De geneeskracht van kinine

De kinineboom wordt 15 tot 20 meter hoog en heeft roze of gele bloemen. Deze boom komt oorspronkelijk met name voor in de regenwouden van Brazilië. De bomen komen ook voor in Ecuador en Bolivië. Ze groeien tot op 3000 meter hoogte in het Zuid-Amerikaanse Andes-gebergte. Tegenwoordig wordt de kinineboom overal in tropische gebieden gekweekt. Hij heeft een grote commerciële en geneeskrachtige waarde. Deze boom vormt de basis voor een medicijn tegen malaria. Schors van de kinineboom is bruikbaar om een medicinale thee tegen onder andere malaria van te zetten. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving kinineboom
• Geschiedenis kinine
• Traditioneel gebruik in de natuurgeneeskunde
• Nederland als belangrijkste kinineproducent
• Kinidine bij hartproblemen
• Kinine in frisdrank en thee
• Kinine bij beenkramp
• Kinine bij hartproblemen

Naamgeving kinineboom

De Latijnse, wetenschappelijke naam van kinine is Cinchona officinalis. De gravin van Chinchon zou volgens de legende de eerste zijn die is genezen van malaria door het gebruik van de bast van de kinineboom. Gravin Chincon was de vrouw van een Peruaanse onderkoning. Naar haar is de Latijnse naam van deze plant vernoemd. Officinalis betekent ´geneesmiddel´ of eigenlijk: ´afkomstig uit de werkplaats van de apotheker´. Alle medicinale planten kregen de bijvoeging ´officinalis´. De Nederlandse naam kinine is een verbastering van de Latijnse naam of de naam van de Peruaanse gravin.

Geschiedenis kinine

De gravin van Chincon introduceerde de bast van kinineboom aan Europese reizigers nog voordat de botanici wisten om welke boom het ging. In 1658 werd kinine voor het eerst geadverteerd als geneesmiddel. Dat gebeurde in Engeland. Het werd in de 17e eeuw gravinnenpoeder genoemd. Toen de Spaanse jezuïeten in contact kwamen met dit poeder veranderden zijn de naam in jezuïetenpoeder. Onder deze naam werd kinine in de 18e eeuw bekend in heel Europa. Behalve tegen malaria werd kinine gebruikt tegen koorts, indigestie, mond- en keelproblemen en kanker.

Traditioneel gebruik in de natuurgeneeskunde

In kruidengeneeskunde over heel de wereld wordt de bast van kinine aangewend als een algemeen versterkend middel of tonicum. Verder is het een middel dat de spijsvertering bevordert. Het onderdrukt de koorts. Ook is het ingezet bij bloedarmoede, indigestie, maag- en darmstoornissen, algemene vermoeidheid, malaria en als eetluststimulerend middel. Verder is het een natuurlijk ingezet middel bij vele soorten kanker zoals borst-, klier-, lever-, milt- en darmvlieskanker. Daarnaast is het een middel dat kan worden ingezet bij hartproblemen, verkoudheid, diarree, dysenterie, dyspepsie, griep, alcoholkater, lumbago of lage rugpijn, neuralgie, longontsteking, ischias, tyfus en spataderen. In de Europese kruidengeneeskunde ziet men er een middel in bij haarverlies, alcoholisme en lever-, milt en galblaasverstoringen. Het kan ook worden aangewend bij hartritmestoornissen, anemie of bloedarmoede en beenkrampen. In de V.S. wordt kinine behalve bij al genoemde ziekten ingezet bij hartproblemen, aambeien en hoofdpijn.

