Wat is salmonella?

Met salmonella besmetting volop in het nieuws is het belangrijk bedacht te zijn van de oorzaken en risico's. Maar wat is salmonella nou precies en hoe kun je besmet raken door de bacteriën?

De bacterie

Salmonella is vernoemd naar een Amerikaanse bacterioloog, die eigenlijk volledig per ongeluk de bacterie ontdekte. D.E. Salmon was eigenlijk op zoek naar de veroorzaker van de varkenspest.

Salmonella is een geslacht van staafvormige bacteriën en is veel voorkomend in de darmflora van pluimvee, varkens, runderen, reptielen en huisdieren. Eigenlijk is er maar één soort, maar er bestaan wel 1500 verschillende subtypen. Daarvan komen er twee het meest voor in Nederland: Salmonella typhimurium en Salmonella ententidis.

Hoewel het bij dieren een normale bacterie is die op natuurlijke wijze voorkomt, veroorzaakt het bij de mens ziektes. Het kan binnenkomen via voedsel (oraal) en leidt onder andere tot gastro-enteritis (problemen aan maag en darmen), orgaanziektes (beenmerg) en buiktyfus en paratyfus (darminfectie).

Ziektes worden veroorzaakt doordat de bacterie de dunne darm aantast en daar een ontsteking veroorzaakt. Binnen een halve dag tot 36 uur ontstaan dan de verschijnselen en deze zullen gemiddeld twee tot drie dagen aanhouden.

Besmetting

Besmetting vindt plaats op twee manieren:

• Indirect: via voedsel, zoals onvoldoende verhitte eieren, kip, kalfs- en varkensvlees, vis en melk, of rauwe groenten en fruit;
• Direct: via aanraking van een dier.

Het is dan ook van groot belang om op een hygiënische manier het vlees te bakken, het liefst door en door. Ook moet na rauw vlees te hebben aangeraakt (met name bij kip) de handen worden gewassen. Salmonella besmetting komt dan ook vaak voor door kruisbesmetting: de overdracht van bacteriën van het ene product naar het andere.

Niet alleen kunnen mensen er zelf last van hebben, ze kunnen ook drager zijn van de bacterie. Bovendien kan salmonella bijna elk levensmiddel besmetten, zolang er maar voldoende warmte, vocht, voedsel en tijd aanwezig is. De bacterie verspreidt zich erg snel in deze omstandigheden.

Gevolgen

De gevolgen van besmetting worden niet bemerkt bij dieren, bij bij mensen kan dit soms tot ernstige ziekte leiden. Zo kan longontsteking optreden, alsook ontsteking van gewrichten. Daarnaast is er kans op nierfalen, bloedvergiftiging en shock. Vaak treedt er een vocht tekort op. Aantasting van organen, gewrichten en botten komt doordat salmonella in het bloed kan komen. Dit komt echter niet vaak voor.

Minder ernstige, maar nog steeds vervelende, gevolgen, zijn diarree, buikpijn en koorts. Hoe erg je eraan toe bent, hangt ook mede samen met hoeveelheden van de bacterie, welke soort en je eigen weerstand. Gelukkig kunnen klachten al na enkele dagen overgaan, wanneer deze niet zo erg zijn. Het kan echter ook levensbedreigend zijn, zeker bij een tekort aan vocht.

Vooral oudere mensen, maar ook jonge kinderen (tot 5 jaar), lopen een verhoogde kans. Daarnaast moeten ook zwangere vrouwen meer opletten, en mensen met een al lage weerstand.

Advies

Bij een besmetting is het belangrijk voldoende rust te nemen en, zeker met oog op het risico op vocht tekort, voldoende water te drinken. Wanneer er hier wel tekenen van zijn (bijv. weinig plassen, droge mond, gevoel van dorst, zeer donkergele urine bij plassen) kan je het beste naar de huisarts gaan.

Ter preventie is het natuurlijk van belang om goed en regelmatig de handen te wassen bij het bereiden van voedsel, vlees gaar te bakken/maken, en niet na het aanraken van rauwe producten (of de verpakking waarin het gezeten heeft) direct aan de slag te gaan met het keukengerei. Handen was moet bij voorkeur worden gedaan met heet water en zeep. Ook kun je beter niet hetzelfde bestek gebruiken om in rauw en bereid vlees te prikken. Als je bepaalde groenten rauw wilt eten, kun je deze het beste toch nog even onder kokend water dompelen. Ook bij aanraking van dieren moeten de handen worden gewassen.