Osteoporose: pijn en een kromme rug

Osteoporose of botontkalking wordt vaak in verband gebracht met ouderdomsverschijnselen, maar dit is het absoluut niet. Botafbraak hoort in balans te zijn met botopbouw, en het is logisch dat bij ouderen de botafbraak iets sneller gaat dan de opbouw. Maar wanneer dit proces plots veel te snel gaat, wordt gesproken van osteoporose. Vaak krijgen mensen boven de 55 jaar ermee te maken, maar steeds vaker zien we ook jongere mensen met osteoporose.

Wat is osteoporose?

Vaak wordt gedacht dat osteoporose een ouderdomsverschijnsel is, maar niets is minder waar. Osteoporose is een ziekte die weliswaar meer bij ouderen voor komt, maar ook jongeren kunnen erdoor getroffen worden. Normaal gesproken kent het bot een balans tussen afbraak en opbouw. Hoe ouder iemand is, hoe langzamer de opbouw gaat. Bij osteoporose is de balans tussen afbraak en opbouw verstoord: de afbraak vindt sneller plaats dan dat er botopbouw plaatsvindt. Het gevolg is dat er gaten in de botten ontstaan. De botten worden erg broos en kwetsbaar en breken erg makkelijk. Dit wordt ook wel botontkalking genoemd: er verdwijnt voornamelijk kalk oftewel calcium uit de botten. Calcium is bepalend voor de botdichtheid: hoe minder calcium, hoe brozer de botten worden,

Wie krijgt het?

Osteoporose komt vaak voor: alleen al in Nederland lijdt 1 op de 19 tot 20 personen aan deze ziekte. En dat is best veel. De grootste groep patiënten zijn de ouderen vanaf 55 jaar, waarbij vrouwen vaker dan mannen. De tweede iets kleinere groep zijn de mensen tussen de 25 en 55 jaar. De kleinste groep, onder de 25 jaar, krijgt zelden met osteoporose te maken. Van de grootste groep, boven de 55 jaar, krijgt 1 op de 3 vrouwen uiteindelijk osteoporose. Bij de manen is dit minder: 1 op de 7. Waarom vrouwen vaker osteoporose krijgen heeft te maken met de veranderende hormoonhuishouding bij vrouwen na de overgang.

Symptomen en klachten

Osteoporose is bij oudere mensen vaak te herkennen door het kleiner worden en inzakken van de wervelkolom. Hierdoor gaan deze mensen krom lopen. Dit moet niet verward worden met normale ouderdomsverschijnselen: bij osteoporose gaat dit proces veel sneller dan normaal en komt ook op vaak jongere leeftijd voor. Vaak geven de ingezakte wervels pijnklachten aan de rug. Door de veranderde houding is de kans op vallen groter, of men verliest veel eerder het evenwicht. Ook kunnen interne organen in de verdrukking komen waardoor er buikkrampen ontstaat of moeite met de spijsvertering. Omdat de kans op vallen groter is, zal dit vaak de eerste aanleiding zijn voor nader onderzoek. Vaak breekt men bij de val een bot. De kans op botbreuken is bij osteoporose vele malen hoger dan normaal. Gezonde stevige botten breken niet zomaar, vooral niet wanneer er sprake is van struikelen of een lichte val. Bij osteoporose kan iedere verkeerde beweging of klap tegen de botten al een botbreuk veroorzaken.

Mensen die na hun 55e een bot breken als gevolg van een val, moeten ander onderzocht worden. Ook mensen onder de 55 jaar die regelmatig botbreuken oplopen, moeten op osteoporose onderzocht worden. Ruim 70 procent van de mensen met osteoporose weet niet dat ze deze ziekte hebben. Dit komt omdat veel klachten vaag zijn, minimaal of toegeschreven worden aan het ouder worden. Een versnelde botafbraak is echter geen ouderdomsverschijnsel.

Behandeling en herstel

Bij een botbreuk moet de breuk behandeld worden middels gips, een brace of het dragen van een sling of mitella. Dit is afhankelijk van de plaats van de botbreuk. Soms is een operatie noodzakelijk. Daarnaast moet osteoporose behandeld worden, om botbreuken in de toekomst te minimaliseren. Bij een juiste behandeling is de kans op een nieuwe botbreuk met de helft te verminderen.

Er is geen medicijn dat osteoporose kan genezen, wel kan de botafbraak verminderd worden door middel van voldoende vitamine D en calcium in te nemen. Alleen calcium innemen heeft weinig effect: het lichaam heeft vitamine D nodig om de calcium door de botten op te laten nemen. Vitamine D wordt door de huid zelf aangemaakt onder invloed van zonlicht, maar bij een tekort kunnen tabletten met vitamine D ingenomen worden. Calcium zit vooral in zuivel en in noten, maar ook hier kan bij een tekort extra worden ingenomen middels tabletten. De arts zal een juiste dosering voorschrijven. Een teveel aan vitamine D kan schade aan het hart en aan de nieren veroorzaken, een teveel aan calcium kan nierstenen veroorzaken en kan ervoor zorgen dat ijzer en magnesium slechter worden opgenomen. Daarnaast kan de botopbouw verstoord worden, met zwakkere botten als gevolg.

Beweging is heel belangrijk bij osteoporose, maar ook om osteoporose in de toekomst te voorkomen. Door beweging worden de botten steviger. Vooral beweging waarbij de zwaartekracht een rol speelt, dragen bij aan een betere opbouw. Denk hierbij aan traplopen, opdrukken, zware tassen tillen, de aloude roeitrainer, krachttraining etc. Minder geschikte sporten zijn onder andere zwemmen, waarbij de zwaartekracht geen rol speelt. Het is belangrijk dat de spieren belast worden. Daarnaast is een gezonde levensstijl zonder alcohol en roken zeker aan te raden. Beiden kunnen de botopbouw aardig afremmen. Patiënten die bovengenoemde aandachtspunten in acht nemen, kunnen de klachten vaak voldoende terugdringen.

Mocht dit niet voldoende helpen, dan kan de arts medicijnen voorschrijven. Enerzijds kunnen dit pijnstillende middelen zijn die de pijnklachten verminderen. Anderzijds medicijnen die de botsterkte helpen verbeteren. Bisfosfonaten zijn veel voorgeschreven medicijnen bij osteoporose die bewezen werken.