Anticonceptiemethoden vergeleken

Anticonceptiemethoden vergeleken Anticonceptie is belangrijk bij de seks. Het kan je beschermen tegen zwangerschap, SOA's of allebei. Maar wat gebruik je dan? De pil, het condoom? Er zijn veel meer opties dan de meeste mensen denken en elke vorm van anticonceptie heeft een eigen werking. De ene vorm van anticonceptie is bekender dan de andere, maar wat standaard gebruikt wordt is vaak niet de beste vorm van anticonceptie. Iedereen heeft andere wensen en behoeften. Heb je bijvoorbeeld last van de hormonen in je huidige anticonceptiemethode? Of vind je een condoom vervelend? Wil je nu beschermd zijn tegen zwangerschap maar wel over drie jaar kinderen? Het is belangrijk dat je een vorm van anticonceptie gebruikt die goed bij je past.

Indeling

De vormen van anticonceptie zijn te verdelen in een aantal categorieën: barrièremethoden, hormonale en niet hormonale methoden, natuurlijke methoden en permanente anticonceptie. Dit zijn alle beschikbare mogelijkheden:

Barrière anticonceptie

Barrière anticonceptie bestaat uit verschillende vormen van anticonceptie die tijdens de seks letterlijk een barrière leggen tussen jou en je partner. De bekendste vorm hiervan is het condoom. Omdat de geslachtsdelen elkaar niet direct raken is er geen overdracht van SOA's mogelijk. Ook komen het voorvocht en sperma van de man niet in de vagina terecht en beschermen deze methoden dus ook tegen zwangerschap. Andere vormen van anticonceptie beschermen wel tegen zwangerschap maar niet tegen SOA's. Barrière anticonceptie wordt alleen tijdens de seks gebruikt. Het wordt voorafgaand aan de penetratie aan- of ingebracht en na de seks wordt het meteen weer verwijderd. Het is dus snel en niet erg invasief, maar je moet er wel bij elke vrijpartij aan denken en er een (kleine) extra handeling voor doen.

Het (mannen)condoom

Het condoom is de bekendste vorm van barrière anticonceptie. Het (vaak latex) hoesje wordt over de penis in erectie geschoven voor de penetratie. Er zijn verschillende maten, kleuren, vormen en smaken verkrijgbaar, net als condooms met glijmiddel of verdovende pasta voor een langer uithoudingsvermogen. Er zijn condooms speciaal voor orale seks (met een smaakje) en anale seks (extra sterk) en ook condooms die extra dun zijn voor meer gevoel. Bij juist gebruik is een condoom een goede vorm van anticonceptie. Wees dus wel zorgvuldig in het gebruik. Condooms zijn niet zo duur en overal verkrijgbaar.

Het vrouwencondoom

Dit condoom wordt door de vrouw gebruikt. Het is breder dan een condoom met aan twee kanten een flexibele ring. De ring aan de open kant van het condoom blijft aan de buitenkant van de vagina. De ring aan de gesloten kant van het condoom wordt in de vagina ingebracht. Het voordeel van dit condoom is dat het niet pas tijdens de seks ingebracht hoeft te worden. Je kan het tot acht uur vooraf inbrengen om de seks niet te hoeven onderbreken. Het is iets duurder dan een mannencondoom.

Het pessarium

Dit is geen volledige barrière, omdat het niet tegen SOA's beschermt. Een pessarium is een kapje dat om de baarmoedermond zit. Je kan het zien als een condoom dat om de baarmoedermond gaat om de baarmoeder af te sluiten, om zwangerschap te voorkomen. Dit kapje moet wel precies goed zitten en daarom wordt het aangemeten door een arts of gynaecoloog. Voor de zekerheid wordt het gebruikt met een zaaddodende pasta omdat de spermacellen wel in de vagina komen en dus rondom het pessarium kunnen komen. Het voordeel van deze methode is dat het herbruikbaar is. Het pessarium kan na gebruik gewassen worden en kan dus een aantal jaar gebruikt worden. Daarna wordt vervanging aangeraden. Net als het vrouwencondoom kan (en in dit geval moet) dit middel eerder ingebracht worden en later verwijderd, zodat je er tijdens de seks zelf niet aan hoeft te denken. Dit zorgt ervoor dat de zaaddodende paste met zekerheid de achtergebleven spermacellen heeft geïmmobiliseerd.

