Het Ouijabord: contact met geesten of onschuldig speelgoed?

Het Ouijabord is een plat bord waarop de letters A tot en met Z en de cijfers 0 tot en met 9 gemarkeerd zijn. Ook de woorden 'yes' (ja), 'no' (nee), 'goodbye' (goedendag) en soms 'hello' (hallo) zijn op het bord gemarkeerd. Bij het Ouijabord hoort ook een planchet, dit is een klein houten of plastic plankje in de vorm van een hartje of schildje. Door het kijkgaatje van de planchet is te zien welk woord, letter of cijfer geselecteerd is. Mensen kunnen zelf de planchet verplaatsen over het Ouijabord, maar velen geloven ook dat geesten dit kunnen doen via mensen. Oorspronkelijk was het Ouijabord gebaseerd op zogenaamde talking boards uit het spiritualisme. Echter werd het door verschillende bedrijven, waaronder uiteindelijk Hasbro, als speelgoed verkocht. In populaire cultuur zijn het Ouijabord en de planchet de meest beruchte voorwerpen die gebruikt worden bij het oproepen van geesten. Het is daardoor niet vreemd dat het Ouijabord een veel gebruikt object is in horrorfilms over geesten.

Artikelindeling

• De geschiedenis van het eerste commerciële Ouijabord
• De betekenissen van de naam Ouija
• Ouija: een generiek begrip ontstaan uit paranoia
• De controversie rond het Ouijabord
• Het Ouijabord in populaire cultuur
• Experimenten uitvoeren met het Ouijabord

De geschiedenis van het eerste commerciële Ouijabord

Het eerste commerciële Ouijabord werd op 1 juli 1890 voor het eerst geïntroduceerd door zakenman Elijah Bond. Het had toen in eerste instantie nog niets te maken met het oproepen van geesten en werd simpelweg verkocht als gezelschapsspel. Het concept van het Ouijabord was echter wel gebaseerd op zogenaamde 'talking boards' (sprekende borden). Deze werden al langere tijd gebruikt door spiritualisten. Rond de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werd het Ouijabord pas in verband gebracht met het bovennatuurlijke. De Amerikaanse spiritualist Pearl Lenore Curran gebruikte in die tijd een Ouijabord als een instrument voor zegeningen. Veel spiritualisten geloofden hierdoor dat ook geesten contact konden zoeken via een Ouijabord. Het bord was immers al gebaseerd op de curieuze talking boards.

De betekenissen van de naam Ouija

Toen een zakenpartner van Elijah Bond genaamd William Fuld de productie van het Ouijabord overnam, bracht hij borden uit die simpelweg 'Ouija' werden genoemd. Volgens Charles Kennard zou Ouija een oud Egyptisch woord zijn voor 'geluk'. Charles Kennard was de eigenaar van de Kennard Novelty Company en fabrikant van Fuld's Ouijaborden. Door een onbekende reden werd Fuld eigenaar van Kennard's bedrijf. Toen Fuld de touwtjes in handen kreeg zei hij dat Ouija een samenvoeging was van het Franse woord 'oui' (ja) en het Duitse woord 'ja'. Letterlijk vertaald in het Engels betekent Ouija dus 'yesyes' en in het Nederlands 'jaja'. Ouija moet niet verward worden met Ouya. Dit is namelijk een zeer kleine spelcomputer die niets te maken heeft met het spiritualisme.

Ouija: een generiek begrip ontstaan uit paranoia

Toen Fuld het voor het zeggen kreeg had hij de geschiedenis van het Ouijabord opnieuw geschreven. Hij beweerde namelijk ook ineens de oorspronkelijke uitvinder van het bord te zijn. Hierdoor ging hij als een paranoïde zakenman met het Ouija-concept aan de slag. Hij registreerde de producten 'Ouija oil for rheumatism' (olie voor reumatiek) en 'Ouija jewelry' (juwelen). Ook liet hij het Ouijabord onder verschillende namen registreren, waaronder: 'Egyptian Luck board', 'Hindu Luck board' en 'WE-JA'. Fuld deed dit om de concurrentie zo klein mogelijk te houden. Hij zou tot zijn dood in 1927 vele bedrijven hebben aangeklaagd die onrechtmatig Ouija of een van de andere namen gebruikten. Na de dood Fuld nam zijn familie het bedrijf over en in 1966 verkochten zij het aan het bedrijf Parker Brothers. Vervolgens werd Parker Brothers in 1991 verkocht aan het bedrijf Hasbro. Sindsdien heeft Hasbro alle rechten en patenten van het Ouijabord. Door grootschalige bekendheid en beruchtheid is het Ouijabord door de loop der eeuwen een verzamelnaam geworden voor alle talking boards.

