Kruidentoepassingen ter vermindering van angst en spanning

We hebben in ons leven te maken met gevoelens van stress en angst. Een bepaalde mate van spanning en angst is zinvol omdat ze ons aanzet tot actie en bescherming tegen gevaar. Bij aanhoudende spanningen zal ons lichaam echter uit balans raken en minder gemakkelijk terug schakelen naar gevoelens van rust. Bij lichte tot milde klachten kan het dan helend en helpend voor lichaam en geest zijn om kruiden toe te passen. Ook bij ernstige klachten kunnen kruidentoepassingen een ondersteuning zijn van een reguliere behandeling.

Klachten

Mensen die last hebben van aanhoudende angst en spanning kampen vaak met een scala aan zowel geestelijke als lichamelijke klachten, zoals slapeloosheid, concentratieproblemen, piekeren, spierpijn, hoofdpijn, constipatie of juist diarree en vermoeidheid. Door de aanmaak van adrenaline en cortisol worden we gevoeliger voor ontstekingen in het lichaam. Hoge cortisollevels breken bovendien het bindweefsel en botten en spieren af. Ook wordt het immuunsysteem onderdrukt, het geheugen aangetast en de bloeddruk wordt hoger. Chronische stress- en angstklachten zorgen ervoor dat we minder verbinding met ons lichaam voelen. Hierdoor is het moeilijk om te stoppen en te ontspannen.

Conventionele ondersteuning en/of de toepassing van kruiden

Bij aanhoudende spannings- en angstklachten is het raadzaam om een huisarts te consulteren. Deze kan indien nodig tijdelijk medicatie voorschijven, al dan niet gecombineerd met een bezoek aan een hulpverlener, zoals bijvoorbeeld een maatschappelijk werker, een psycholoog of een psychiater. Bij lichte of milde klachten of ter ondersteuning van een reguliere behandeling kan ook worden gekozen voor een behandeling met kruiden.

De werking van kruiden

Relatief laag werkingsniveau

Bij farmaceutische medicatie wordt één bepaalde stof in veel grotere eenheden geëxtraheerd of gesynthetiseerd dan bij kruidentoepassingen. Kruiden bevatten slechts kleine hoeveelheden chemische stoffen. Hierdoor bestaat er geen gevaar van plotselinge fysiologische veranderingen en de daaruit voortvloeiende bijwerkingen. Bij het gebruik van valeriaan in de avond bijvoorbeeld, ontstaat er geen ochtendsufheid doordat de kleine hoeveelheid aan werkzame stof niet lang in het lichaam achter blijft. "Dit lagere werkingsniveau kan teleurstellend zijn wanneer u 'als een blok' hoopt te slapen. Niettemin kan het gebruik van kruiden als valeriaan een effectief alternatief zijn als onderdeel van een plan dat op het herstel van een gezond slaappatroon gericht is." (Wright, 2002, p.32). Valeriaan kan bijvoorbeeld een alternatief zijn voor sterkere farmaceutische middelen zoals Valium.

Het bereiken van de lichaamsweefsels

De werkzame stoffen in kruiden maken een reis door de wand van het spijsverteringskanaal en dat kan alleen als ze uit hun structuur van stengel, blad, bloem, wortel of bes vrijgemaakt worden. Dit wordt gedaan met behulp van heet water of alcohol en zo ontstaat een tinctuur of thee. Tincturen en thee worden gemakkelijker in het lichaam opgenomen dan capsules en tabletten. Capsules en tabletten worden namelijk gebonden aan zogenaamde hulpstoffen ofwel dragerstoffen en deze moeten eerst door het lichaam worden afgebroken, zelfs als dit natuurlijke dragers zijn. Dit kost het lichaam onnodig energie. Thee en tincturen werken dus in hun meest pure vorm. Zodra de kruiden in de bloedsomloop terecht zijn gekomen, passeren ze de lever en bereiken ze de lichaamsweefsels waar ze hun werk kunnen doen.

Synergie

Het merendeel van de kruiden bevatten een groot aantal werkzame bestanddelen. Juist door de combinatie van deze werkzame bestanddelen wordt resultaat geboekt. Ieder afzonderlijk bestanddeel is een waardevol deel van het geheel en negatieve effecten worden in evenwicht gebracht door positieve. Zo zou glycyrrhizine, een bestanddeel van het zoethoutwortelextract, leiden tot een verhoogde bloeddruk. Wright, auteur van het boek Genezen met kruiden (2002), wijst er echter op dat de tientallen andere bestanddelen van het zoethoutwortelextract de bloeddruk juist verlagen. Volgens Wright heeft het gebruik van zoethout dan ook geen negatief effect op de bloeddruk. Als twee of meer bestanddelen samen een effect tot stand brengen heet dat synergie. Het is volgens Wright (2002) juist dankzij deze synergie dat de kruidengeneeskunde geschikt is voor de behandeling van lichaam een geest samen. Het Voedingscentrum waarschuwt overigens voor het nuttigen van zoethout. Met name risicogroepen zoals kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een hoge bloeddruk zouden niet te vaak of niet te veel van dit extract moeten nuttigen. Over het algemeen doen kruiden stap voor stap hun werk, waarbij het effect cumulatief is. De meeste kruiden zullen gedurende weken of maanden toegepast dienen te worden, willen ze effect sorteren. De genoemde valeriaan is hier een uitzondering op, omdat het vrij snel werkt.