Het beflapje

Dit is geen anticonceptiemiddel, maar het beschermt wel tegen SOA's en daarom wordt het nu toch benoemd. Het is een soort doekje, gemaakt van hetzelfde materiaal als condooms, dat gebruikt wordt bij orale seks bij de vrouw. Ze zijn verkrijgbaar in verschillende maten, kleuren en smaken en beschermen zowel de vrouw als haar partner tegen SOA's.

Anticonceptie met hormonen

Naast barrière anticonceptie zijn er nog twee groepen: anticonceptie met en zonder hormonen. Beide groepen zijn alleen te gebruiken door de vrouw. Deze methoden beschermen wel tegen zwangerschap, maar niet tegen SOA's. Niet alle hormonale methoden bevatten evenveel hormonen en ze hebben ook niet allemaal dezelfde hormonen. Alle hormonale anticonceptie is vanaf de eerst dag van de laatste menstruatie betrouwbaar. Begin je later met de hormonale anticonceptie, dan is hiernaast nog 7 dagen lang een andere vorm van (barrière) anticonceptie nodig. Hormonen zijn een vorm van medicatie, en daarom is het bij deze methoden extra belangrijk dat je iets kiest wat bij jou past. Elk lichaam is anders en niet iedereen reageert hetzelfde op deze methoden. Ook werken ze verschillend. Niet alle hormonen kunnen bijvoorbeeld tijdens de borstvoeding gebruikt worden. Het is dus ook een kwestie van uitzoeken en uitproberen wat het beste werkt in jouw situatie. Alle hormonale methoden zijn verkrijgbaar met een recept zodat een arts bijvoorbeeld de juiste hoeveelheid kan voorschrijven. Ze kunnen soms de menstruatie verlichten of weg laten blijven, wat vaak als voordeel gezien wordt. Anderen worden liever wel maandelijks ongesteld wordt om zeker te weten dat ze niet zwanger zijn. Tegenwoordig is de betrouwbaarheid van alle hormonale methoden bij juist gebruik zeer hoog, ook al is de ene methode nog net iets betrouwbaarder dan de andere.

De (anticonceptie)pil

De bekendste vorm van anticonceptie voor vrouwen is de (anticonceptie)pil. Deze kan je via de huisarts, de verloskundige of de gynaecoloog krijgen en wordt in verschillende namen en sterkten voorgeschreven. Het is als je het op de goede manier gebruikt een zeer betrouwbare methode. Er zijn verschillende anticonceptiepillen verkrijgbaar. De bekendste soorten zijn de combinatiepillen; die met een stopweek. Hier zit progestageen en oestrogeen in. Progestageen is een nagebootste vorm van progesteron en het werkt als anticonceptie. Oestrogeen is een lichaamseigen hormoon dat de cyclus controleert. Je slikt drie weken lang elke dag een pil en daarna bij de meeste combinatiepillen een week niet, waarin je menstruatie optreedt. Je menstruatie stopt weer zodra je met de volgende strip begint.

Je bent de hele maand beschermd, ook in de stopweek. De stopweek dateert nog van toen de pil net was uitgevonden. De makers wilden acceptatie van het nieuwe verhogen door er een kunstmatige stopweek in te stoppen omdat vrouwen het eng bleken te vinden om door de pil niet meer te menstrueren. Menstruatie is het afbreken van het in die maand extra opgebouwde baarmoederslijmvlies. Aangezien de pil deze opbouw voorkomt is er ook geen afbraak nodig. Wel geeft het zekerheid op afwezigheid van zwangerschap. Als je de pil gebruikt en die wilt doorslikken, zijn er andere opties. Verder is wetenschappelijk bewezen dat het achtereen slikken van 3-4 strippen niet schadelijk is. Er zijn zelfs onderzoeken die aantonen dat het helemaal geen schade doet, maar daarmee krijgen veel vrouwen op gegeven moment wel doorbraakbloedingen en doen zij om de zoveel tijd toch een stopweek om dit te voorkomen of te kunnen plannen.