De controversie rond het Ouijabord

Al vanaf de eerste dag dat het Ouijabord in verband werd gebracht met geesten, beweren vele mensen en geloofsgroeperingen dat het bezit en/of gebruik ervan gevaarlijk is. Het zou volgens die groeperingen een apparaat zijn waarmee kennis van het bovennatuurlijk verkregen kan worden. Het Ouijabord wordt daardoor als een werk van de duivel gezien omdat alleen god over die kennis mag beschikken. In 2001 zouden door fundamentalisten in Alamogordo, New Mexico, Ouijaborden en Harry Potter-boeken zijn verbrand omdat ze hekserij zouden promoten. Eerder in de jaren 80 van de twintigste eeuw werd er gespeculeerd dat Alamogordo de begraafplaats zou zijn van het geflopte E.T.-videospelletje van Atari. Ondanks de standpunten zijn er ook aftakkingen in verschillende geloven die beweren dat Ouijaborden juist alles behalve kwaadaardig zijn. In hun visie is het Ouijabord een zegeningsinstrument voor mensen die hulp van het bovennatuurlijke zoeken.

Het Ouijabord in populaire cultuur

Bij horrorfilms over geesten is het Ouijabord een veelgebruikt concept. De hoofdrolspelers in dat soort films worden vaak lastig gevallen door geesten of demonen en komen door onverklaarbare oorzaken om het leven. Het lastigvallen begint vaak nadat ze in een dronken bui of voor de grap een seance houden met een Ouijabord. Soms krijgen ze na een bepaalde tijd contact met een kwaadaardige geest, maar het komt ook wel eens voor dat ze de seance niet goed afsluiten en daardoor het portaal van de geestenwereld openlaten.

De film Witchboard uit 1986 is een van de oudste films die gaat over het gevaar van een Ouijabord. De film werd goed ontvangen door liefhebbers van het horrorgenre en er werden daardoor twee vervolgen op de film gemaakt. In de film Paranormal Activity uit 2007 wordt op een gegeven moment een Ouijabord ingezet om te bewijzen dat er echt een geest in het huis zit. In 2014 werkte het bedrijf Hasbro mee aan de horrorfilm Ouija. In die film wilt een vriendengroepje via een Ouijabord contact zoeken met de geest van een vriendin die vermoedelijk zelfmoord had gepleegd.

Experimenten uitvoeren met het Ouijabord

Vele sceptici van het spiritualisme schrijven het 'ideomotorische effect' toe aan de beweging van het planchet over het Ouijabord. Simpel gezegd ontstaat dit effect door onbewuste spierbewegingen van mensen die hun hand op de planchet plaatsen. Sceptici hebben verschillende experimenten opgesteld om het bovennatuurlijke factor uit te kunnen sluiten. Deze experimenten zijn bijvoorbeeld:

Organiseer een seance met drie of meer personen. Als de seance afgelopen is ga je naar een andere kamer en daar schrijf je op een papiertje een zelf verzonnen volgorde van letters en cijfers. Laat de anderen niet zien wat je opgeschreven hebt en laat ze zonder jou een nieuwe seance starten. Laat tijdens die seance de vragensteller aan het Ouijabord vragen wat je opgeschreven hebt. Controleer nu of de planchet de juist volgorde op het bord kan aangeven.

In een variant hiervan doe je precies hetzelfde, maar nu moeten de anderen tijdens de nieuwe seance een blinddoek voor hun ogen doen. Zorg ervoor dat er niet door de blinddoeken heen gekeken kan worden. Als de anderen de blinddoeken hebben om gedaan, draai je het Ouijabord 180 graden.

Bij een ander populair experiment dient een bijbel gebruikt te worden. Het is daarbij de bedoeling dat de bijbel bovenop het Ouijabord geplaatst wordt. Als het Ouijabord daadwerkelijk een apparaat van de duivel is, dan moet deze de bijbel weigeren en er zich van 'ontdoen'. De kamer waarin het experiment plaatsvindt moet vrij zijn van natuurinvloeden en sabotage door anderen. Om dit uit te kunnen sluiten moet het raam gesloten zijn en de deur op slot gedaan worden. Eventueel zou je in de kamer ook een videocamera kunnen plaatsen om het resultaat van het experiment op te nemen. Het experiment kan grondiger worden aangepakt door het te testen met verschillende edities van verschillende geloofsboeken. Om zelfs nog een stapje verder te gaan kunnen er ook gezegende voorwerpen op het Ouijabord geplaatst worden. Als het Ouijabord zich na een week niet van de geloofsvoorwerpen heeft ontdaan, dan kan er veilig gezegd worden dat het bord geen duivelse krachten bezit.

Lees verder

• De psychograaf: een mogelijke voorloper van het Ouijabord
• Contact opnemen met geesten door middel van een planchet
• Lei-schrift: het bewijs over geesten en hun communicatie
• Stokschrift: Een hulpmiddel bij het automatisch mediumschap