Shisha pen: gezondheidsrisico's maar geen regulering?

De shisha pen is sinds 2013 echt bekend geworden en sindsdien een populaire trend onder met name jongeren. Deze specifieke e-sigaret (elektronische sigaret) bevat weliswaar geen nicotine maar wel een aantal andere chemische stoffen, die je binnenkrijgt door met de pen te roken. Is de pen inmiddels gereguleerd of zelfs verboden, of is hij nog steeds zo vrij als een vogeltje verkrijgbaar voor iedereen?

Inhoud:

• Geen nicotine, wel chemische stoffen en zoete smaakjes
• Geen leeftijdsgrens voor het kopen van shisha pen
• Geen nicotine: geen regulering door Tabaksrichtlijn
• Shisha pen en de WHO Framework Convention of Tobacco Control FCTC
• Pen duikt op op kermis en in snoepkraam
• Onderzoek naar schadelijke gevolgen van de shisha pen
• Is de shisha pen haram, dus volgens de Islam en Koran onrein?

Geen nicotine, wel chemische stoffen en zoete smaakjes

Eerst de feiten op een rijtje, wat is de sisha pen precies? Het is een elektronische versie van de oosterse waterpijp, waarmee je lekkere smaakjes rookt. De shisha pen bevat behalve water geen nicotine, maar wel vele chemische stoffen zoals:

• propyleen
• glycol
• glycerine
• triacetine
• ethyl alcohol
• maltol
• methyl cyclopentenoloon
• Beta-damascone
• beta-lonone
• 10.2- acetyl pyrrole

Een indrukwekkend rijtje. Wat deze stoffen doen in je longen was op het moment dat de pen de Nederlandse rokersmarkt veroverde niet bekend, omdat nooit eerder een tabaksproduct met die stoffen op de markt was gebracht. Hoewel het Trimbos-instituut stelt dat propyleenglycol bij verbranding kankerverwekkend kan zijn.

De pen wordt meestal met een knopje elektronisch ontstoken en licht op aan het uiteinde bij elk trekje, net zoals een echte sigaret. Hij bevat bovendien een smaakje dat met de waterdamp/chemische damp mee wordt ingeademd. Het 'stoere' oplichtende uiteinde in combinatie met de vele verkrijgbare voornamelijk zoete smaakjes -zoet is populair bij jongeren, denk aan de mierzoete bij jongeren populaire energydrinks- zijn aspecten die hem populair maken bij kinderen, zelfs in de leeftijd van de basisschool. En regelmatig komen er nog shisha pennen met nieuwe smaken bij, blijkbaar is de markt nog niet verzadigd.

De shisha pen is verkrijgbaar in tabakswinkels, kiosken zoals de Primera, en via internet. Veel artikelen worden tegenwoordig geïmporteerd uit China, en is het maar de vraag of de ingrediënten van de geïmporteerde shisha pen wel zo vaststaand is. Als blijkt dat bepaalde stoffen vervangen kunnen worden door goedkopere chemische ingrediënten met bijbehorende onduidelijke risico's weet je als klant al helemaal niet meer welke stoffen je binnenkrijgt.

Geen leeftijdsgrens voor het kopen van shisha pen

Ook medio 2014 is er nog steeds geen minimum leeftijd voor aanschaf in in de winkel. Door diverse instanties en ook door de Nederlandse importeur wordt wel een leeftijdsgrens van 16 jaar geadviseerd, maar elke winkel mag daar lak aan hebben en de pen gewoon aan je jonge zoon of dochter verkopen. Er zijn wel webwinkels die je tijdens de bestelling door akkoord te gaan met de algemene voorwaarden vragen te bevestigen dat je minimaal 18 jaar bent zodat je bij hen pas vanaf 18 jaar de shisha pen kunt kopen. Of en hoe ze dat controleren is natuurlijk zeer de vraag, het lijkt slechts een formaliteit. Wie leest überhaupt algemene voorwaarden bij een bestelling bij webwinkels?

Geen nicotine: geen regulering door Tabaksrichtlijn

De pen bevat in principe geen nicotine, en dat maakt het lastig om verkoop van de pen te reguleren. Het nicotine-rijke zusje van de shisha pen: de e-sigaret, valt inmiddels onder de nieuwe door het Europees Parlement goedgekeurde Tabaksrichtlijn: tot 20 mg/ml nicotine valt deze in de categorie tabak, waardoor de verpakking verrijkt wordt met de bekende waarschuwing voor gezondheidsrisico's. Boven de 20 mg/ml nicotine beschouwt de overheid de e-sigaret als medicijn, net zoals nicotinepleisters: een medicijn om te stoppen met roken. Voor tegenstanders oftewel organisaties die risico's zien in de e-sigaret goed nieuws, want voorheen was de e-sigaret niet te vangen door de Tabakswet doordat het geen tabak bevatte. De Tabaksrichtlijn biedt echter nog geen mogelijkheid om verkoop en gebruik van de shisha pen aan banden te leggen.

Shisha pen en de WHO Framework Convention of Tobacco Control FCTC

Zoals vele landen heeft ook Nederland de FCTC ofwel de Framework Convention of Tobacco Control van de World Health Organization WHO ondertekend. Daarmee onderschrijft ze 'artikel 16 binnen de WHO Framework Convention of Tobacco Control (FCTC)... 'prohibiting the manufacture and sale of sweets, snacks and toys or any other objects in the form of tobacco products that appeal to minors' (FCTC, 2005, p. 15, artikel 16 c). ' in goed Nederlands: 'het verbieden van productie en verkoop van ... tabaksproducten die aantrekkelijk zijn voor jongeren'. Het Europees Parlement wijst de deelnemende landen op hun verantwoordelijkheid inzake shisha pennen.