Er zijn combinatiepillen met één, twee of drie fasen. Bij de meer-fasen pillen verschilt de hoeveelheid hormonen per week iets, om de normale hormoonverandering van je lichaam tijdens een cyclus te benaderen. Er zijn combinatiepillen beschikbaar die geen kunstmatige hormonen bevatten maar echte hormonen zoals je lichaam het zelf ook maakt. Dit blijft natuurlijk wel een beïnvloeding van je hormoonhuishouding.

Sommige mensen hebben last van oestrogeen. Bekende bijwerkingen zijn misselijkheid, duizeligheid en gewichtstoename, voornamelijk in het begin. Het kan niet gebruikt worden als je borstvoeding geeft. Er zijn ook anticonceptiepillen zonder oestrogeen verkrijgbaar. Deze pil bevat enkel progestageen. Je cyclus blijft dus natuurlijk maar het beschermt wel tegen zwangerschap. Deze pillen moeten de hele maand door, elke dag ingenomen worden. Hij is een heel klein beetje minder betrouwbaar dan de combinatiepil. Als je last hebt van bijwerkingen bij de combinatiepil kan dit wel een oplossing zijn. Deze pil wordt ook vaak voorgeschreven als iemand veel last heeft van acne omdat oestrogeen de hormoonspiegels reguleert en het daarmee acne kan verminderen. Het is ook de enige anticonceptiepil die wel tijdens de borstvoeding gebruikt kan worden.

De hormoonspiraal

Een spiraal ziet eruit als een T-vormig stokje van ongeveer twee bij vijf centimeter lang en één millimeter dik. Het wordt door de gynaecoloog, de huisarts of de verloskundige in de baarmoeder geplaatst en werkt voor wel vijf jaar. Het is een van de veiligste vormen van anticonceptie, ook omdat je het niet verkeerd kan gebruiken of vergeten na de plaatsing. Het is net zo betrouwbaar als sterilisatie. Bij de hormoonspiraal, de Mirena spiraal geheten, zit om het langste stokje een heel dun hulsje wat hormonen afgeeft. Dit lijkt op de minipil (alleen progestageen), alleen er zijn veel minder hormonen nodig omdat de spiraal dit al daar afgeeft waar de hormonen hun werk moeten doen en dus niet het hele lijf door hoeven. Aan het langste stokje van de spiraal zit een stevig draadje dat na plaatsing van de spiraal uit de baarmoedermond in de vagina komt om hem na maximaal vijf jaar te verwijderen. De arts of verloskundige knipt het draadje zo af dat je er tijdens seks geen last van hebt.

Wat veel vrouwen als een voordeel zien bij de Mirena is dat de menstruatie verlicht of zelfs uitblijft. Bij veel last van je menstruatie zou dit een uitkomst kunnen zijn. Het effect hierop verschilt per persoon, maar je hebt bij deze methode geen invloed op je menstruatie. Het wegblijven ervan is niet schadelijk. Als je liever wel maandelijks ongesteld wordt om zeker te zijn dat je niet zwanger bent is de Mirena niet altijd het beste middel. De koperspiraal is dan een goede variant (zie niet-hormonale methoden hieronder). De Mirena is wel mogelijk als je nog borstvoeding geeft omdat het geen oestrogeen bevat. Er zitten kleine risico's bij het plaatsen van de spiraal maar het is over 5 jaar wel de goedkoopste methode van anticonceptie. Bij de aanschaf/ de plaatsing is het wel een stuk duurder dan andere middelen, maar dit is eenmalig en op de lange termijn is het daarom een goedkope methode. Verwijdering of het wisselen voor een nieuwe kan je niet zelf. Dit doet de huisarts, gynaecoloog of verloskundige.

Het anticonceptiestaafje

Dit is ook een langdurige methode die hormonen afgeeft en lijkt daardoor erg op de Mirena. Het hulsje van ongeveer drie centimeter lang wordt met lokale verdoving in de binnenkant bovenarm onder de huid geplaatst en beschermt voor drie jaar. Dit kan je een voelen als je met je hand goed aan je bovenarm voelt maar verder merk je er niets van. Ook dit is een lagere dosis hormonen dan de combinatiepil en net zo betrouwbaar. Het is over drie jaar gezien iets minder of even duur als de verschillende vormen van de pil. Je menstruatiecyclus kan veranderen en je hebt hier geen invloed op. Omdat het staafje geen oestrogeen bevat kan het tijdens de borstvoeding gebruikt worden.

