Wat moet u weten over alcohol?

Ieder jaar worden er 1800 mensen met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis opgenomen. Een derde van de slachtoffers is tussen de tien en twintig jaar. Gedurende de afgelopen vijf jaar is het aantal alcoholvergiftigingen meer dan verdubbeld. Hierbij is vooral de stijging bij jongeren tussen de tien en veertien jaar opvallend. Zorgwekkend. Er kan niet genoeg aandacht worden besteed aan de risico's van alcoholmisbruik. Dit artikel bevat opvallende feiten. Tevens zullen de gevolgen van overmatig alcoholmisbruik benoemd worden. Alcohol (oftewel Ethanol of Ethylcalcohol) is een heldere, kleurloze en smaakloze vloeistof. Het heeft een zwakke geur. Er ontstaat bij inname een brandend gevoel. De stof is energierijk en een gram (een milliliter) alcohol levert zeven calorieën op. Er zijn honderden soorten alcohol. Ethanol is de minst giftige.

Dronkenschap

Er wordt over het algemeen gedacht dat de veranderingen van het gedrag en beleving van de gebruiker door het werkzame bestand deel van alcohol (maar ook andere verdovende middelen) wordt veroorzaakt. Deze veronderstelling is gebaseerd op het biopsychisch model: iets biologisch (in dit geval farmacologisch) veroorzaakt veranderingen in het psychisch functioneren. Deze veronderstelling is echter niet helemaal juist. Het blijkt dat mensen die denken dat zij alcohol hebben gebruikt, terwijl dat niet zo is, alsnog dronken gedrag vertonen. Het gedrag wordt niet zozeer veroorzaakt door de farmacologische stof, maar door de verwachtingen die de gebruiker heef over de effecten van het gebruik.

Verslaving

De meeste mensen zijn sociale drinkers. Een aantal mensen weet echter hun drinkgewoonten niet onder controle te houden. Het is lastig om vast te stellen wanneer er sprake is van een verslaving. Wanneer iemand overmatig gebruikt, en er hierdoor lichamelijke of psychische schade kan ontstaan, wordt er gesproken over misbruik. De mate waarin mensen alcohol verdragen is sterk individueel bepaald. Het heeft ook te maken met geslacht, leeftijd, lichaamsgewicht en drinkverleden in hoeverre men alcohol kan verdragen. Daarnaast zijn de drinkgewoonten zeer gevarieerd. Sommigen drinken alleen in vakanties of in het weekend, terwijl anderen langere tijd geen alcohol drinken om vervolgens langere tijd achter elkaar wel weer te drinken. Daarnaast is er een groep mensen die iedere dag drinkt. Het gebruik wordt angstvallig door alcoholverslaafden verborgen gehouden. Tevens is de grens tussen geaccepteerd stevig gebruik en een verslaving niet duidelijk. Hierdoor wordt het grootste deel van de alcoholproblemen niet gesignaleerd in de gezondheidszorg. Naar schatting komt misbruik of verslaving bij acht procent van de bevolking voor, vooral bij mannen tussen de twintig en 35 jaar.

Als iemand langdurig alcohol misbruikt, treedt er gewenning op. Als men vervolgens wil stoppen met drinken, treden er onthoudingsverschijnselen op:

• misselijkheid;
• zweten;
• slapeloosheid;
• angsten;
• prikkelbaarheid;
• soms delier/delerium tremens;
• soms onthoudingsinsulten (bewustzijnsverlies met schokkende bewegingen, lijkt op epileptische toevallen);
• zelden alcoholhallucinose (overvloedig hallucineren dat weken, maanden of zelfs chronisch kan aanhouden).

Wernicke-syndroom

Dit kan veroorzaakt worden door een alcoholverslaving in combinatie met vitamine B tekort. De symptomen van dit syndroom zijn:

• verwardheid
• gestoorde motorische coördinatie (ataxie);
• concentratiestoornissen.

Het Wernicke-syndroom kan uitmonden in het Korsakov-syndroom.

Psychiatrische stoornissen

Veel mensen met een alcoholverslaving hebben een psychiatrische stoornis, zoals stemmings- of angsstoornissen, schizofrenie of een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Alcohol en zwangerschap

Vrouwen die zwanger zijn kunnen door alcoholmisbruik de ongeboren vrucht beschadigen (foetaal alcoholsyndroom).

Risico's voor anderen

Naast de risico's die de gebruiker zelf heeft, kan de gebruiker ook anderen in gevaar brengen. Er kan schoolverzuim optreden en relaties kunnen worden ontwricht door alcoholmisbruik. Daarnaast heeft alcohol een flink aandeel in verkeersongevallen en criminaliteit.

Opvallende feiten

Stamwortgehalte

Het stamwortgehalte staat vermeld op flesjes bier. Het stamwortgehalte is het percentage opgeloste suikers dat, voordat het gisten begint, in het brouwerijbeslag (de wort zit). Meestal zorgt een hoog percentage stamwort voor een hoog percentage alcohol. Dit is echter niet altijd het geval. Het kan ook zijn dat men er voor kiest een deel van de suiker niet te laten vergisten. Dan krijg je zoet bier. In Nederland wordt het stamwortgehalte niet in percentages aangegeven, maar onderscheidt men vier categorieën stamwortgehalte. Hiervoor is gekozen om verwarring met het alcoholpercentage te voorkomen.

Effecten

Het effect van alcohol wordt sterk bepaald door de bloedalcoholconcentratie. Daarnaast zijn de stemming, lichamelijke conditie en de omgeving waarin iemand gebruikt ook van invloed op het effect.