Nederland als belangrijkste kinineproducent

Kinine is de belangrijkste medische component van de kinineboom. Deze alkaloïde werd er voor het eerst in 1820 uit gehaald. Sindsdien wordt dit extract voornamelijk verkocht als antimalariamedicijn. In het midden van de 19e eeuw wisten Nederlandse en Engelse handelaars kininezaden te ´smokkelen´ uit Zuid-Amerika. De Nederlanders betaalden 20 dollar voor een pond kininezaad en zette daarmee een plantage op in Nederlands-Indië op het eiland Java. In 1918 was de Javaanse kinineplantage uitgegroeid tot de belangrijkste kinineproducent ter wereld. De wereldhandel in kinine was onder controle van het Amsterdamse Kina-bureau. Nederland had destijds kininefabrieken in Semarang, Maarssen en Amsterdam. De etnische bevolking van Bolivië en Peru zagen met lede ogen aan dat hun kinineboom was gestolen uit Zuid-Amerika en dat men niks terug zag van de enorme winsten die ermee werden geboekt in het Koninkrijk der Nederlanden. In de Tweede Wereldoorlog waren de geallieerden afgesneden van de Javaanse kinineproductie. Nederlands-Indië was immers bezet door de Japanners. Men begon weer kinine uit Zuid-Amerika te halen. Ook werden er kinineplantages in Afrika opgericht. Verder werd er naarstig onderzoek gedaan naar hoe men kinine tot een synthetische stof konden maken. In 1944 lukten wetenschappers het om kinine te synthetiseren en er antimalariamedicijnen van te maken. Vandaag de dag worden er in Indonesië en de voormalige Britse kolonie India nog steeds kinineplantages onderhouden maar de grootste kinineproducent is Afrika. Peru, Bolivië en Ecuador zijn slechts kleine producenten.

Kinidine bij hartproblemen

Behalve kinine bevat de kinineboom kinidine of chinidine. Deze stof wordt gebruikt om hartproblemen mee te behandelen en genezen. Vooral hartritmestoornissen kunnen er effectief mee worden behandeld. Kinidine is eveneens een belangrijke reden om de kininebast nog steeds te oogsten aangezien deze stof nooit door wetenschappers is gesynthetiseerd. Overige stoffen in de bast van de kinineboom zijn: aricine, koffiezuur, cinchofulvidezuur, cincholidezuur, cinchonaïne, cinchonidine, cinchonine, cinchofyllamine, cinchotannidezuur, cinchotine, conquinamine, cuscamidine, cuscamine, cusconidine, cusconine, epicatechine, javanine, paricine, proanthocyanidinen, quinacimine, quinamine, quinidezuur, quinicine, quinovidezuur, quinovine en sucirubine. Overigens zit in de bomen C. ledgeriana en C. succirubra een stuk meer alkaloïden en kinine dan in de C. officimalis.

Kinine in frisdrank en thee

In tonic zit het medicinale extract kinine. Kinine smaakt een beetje bitter. In combinatie met het zoete geeft dat een verfrissende drank. Kininethee is ook vrij bitter en verfrissend. Tonic is echter beslist geen medicinale drank. Je kunt geen tonic drinken tegen koorts, malaria, hartrotmestoorsnissen of beenkramp. Er zit te veel suiker en te weinig kinine in tonic om het een medicinale frisdrank te maken. Wie kinine wil gebruiken kan zich nog het best wenden tot het maken van kininethee. Thee van kinine kun je maken door één of twee gram van gehakte kininebast te gebruiken voor een kop thee. Je laat het water 10 minuten trekken. Neem nooit een puur kininesupplement in; dat kan fataal zijn. Maar een kopje kininethee is juist heel gezond. Dat kun je één tot drie keer per dag drinken. Als je malaria hebt is het belangrijk om de maximale dosis te gebruiken. Eventueel kun je een 4:1 tinctuur tweemaal daags drinken of één tot twee gram verpoederde bast in een tablet- of capsulevorm innemen. Overleg altijd met je arts.

Kinine bij beenkramp

In 2002 werd een dubbelblind gecontroleerd onderzoek gedaan naar het gebruik van kinine tegen beenkrampen. Het bleek dat kinine effectief kan zijn en bijna geen bijwerkingen kent. In 1995 had een Amerikaans onderzoek al geconstateerd dat mensen melden dat ze minder last hebben van beenkramp als ze kinine innamen. Hetzelfde onderzoek meldt dat beenkramp een subjectieve aangelegenheid is. Dus het is moeilijk te meten wat de resultaten zijn. Wanneer je de bloedverdunner warfarine inneemt, moet je uitkijken met kinine.

Kinine bij hartproblemen

Suikerziekte of diabetes mellitus is een ziekte met vele degeneratieve ontwikkelingen. Uit Frans wetenschappelijk onderzoek uit 2013 blijkt dat hartziekten die in verband met diabetes worden gebracht kunnen worden verholpen met medicijnen op basis van kinine. Het onderzoek concludeerde eveneens dat mensen met hartproblemen zonder diabetische achtergrond gebaat zijn bij kinine.