Pen duikt op op kermis en in snoepkraam

Als ouder je kind een gezellige middag op de kermis gunnen en je spruit terug zien komen met een beer met een shisha pen, dat zullen de meeste vaders en moeders niet kunnen waarderen. Op de kermis in Deventer in 2013 konden kinderen zo'n prijs met hengelen bemachtigen. Ook in Den Dungen in Noord-Brabant boden diverse kermiskraampjes de shisha pen aan. Er waren zelfs ouders die dachten dat het een viltstift was in plaats van een elektronische sigaret. In een dropkraam in Enschede lag dit rookgerei gebroederlijk tussen de lolly's en zuurstokken in, waarmee het signaal naar een kind is: shisha pen is snoep. Zijn deze verkopers hierop aan te spreken, immers een onderneming moet weten wat hij verkoopt en zich verantwoordelijk voelen voor zijn klanten en niet het commerciële denken laten prevaleren? Of is het het gevolg van een laks beleid van de overheid? Er valt genoeg over te discussiëren.

Onderzoek naar schadelijke gevolgen van de shisha pen

Ministerie van Volksgezondheid: shisha pen niet gevaarlijk en niet verslavend

Of de pen nu gevaarlijk is voor je gezondheid of niet, daar is nog altijd geen uitsluitsel over. Vooralsnog officieel niet, voor zover we dat nu weten. In 2013 heeft Staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van Volksgezondheid besloten dat de 'shisha pen niet gevaarlijk is en niet verslavend', afgezien van irritatie aan je keel. Dit besluit is genomen op basis van een onderzoek, uitgevoerd door het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

RIVM: op korte termijn niet gevaarlijk, wel irriterend voor keel, luchtwegen en longen

Het RIVM concludeert wel: "Bij gebruik van de pen worden de stoffen propyleenglycol en glycerol geïnhaleerd, wat leidt tot blootstelling van luchtwegen en longen. Eén trekje van de shisha pen is voldoende om de luchtwegen te irriteren (droge keel, hoesten). Bij ratten die langdurig worden blootgesteld aan propyleenglycol treedt verdikking van het luchtwegepitheel en verhoging van de slijmproductie in de luchtwegen op."

Risico's op lange termijn nog steeds niet bekend

Dat wilt niet zeggen dat het onmogelijk is dat na 10 of 20 jaar gebruik een nieuw onderzoek kan uitwijzen dat je er toch een vreselijke ziekte van hebt gekregen. Want de gevolgen op lange termijn zijn niet bekend, want die zijn nog niet onderzocht. Denk aan de schadelijke en ook dodelijke gevolgen op lange termijn van asbest, tabak/sigaretten, de DES-pil (Diëthylstilbestrol, tegen miskramen), en zo zijn er nog veel meer te noemen. Producten die eens nuttig, handig of enkel prettig waren hebben later vele mensen hun gezondheid of zelfs leven ontnomen. Dat zou een wel erg zwaar offer voor 'enkel' lekkere zoet roken zijn...

Trimbos-instituut: raad gebruik af, gezondheidsschade kan niet worden uitgesloten

Het Trimbos-instituut is een kennisinstituut voor onder andere verslaving. Om redenen van:

• de gezondheidsrisico's van gebruik van de shisha pen kunnen niet worden uitgesloten
• propyleenglycol kan bij verbranding kankerverwekkend zijn
• jongeren wennen door de shisha pen aan roken, en sigaretten gaan roken is dan nog maar een kleine stap

raadt ze het gebruik van de shisha pen juist af. Ook de GGD is dezelfde mening toegedaan en adviseert geen shisha pen te gebruiken.

Is de shisha pen haram, dus volgens de Islam en Koran onrein?

Doordat de shisha pen de elektronische variant is van de Arabische waterpijp, is deze ook populair onder Marokkaanse en Islamitische jongeren. Definities van haram en halal: 'volgens de Koran is halal (Arabisch: حَلاَلْ: rein, toegestaan) de Islamitische term waarmee wordt aangegeven wat voor moslims toegestaan is. Het tegenovergestelde is in niet-juridische termen haram (Arabisch: حَرَامْ: onrein, verboden). Het gaat hierbij zowel om handelingen als producten.'

Veel Islamitische jongeren vragen zich op Facebook en fora op internet af of de shisha pen halal of haram is. Anderen antwoorden met meningen als "Wat zou je denken als de imaam je met zo'n pen zou zien? Het is een stap richting het slechte zoals sigaretten en vervolgens softdrugs.' en "Dat je inhaleert en dat er rook uit je mond komt dat is al haram".

Het Voorlichtingsbureau Halalvoeding meldt op haar website www.ikeethalal.nl "Allerlei soorten drugs, zoals cocaïne, heroïne, hasjiesj en XTC, maar ook shishapijp, zijn in de Islam haram ofwel verboden. Het gebruik, de handel en productie zijn allen verboden in de Islam. De Boodschapper (vrede zij met Hem) heeft namelijk gezegd: “... alles wat bedwelmend is, is haram” (overgeleverd door Moeslim)". De shisha pen heeft volgens meningen van gebruikers een heel licht bedwelmende effect. Of de shisha pen daarmee ook haram is, daar laat het Voorlichtingsbureau Halalvoeding zich niet over uit.

Lees verder

• Shisha pen: jongeren roken zonder nicotine
• Krokodil, verwoestende drug in Rusland
• Energy drink: afkicken van verslaving