiermee wordt voorkomen dat het slaapmiddel s'morgens nog niet is uitgewerkt, waardoor de kans op nawerkingen als slaperigheid en sufheid verkleind wordt. Kortwerkende slaapmiddelen zijn onder meer:

• Loprazolam (Dormonoct)
• Lormetazepam (Loramet, Noctamid)
• Temazepam (Normison, Normitab)
• Oxazepam (Seresta)
• Zolpidem (Stilnoct)
• Zopiclon (Imovane)

Middelangwerkend slaapmiddel
Wanneer men moeite heeft met doorslapen kan een middellangwerkend slaapmiddel een uitkomst bieden. Deze middelen hebben uiteraard een langere werking waardoor men overdag nog nawerkingen van het slaapmiddel kan ervaren. Voorbeelden van middellangwerkende slaapmiddelen zijn onder meer:

• Nitrazepam (Mogadon)
• Flurazepam (Dalmadorm)

Bijwerkingen

Zoals de meeste medicijnen kennen ook de slaapmiddelen bijwerkingen, van mild tot vervelender. Wat men vooral in het achterhoofd moet houden, is dat men met slaapmiddelen niet aan probleemoplossing doet, maar aan symptoombestrijding. Veel mensen vallen daarom ook weer terug in hun oude klachtenpatroon wanneer ze langdurig slaapmiddelen genomen hebben en weer stoppen. Enkele bijwerkingen van slaapmiddelen zijn:

• Sufheid en slaperigheid overdag
• Versterking van de werking bij inname met alcohol
• Verminderd reactievermogen (dus opletten met deelname aan het verkeer!!)
• Gewenning en verslaving bij langdurig gebruik

Gewenning en verslaving
Er kan gewenning bij het gebruik van slaapmiddelen optreden. Dit houdt in dat het lichaam steeds ongevoeliger wordt voor de werkzame stof en men dus meer van het middel nodig heeft om hetzelfde effect te bereiken. Uiteindelijk kan er zelfs verslaving optreden, voornamelijk wanneer men van de ene op de andere dag met het slaapmiddel stopt. Aangeraden wordt om een slaapmiddel enkel bij dringende noodzaak te gebruiken en het middel niet langer dan 1 à 2 weken te gebruiken.

De werking van benzodiazepinen en barbituraten

De precieze werking van de benzodiazepines en de barbituraten blijft - zoals bij de meeste medicijnen - helaas onbekend. Men vermoedt dat barbituraten het gehele zenuwstelsel op een lager pitje zetten, terwijl benzodiazepinen wat selectiever te werk gaan en enkel emotionele processen iets afzwakt door de activiteit van de neurotransmitter GABA te veranderen.