Alcohol heeft een verdovende werking (roes). Een lichte dosis werkt echter opwekkend en ontremmend. Men wordt na een paar glazen alcohol minder gespannen, spraakzamer en vaak wordt men vriendelijker. Als men meer alcohol drinkt, vermindert hun geheugen en hun beoordelingsvermogen. Men kan zich gaan overschatten, kan luidruchtig en agressief worden of worden overdreven emotioneel. Tevens treden er zintuiglijke en motorische problemen op. Dit betekent dat men minder goed gaat zien, dat de reflexen verminderen, dat de coördinatie van de spieren aangetast raken en dat de meest eenvoudige handeling moeilijk uit te voeren wordt. Wanneer iemand een onervaren drinken is en toch ongelimiteerd drinkt, kan in coma raken en overlijden.

Het gebruik van alcohol zorgt ervoor dat men makkelijker met anderen omgaat. Onderzoek heeft bevestigd dat matige drinkers over het algemeen sociaal actiever zijn, meer vrienden hebben, grotere sociale netwerken hebben en zich zekerder in gezelschap voelen dan niet drinkers of overmatige drinkers.

Scholieren en alcohol

Vooral in het weekend wordt er door scholieren veel gedronken. Een op de vijf drinkende scholieren, in de leeftijd van vijftien jaar, drinkt in het weekend meer dan tien glazen. Bij leerlingen, in de leeftijd van zeventien- en achttienjarig, geldt dit voor een op de drie. Het is dus niet opmerkelijk dat veel leerlingen met enige regelmaat dronken zijn. Vijftien procent van de vijftienjarige mannelijke leerlingen is de afgelopen maand vijf of meer keer dronken geweest. Het percentage bij zeventien- en achttienjarige jongens is zelfs nog hoger: twintig procent. Nederlandse leerlingen drinken vergeleken met andere landen veel. In Nederland heeft 25 procent van de leerlingen afgelopen maand meer dan tien keer gedronken. In de Verenigde Staten is dit maar vier procent, in Zweden een procent en in de zuidelijke landen rond de zeven à acht procent.

Vrouwen en alcohol

Vrouwen krijgen bij eenzelfde glas meer alcohol in hun bloed dan mannen. Dit komt omdat zij, net zoals oudere mannen en alcoholisten, minder ADH activiteit in de maag hebben dan jonge mannen. De ADH activiteit is bij vrouwen slechts zeventig procent van die van de man. Vrouwen breken hierdoor alcohol minder snel af dan mannen.

Bij vrouwen kan eenzelfde hoeveelheid op verschillende tijdstippen in de cyclus verschillende effecten hebben. Het is onduidelijk wat hier de oorzaak van is.

De kater komt later!

Aceetaldehyde is een uiterst giftige stof die verantwoordelijk is voor de kater. Dezelfde stof speelt wellicht een rol bij door alcohol veroorzaakte kankers. Alcohol wordt in de lever afgebroken tot deze stof.

Het medicijn disulfiram is gebaseerd op de stofwisseling van alcohol. Het medicijn blokkeert de afbraak van aceetaldehyde tot azijnzuur. De aceetaldehyde blijft lang in het bloed. Als je dan alcohol drinkt, ga je jezelf zeer ellendig voelen. Het medicijn wordt geslikt door mensen die zijn gestopt met drinken om terugval te voorkomen. Ze weten dat als ze gaan drinken, ze zich zeer ziek gaan voelen.

Ademhaling

Alcohol beïnvloedt meerdere delen van de hersenen. Een van deze delen is de hersenstam. De hersenstam bestuurt onder andere de ademhaling. Bij gebruik van veel alcohol wordt de ademhaling onderdrukt. Hierdoor kan de drinker overlijden.

Slapen

Het nuttigen van alcohol ontspant je en bevordert het inslapen. Door alcohol slaapt men echter onrustiger. Tevens wordt men eerder wakker. Hierdoor krijgt de drinken onvoldoende diepe slaap en rust hierdoor onvoldoende uit. Ook de remslaap is verminderd.

Hersenbloeding

Alcohol beschermt niet tegen een hersenbloeding. Het omgekeerde is juist waar.

Alvleesklierontsteking

Een alvleesklierontsteking komt vaak voor bij alcoholisten. Alcohol stimuleert de alvleesklier tot het maken van meer spijsverteringssappen. Door de extra productie kan de alvleesklier sneller gaan ontsteken. Als de alvleesklier ernstig is ontstoken kan dit leiden tot de dood. De spijsverteringssappen verlaten dan de pancreas achter de buikvlies langs. Hierbij veroorzaken de sappen overal ontstekingen. Een alvleesklierontsteking kan chronisch worden. Er treden dan steeds opnieuw aanvallen van pijn en braken op. Er ontstaan spijsverteringsproblemen en diabetes als de afvleesklier stopt.

Kanker

Een glas per dag vergroot het risico op borstkanker al. Het is nog onduidelijk wat de reden ervan is dat alcohol borstkanker veroorzaakt. Er wordt vermoed dat alcohol de hormoonhuishouding beïnvloedt. Mogelijk bevordert de alcohol de groei van de tumor.

Tolerantie

Tolerantie betekent dat de gebruiker steeds meer moet drinken om hetzelfde effect te behouden. Tolerantie kan ontstaan doordat de lever meer enzymen aanmaakt om alcohol en aceetaldehyde af te breken. Dit wordt metabolische tolerantie genoemd.