Kruidentoepassingen

Verschillende kruiden kennen verschillende toepassingen. Er zijn bijvoorbeeld zenuwherstellende kruiden, ontspannende kruiden, hypnotica en adaptogenen. Een kruidenbehandeling kan onder andere gericht zijn op de vermindering van emotionele gespannenheid, verlaging van de bloeddruk, het verminderen van spierspanningen en het verbeteren van de slaap. Ook kan een behandeling zich richten op verbetering van de afweer of pijnbestrijding. Alhoewel het gebruik van kruiden over het algemeen veilig is, is het altijd raadzaam om met een arts te overleggen, zeker als er ook medicatie wordt gebruikt.

Zenuwherstellende kruiden

Dit is de groep kruiden die een anti-depressieve werking hebben. Ze verbeteren het functioneren van het zenuwstelsel en de stemming.

• Betonie heeft mild kalmerende en pijnstillende effecten.
• Glidkruid is bekend vanwege het ontspannende effect.
• Haver draagt bij aan het herstellen van zenuwen wanneer er sprake is van uitputting. Tevens werkt haver ontstekingsremmend.
• Sint-janskruid heeft een kalmerend en stimulerend effect en is effectief bij de ondersteuning van angstklachten. Tevens heeft het kruid een ontstekingsremmende werking. Sint-janskruid interacteert met reguliere medicatie en mag alleen in overleg met een huisarts worden gebruikt.

Ontspannende kruiden

Ontspannende kruiden remmen bepaalde hersenstoffen die de angstige gevoelens in stand houden. Ze dragen bij aan gevoelens van ontspanning zonder kalmerend te werken. Kalmeringsmiddelen verlagen juist de hersenactiviteit. Ontspannende kruiden kunnen de concentratie juist verbeteren.

• Citroenmelisse zorgt voor een ontspannend effect op het brein.
• Citroenverbena heeft een algemeen ontspannende werking.
• Hop wordt veelvuldig toegepast bij slapeloosheid en indigestie als gevolg van spanningen.
• IJzerhard verbetert gevoelens van welzijn en vermindert daarentegen gevoeligheid voor pijn.
• Kamille werkt ontspannend.
• Kattenkruid is effectief tegen angst en gespannenheid en wordt toegepast bij kinderen.
• Lindebloesem kent een kalmerende en bloeddrukverlagende werking.
• Passiebloem heeft een ontspannend en bloeddrukverlagend effect.

Hypnotica

Hypnotica zijn kalmeringsmiddelen die erom bekend staan dat zij de slaapfunctie verbeteren.

• Klaproos verlaagt de gevoeligheid voor pijn en stimuleert de slaapfunctie.
• Valeriaan vermindert de prikkelbaarheid van het brein en verlaagt angstgevoelens. Dit middel kan het beste 's avonds worden ingenomen.
• Wilde sla zorgt voor ontspanning van de spieren en vermindert algemene gevoelens van spanning en angst.

Adaptogenen

Doordat adaptogene kruiden de lichaamsfuncties verbeteren, helpen zij het lichaam om te gaan met de gevoelens van spanning. Deze kruiden verbeteren het immuunsysteem en geven een energiek gevoel.

• Bernagie wordt ingezet bij het opwekken van positieve gevoelens. Het kruid interacteert met mensen die lijden aan een leverziekte, zoals hepatitis.
• Ginseng heeft een opwekkende werking en wordt door sommigen wel als te stimulerend beschouwd, vooral voor vrouwen.
• Indische waternavel is mild kalmerend en zenuwherstellend.

Kruidentoepassingen kopen of zelf maken

Kruidentincturen en kruidenthee zijn te koop bij verschillende winkels of te bestellen via internet. Het is ook mogelijk om thuis zelf aan de slag te gaan. Jill Wright beschrijft in haar boek Remedies tegen angst en spanning (2002) hoe kruiden gekweekt en bereid kunnen worden. Ook is op het internet te vinden hoe thuis kruiden kunnen worden geprepareerd.

Samenvatting en conclusie

Bij aanhoudende angst en spanningen raakt ons lichaam uit balans. Allerlei lichamelijke en geestelijke klachten kunnen optreden, zoals spierpijn, hoofdpijn, vermoeidheid, constipatie en piekeren. Ook worden we gevoeliger voor ontstekingen in het lichaam. Kruiden werken het beste in de vorm van tinctuur en thee, omdat ze zo het gemakkelijkste in de bloedbaan worden opgenomen, de lever passeren en zo de lichaamsweefsels bereiken. Daar kunnen ze hun werking doen. Een behandeling met kruiden kan onder andere gericht zijn op het verlagen van emotionele gespannenheid, verlaging van de bloeddruk, het verminderen van spierspanningen en het verbeteren van de slaap. Ook kan een behandeling zich richten op verbetering van de afweer of pijnbestrijding. Kruiden kennen verschillende toepassingen, zoals zenuwherstellende kruiden, ontspannende kruiden, hypnotica en adaptogenen. Voorbeelden van bekende en veelgebruikte kruiden zijn valeriaan, ginseng en kamille. Kruiden kunnen worden gekocht in de winkel, maar ook zelf worden gemaakt. Hoewel de meeste kruiden volstrekt veilig zijn, is het altijd raadzaam om het gebruik te overleggen met een arts.