Niet in slaap komen tijdens een dutje

Een dutje is een effectief middel om van vermoeidheid af te komen. 20 tot 30 minuten slaap neemt het vermoeide gevoel weg, en zorgt ervoor dat je beter presteert. Maar wat nou als je tijdens het dutje niet in slaap kunt komen? Dan is er goed nieuws en slecht nieuws. Het slechte nieuws is dat je lichaam en geest tijdens zo'n dutje nauwelijks opladen. Ze missen duidelijk het effect van het slapen. Het goede nieuws is dat het vermoeide gevoel wel verdwijnt, ook al heb je niet geslapen. En dat kan er vervolgens voor zorgen dat ook je concentratie en motivatie verhoogd worden. Ook een dutje zonder slaap is dus wel degelijk de moeite waard.

Het effect van dutjes doen

Wanneer je overdag vermoeid bent, kan het uiterst effectief zijn om een dutje te doen. Door 20 of 30 minuten te slapen verdwijnt de vermoeidheid en word je helemaal fris weer wakker. Langer dan 30 minuten slapen is over het algemeen niet aan te raden, omdat je dan in een diepe slaap terecht komt. Als dat gebeurt moet je eigenlijk de hele slaapcyclus doorlopen (van anderhalf uur of langer) om uitgerust wakker te worden. Bij korte dutjes bereik je de diepe slaap niet, en heb je daarom ook weinig moeite om wakker te worden en weer aan de slag te gaan.

Dutjes: effectief tegen vermoeiheid en tegen vermoeidheidsgevoel

Door een dutje wek je eigenlijk twee verschillende reacties in je lichaam op:

• Ten eerste zorgt een dutje ervoor dat lichaam en geest tot rust komen, en als het ware weer opladen. Testen wijzen uit dat mensen na een dutje van 20 of 30 minuten betere prestaties laten zien als het gaat om geheugen en denkvermogen. Als er langer geslapen wordt is dit effect weliswaar groter, maar relatief gezien is 20 tot 30 minuten slapen het meest effectief. De tijd die je slaapt ben je immers niet productief.
• Ten tweede heeft een dutje ook een effect op het gevoel van vermoeidheid. Hoe meer cel-activiteit er plaatsvindt, hoe meer adenosine onze hersenen aan maken. Deze stof zorgt ervoor dat we ons vermoeid gaan voelen. Door een dutje te doen verdwijnt de aanwezige adenosine en wordt dit vermoeidheidsgevoel dus als het ware gereset. (Als je dit effect nog wilt versterken is een koffiedutje aan te raden.)

Niet in slaap komen tijdens een dutje

Veel mensen denken dat dutjes niets voor hen zijn, omdat ze moeite hebben om in te slapen. Sommigen hebben het zelfs nog nooit geprobeerd omdat ze denken toch niet in slaap te komen. Als je er 's avonds al meer dan een half uur over doet om in slaap te komen, waarom zou het overdag dan wel lukken? Ook vinden veel mensen het moeilijk om met daglicht te slapen. Toch kan het ook voor deze mensen zinvol zijn om een dutje te doen; zeker als ze zich echt moe voelen overdag. Ook als je tijdens het dutje niet in slaap valt, heeft het namelijk wel degelijk een effect.

Wat is het effect van een dutje als je daarbij niet echt slaapt?

Hierboven werden twee effecten genoemd die op worden gewekt wanneer je een (kort) dutje doet. Ten eerste krijgen lichaam en geest een boost. En ten tweede wordt het gevoel van vermoeidheid weggenomen. Wanneer je tijdens je dutje niet in slaap valt, treedt het eerste effect helaas niet in werking. Door een rustmoment waarbij je niet slaapt, veranderen je prestaties niet of nauwelijks; tenminste niet direct.

Maar het tweede effect is er wel degelijk! Ook als je niet in slaap valt, zorgt je dutje ervoor dat adenosine uit je lichaam verdwijnt. Dat zorgt ervoor dat je je minder moe voelt. En dat kan er vervolgens voor zorgen dat je je makkelijker kunt motiveren en concentreren. Indirect kunnen je prestaties daardoor wel degelijk verbeteren.

Hoe zorg je ervoor dat je in slaap valt tijdens een dutje?

Het blijft echter wel een feit dat slapen tijdens een dutje een stuk effectiever is dan niet slapen tijdens een dutje. Het loont dus de moeite om je best te doen om wél in slaap te vallen. Maar vaak werkt het met slapen zo dat hoe harder je je best doet, hoe moeilijker het is om de slaap te vatten. Als je voortdurend tegen jezelf zegt: ik moet in slaap vallen, is de kans erg klein dat dit daadwerkelijk gaat gebeuren; zeker als je maar 20 of 30 minuten hebt.

Wat je kunt doen om in slaap te vallen

Er zijn wel een paar andere dingen die je kunt doen:

• Je lichaam functioneert het best bij regelmaat. Probeer de dutjes die je doet elke keer zoveel mogelijk op hetzelfde tijdstip op de dag te plannen. Hierdoor gaat je lichaam langzaam een patroon herkennen, waar het op in kan spelen. In slaap vallen zou daardoor steeds iets makkelijker moeten gaan. Als het om slapen gaat, is je lichaam gebaat bij regelmaat.
• Probeer een plaats te zoeken om te gaan slapen met zo weinig mogelijk licht. Je slaap-waak ritme is sterk gefocust op de aanwezigheid van licht. Door in een donkere ruimte te gaan zitten of liggen, krijgt je lichaam een signaal dat het tijd is om te gaan slapen.
• Ga op een plaats slapen waar je zo min mogelijk afleiding hebt, en waar de kans klein is dat je wordt gestoord.
• Ga op zoek naar rustgevende activiteiten die je kunt doen voordat je aan je dutje begint. Hiermee bereid je je lichaam voor op het feit dat er geslapen gaat worden.
• En blijf ondertussen proberen; blijf oefenen. Houd vast aan het feit dat ook een dutje waarbij je niet slaapt wel degelijk effect heeft.