De prikpil

Bij deze methode krijg je van de huisarts of gynaecoloog om de drie maanden een prik onder de huid of in de spier met de hormonen oestrogeen en progestageen. Hiermee ben je voor drie maanden beschermd. Je natuurlijke cyclus blijft bestaan dus je hebt hier geen invloed op. Bij dit middel is wel bekend dat het na stoppen vaak een jaar of nog langer kan duren voordat je weer vruchtbaar bent. Er is bekend dat de prikpil op de lange termijn niet zo goed is voor je botten en daarom wordt er vaak geadviseerd om vitamine D en calcium te gebruiken. Deze vitaminepillen zijn overal verkrijgbaar. De prikpil bevat geen oestrogeen en mag daarom tijdens de borstvoeding gebruikt worden.

De anticonceptiering

Deze ring, ook wel Nuvaring genoemd, is een flexibele ring die in de vagina wordt ingebracht en daar een kleine hoeveelheid hormonen afgeeft. Een ring gebruik je voor drie weken en daarna gebruik je een week geen ring, dit is je stopweek. Daarna gebruik je weer een nieuwe ring voor drie weken. Ook bij dit middel zijn verschillende bijwerkingen bekend, maar dat verschilt per persoon. De ring geeft zowel progestageen als oestrogeen af. De ring voel je niet tijdens de seks en mag blijven zitten, maar je kan hem ook verwijderen. Om betrouwbaar te blijven mag je de ring voor maximaal drie uur per dag verwijderen zodat hij genoeg tijd heeft om de rest van de dag hormonen af te geven. Het is duurder dan barrière anticonceptie en de pil. Bij deze methode komt een schimmelinfectie als bijwerking iets vaker voor dan bij andere methoden.

De anticonceptiepleister

Dit is een pleister van vijf bij vijf centimeter die je elke week op de buik, bovenarm, heupen, billen of bovenbenen plaatst. Je gebruikt dus een pleister per week en na drie pleisters een week niets; de stopweek. Het is een combinatie van de hormonen oestrogeen en progestageen. Met deze methode heb je je menstruatie zelf in de hand. Het is belangrijk dat de pleister op droge, schone en gezonde huid wordt geplakt. Het werkt ook alleen betrouwbaar als de pleister goed vastzit. Het plakt beter dan een gewone pleister en je kan er gewoon mee zwemmen. Wel kunnen andere mensen de pleister soms zien. Het kan soms irriteren, vooral als pleisters langer op dezelfde plek zitten. Het advies is daarom de plakplaats af te wisselen. Dit middel is minder geschikt voor obese vrouwen, omdat de hormonen dan minder goed door de huid in het lichaam komen.

Anticonceptie zonder hormonen

Deze methoden beschermen tegen zwangerschap, maar niet tegen SOA's. Voor wie last heeft van hormonen of geen hormonen wil gebruiken zijn deze methoden mogelijk.

De koperspiraal

Deze spiraal lijkt op de hormoonspiraal. Alleen de werking is anders. In plaats van een hulsje met hormonen zit er om deze spiraal een koperdraadje gewikkeld. Dit zorgt ervoor dat spermacellen niet meer actief zijn en dus geen eitje meer kunnen bevruchten.
Ook wordt de samenstelling van het baarmoederslijmvlies iets veranderd, waardoor een eitje zich niet kan innestelen om tot een foetus te groeien. Daarom wordt het soms ook als noodanticonceptie gebruikt na onveilige seks. Deze spiraal is net als de hormoonspiraal zeer betrouwbaar, ook omdat je er in het gebruik niets fout mee kan doen. De koperspiraal die in Nederland gebruikt wordt is voor maximaal tien jaar. Ook deze spiraal kan de menstruatie beïnvloeden, maar bij de koperspiraal wordt het vaak iets heviger. Je hebt er in ieder geval geen invloed op bij deze methode. Alle spiralen moeten door een huisarts, verloskundige of gynaecoloog worden ingebracht.

