Dopamine, endorfine en medicatie bij verslaving

Mensen die een verslaving hebben kunnen volgens de medische wetenschap een aandoening aan het dopaminesysteem hebben. Meestal heeft men dan te weinig dopaminereceptoren in de diepere delen van de hersenen. Het gevolg is vaak een gedragsstoornis die in ethische termen als 'hedonisme' wordt benoemd. Soms kan medicatie tijdelijk helpen maar kan ook risico´s hebben zoals het medicijn Rimonabant. Het medicijn Rimonabant is overigens in 2008 van de markt gehaald. De vraag die bij verslaving aan de orde blijft is in welke vorm er een aandoening is in het dopamine-systeem.

Dopamine en verslaving

Mensen die een verslaving hebben, hebben waarschijnlijk een aandoening aan het dopaminesysteem. Meestal heeft men dan te weinig dopaminereceptoren in de diepere delen van de hersenen. De dopaminereceptoren hebben als functie emoties en prikkelingen door te geven zoals genot, plezier en tevredenheid. Mensen met te weinig receptoren hebben moeite om dat soort dingen te beleven. Wanneer men stimulerende of verdovende middelen gaat gebruiken wordt het tekort aan dopamine aangevuld. Met name roken, cannabis, cocaïne en alcohol zijn middelen die effect hebben op onze dopaminehuishouding.

Euforisch gevoel

De gebruiker ervaart tijdens gebruik van stimulerende middelen een euforisch gevoel. Echter dit wordt niet door het lichaam zelf aangemaakt. Het komt van buitenaf. Het lichaam zal hierop reageren door zelf geen dopamine aan te maken en nog eens meer receptoren uit te schakelen. Het gevolg hiervan is dat de gebruiker steeds meer moet gaan gebruiken om hetzelfde effect te krijgen (tolerantie).

Endorfine

Naast dopamine heeft endorfine een grote rol bij de ontwikkeling van een verslaving. Endorfine is een opiaat-achtige stof die het mensenlijk lichaam zelf aan kan maken. Endorfine heeft als eigenschap dat het gevoelens van pijn vermindert, ook in situaties van geluk en opwinding. De stof heeft grote invloed op het beloningssysteem in de hersenen.

Anhedonisch genot en verstoord dopaminesysteem

Mensen die moeilijk plezier kunnen beleven noemt men ´anhedonisch´. Dit in tegenstelling tot mensen die ´hedonistisch´ zijn. De term ´hedonisme´ komt uit de oude Griekse filosofie. Het is een ethische aspect waarin de vraag wordt gesteld wat het meeste genot geeft. Hedonisme staat voor ´genot´. De bekendste filosoof die hier veel over geschreven heft is Epicurus. Hij streefde persoonlijk geluk en genot na. Echter hij benadrukte wel dat je daarbij je verstand moet gebruiken. Dus niet zomaar alle plezier nalopen. Volgens Epicurus zijn er wel degelijk grenzen. De term wordt weliswaar niet vaak meer gebruikt maar het is zeker nog actueel. Vooral mensen met verslavingsgevoeligheid streven voortdurend naar genot. Dat is niet zo vreemd gezien de meeste mensen met een verslaving een verstoord dopaminesysteem hebben. Verslaving vervaagt de persoonlijke grenzen. Het gebruik van genotsmiddelen verstoort het natuurlijke dopaminesysteem waarbij men sowieso niet meer rationeel kan denken.

Medicatie bij verslaving

Griekse filosofen hebben schitterende theorieën bedacht. Zij plaatsten het hedonistisch gedrag in een ethisch perspectief. Maar men was natuurlijk nog lang niet zo ver als de medische wetenschap nu is. Toch zijn de filosofische benaderingen dichterbij een ´effectieve´ behandeling van verslaving dan de medische wetenschap. Hoewel een tijdelijke toediening van medicatie in bepaalde gevallen baat kan hebben. Maar het is niet altijd (structureel) gewenst. Medicatie bij de behandeling van verslaving dient als het bestrijden van symptomen. Niet als aanpak van de oorzaak. Ook al kan medicatie het dopaminesysteem tijdelijk even stabiliseren.

Hedonisme als een gedragsstoornis
De behandeling van een verslaving vraagt ook een andere aanpak dan alleen medicatie. Het ´ervaren van genot´ kan niet door medicatie gereguleerd worden. Sterker nog, het kan door medicatie versterkt worden. Medicatie bij de behandeling van verslaving kan ervoor zorgen dat de persoon op zoek gaat naar andere vormen van genot. Compenseren noemen we dat. In het andere geval kan de gebruiker negatieve bijwerkingen ervaren.

Rimonabant van de markt gehaald

Rimonabant is onder andere zo´n medicatie. Het werd verkocht onder de merknaam ‘Acomplia’. Het is een geneesmiddel wat intussen niet meer verkocht mag worden. Het werkt in onze hersenen op de receptoren voor cannabinoïden. Rimonabant was in principe goedgekeurd als supplement op dieet en lichaamsbeweging voor de behandeling van obesitas patiënten of mensen met overgewicht. Soms ook in combinatie met diabetes. Rimonabant was voorheen gewoon bij de apotheek te koop, maar alleen wel op doktersrecept verkrijgbaar. Het middel werd niet door de zorgverzekeraar vergoed en was tevens heel erg duur. In 2008 heeft een commissie besloten de verkoop te verbieden vanwege de ernstige bijwerkingen. Het middel zou niet voldoende werkzaam zijn en zelfs een hoog risico op depressie en suïcide veroorzaken.

Lees verder

• Serotoninesyndroom: herkennen en de gevolgen ervan
• Gebruik van medicatie bij een alcoholverslaving
• Jongeren en het risico van medicatie bij ADHD