Natuurlijke methoden

Deze methoden zijn veel minder betrouwbaar dan bovenstaande methoden omdat het lichaam of de overdracht van sperma niet beïnvloed wordt. Zo kan het toch tot een zwangerschap leiden.

Coïtus interruptus

Dit staat ook wel bekend als 'voor het zingen de kerk uitgaan'. Het betekent dat de man tijdens de seks de penis uit de vagina haalt voordat hij klaarkomt. Dit is een zeer onbetrouwbare methode omdat een man voor de ejaculatie al voorvocht verliest, en ook daar zitten al wat spermacellen in. Daarbij kan sperma ook tot een zwangerschap leiden bij elke manier waarop het bij de baarmoeder kan komen, dus ook als de man bijvoorbeeld klaarkomt voor de vagina of als de vagina wordt aangeraakt met een ander lichaamsdeel waar voorvocht of sperma op terechtgekomen is zoals na masturbatie.

Periodieke onthouding

Bij deze methode houdt de vrouw haar menstruatiecyclus in de gaten. Op de vruchtbare dagen van de cyclus heb je dan beschermde seks (bijvoorbeeld met condoom), seks zonder penetratie (bijvoorbeeld alleen orale seks) of helemaal geen seks. Er wordt bij deze methode gezorgd dat er tijdens de vruchtbare dagen geen contact plaatsvindt van voorvocht en sperma met de vagina. De vruchtbare dagen kan je (soms met hulp van een apparaatje) bepalen door het dagelijks meten van je temperatuur, speekselanalyse, urine en cervixslijm (het slijm dat aan/ om de baarmoedermond zit). Deze manieren hoeven niet allemaal tegelijk gebruikt te worden, maar deze methode moet wel heel nauwkeurig gebruikt worden om betrouwbaar te zijn. Ook kan je je vergissen of te snel in de vruchtbare periode weer seks hebben. Er zijn ongeveer 6 vruchtbare dagen per cyclus. Verder is deze methode alleen betrouwbaar bij vrouwen met een regelmatige cyclus. Algehele onthouding is natuurlijk wel volledig betrouwbaar.

Borstvoedingsmethode

De borstvoedingsmethode is voor vrouwen die net bevallen zijn en borstvoeding geven. Dit heet ook wel de Lactatie Amenorroe Methode (LAM). Bij deze methode zijn er wel een paar condities voor de betrouwbaarheid. Je hebt nog geen menstruatie gehad sinds de bevalling. Ook werkt het tot maximaal 6 maanden na de bevalling. Verder moet de baby volledig gevoed worden met borstvoeding (dus geen enkele bijvoeding) en op verzoek. Dat wil zeggen dat de baby altijd borstvoeding moet krijgen als hij/zij erom vraagt. Verder mag er geen melk gekolfd (kunstmatig de borsten legen) worden. Deze maatregelen zorgen ervoor dat moeder en kind in productie en in de melksamenstelling precies op elkaar zijn ingesteld. De borstvoedingsmethode is gebaseerd op een evolutionair principe, waardoor de baby genoeg voeding krijgt voordat de moeder een andere baby kan krijgen. Vanaf de eerste menstruatie is het per direct niet meer betrouwbaar.

Sterilisatie

Dit is een permanente vorm van anticonceptie. Er wordt operatief gezorgd dat sperma bij de man of eicellen bij de vrouw niet meer het lichaam kunnen verlaten of aangemaakt worden. Bij de man worden de zaadleiders doorgesneden en dichtgemaakt. Bij de vrouw wordt hetzelfde gedaan met de eileiders. Dit is het meest permanent, maar niet altijd het meest betrouwbaar. Het is meestal niet herstelbaar, hoewel het bij pogingen bij vrouwen vaker lukt dan bij mannen. Het voordeel van sterilisatie is dat je, na de controle na drie maanden, nooit meer anticonceptie hoeft te gebruiken. Het is wel een invasieve ingreep; het wordt met een kijkoperatie gedaan. Hier zitten risico's aan vast voor beschadiging van de voortplantingsorganen, maar ook van omliggende organen. Zoals met elke vorm van anticonceptie zijn er gevallen van zwangerschap bekend ondanks gebruik van de anticonceptie, maar bij sterilisatie is dit net iets vaker het geval dan bij een spiraal. Dit is een verschil van minder dan een procent. Een vergelijking van de betrouwbaarheid alle vormen van anticonceptie is te vinden in de WHO Richtlijn Anticonceptie, onderaan vermeld bij de bronnen.

De morning-after pil is geen vorm van anticonceptie omdat de bevruchting, de conceptie, dan al heeft plaatsgevonden. Het is niet de bedoeling dit als vervanging van de pil te gebruiken, omdat het een hoge dosis hormonen bevat. Als je langer dan twee weken zwanger bent kan abortus plaatsvinden. Dit is medisch gezien niet wenselijk als 'anticonceptie' omdat het erg invasief is en er bij een abortus ook schade aan de baarmoeder en baarmoedermond aangericht kan worden. Daarnaast is een abortus vaak een heftige beslissing en periode in je leven. Daarom zitten er bij een zwangerschap na 6 weken ook wettelijke regels aan abortus vast.

Voor meer informatie over anticonceptie kun je altijd terecht bij je huisarts, gynaecoloog en/ of verloskundige. Zij kunnen je helpen met kiezen. Neem verhalen van anderen of van internet mee in de beslissing als je dat wilt, maar laat het je beslissing niet overnemen. Er zijn verschillende neutrale websites waar je een advies kan krijgen op basis van een aantal vragen. Het is handig bij de oriëntatie maar ook dat is nog niet speciaal op jou toegepast, dus ga voor een advies op maat altijd naar een arts of verloskundige toe! Ook veranderen je wensen en behoeften als je ouder wordt en is misschien later een andere methode beter voor je dan die van daarvoor. Ga echt voor de beste methode voor jou en neem niet genoegen met anticonceptie die niet helemaal perfect naar je/ jullie wens is. Het kan veel pijn, verdriet, klachten/ bijwerkingen of ziekte schelen en een verschil maken in je/ jullie (seksuele) relatie.
© 2017 - 2024 Roosje-legt-uit, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Zwanger worden: stoppen met anticonceptieZwanger worden: stoppen met anticonceptieWanneer je zwanger worden wilt, is stoppen met de anticonceptie uiteraard een eerste stap. Met sommige voorbehoedsmiddel…
Een vergelijking tussen verschillende soorten anticonceptieEen vergelijking tussen verschillende soorten anticonceptieHet gebruik van anticonceptie wordt in onze huidige maatschappij zo normaal gevonden dat bijna niet voor te stellen is d…
Morning after spiraalMorning after spiraalWanneer er een kans is dat je ongewenst zwanger bent, terwijl dit niet de bedoeling is wordt er vaak een morning after p…
Anticonceptie zonder hormonenAnticonceptie zonder hormonenEen ongewenste zwangerschap kan voor veel emoties zorgen. Om een ongewenste zwangerschap te voorkomen gebruikt men antic…

Droog klaarkomen na operatie aan zaadbalDroog klaarkomen na operatie aan zaadbalWanneer een man een operatie heeft ondergaan waarbij een zaadbal is verwijderd dan kan dit tot gevolg hebben dat hierna…
Veilige seks; op de juiste manier een condoom gebruikenVeilige seks; op de juiste manier een condoom gebruikenEen condoom gebruik je om veilig te vrijen. Het lijkt zo simpel. Omdoen en je bent klaar, toch? Niet helemaal. Je moet h…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Anqa, Pixabay
  • http://www.who.int/reproductivehealth/publications/family_planning/MEC-5/en/ (versie 2015, geraadpleegd op 22/12/2016 voor wetenschappelijk gebruik en betrouwbaarheid)
  • http://www.nvsh.nl/anticonceptie/onthouding.htm (geraadpleegd op 22/12/2016 voor niet-medische synoniemen van de vormen van onthouding)
  • www.anticonceptie.nl (geraadpleegd op 22/12/2016 voor aanvullende informatie over de meerfasen pil)
  • Prins, M., van Roosmalen, J., & Scherjon, S. (2009). Praktische verloskunde. Bohn Stafleu van Loghum. dertiende editie.
Roosje-legt-uit (1 artikelen)
Gepubliceerd: 10-01-2017
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Seksualiteit
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.