Syndroom van Sjögren: chronische ontstekingen van de klieren

Bij het syndroom van Sjögren is zijn er klieren in het lichaam chronisch ontsteken, vooral de traan- en speekselklieren. De grootste klachten zijn een droge mond en droge ogen. Daarnaast zijn huidklachten, vermoeidheid en gewrichtsklachten ook veelvoorkomende klachten. Als de klachten er eenmaal zijn, blijven ze bestaan. Ze zijn onder bepaalde omstandigheden wel te verzachten. Wat houdt het syndroom van Sjögren in en wat kun je er precies aan doen?

Wat het syndroom van Sjögren inhoudt

De ziekte is vernoemd naar de Zweedse oogarts Sjögren, die dit in het jaar 1933 heeft beschreven. Bij deze aandoening raken er klieren chronisch ontstoken, vooral de traan- en speekselklieren. Als gevolg hiervan ontstaan er droge ogen en een droge mond omdat de klieren minder goed functioneren. Ook komen er vaak vermoeidheid en gewrichtsklachten voor. Omdat deze ontstekingen chronisch zijn, gaan ze niet meer weg. De gewrichtsklachten kunnen variëren van licht tot zeer ernstig.

Wie krijgt het?

Deze aandoening komt waarschijnlijk voor bij 1 op de 1.000 mensen. Het precieze aantal is niet bekend. Er wordt gedacht door sommige deskundigen dat het een auto-immuunziekte is. Dit houdt in dat het lichaam eigen cellen als vreemde cellen gaat zien waardoor het afweersysteem in werking wordt gezet tegen het eigen lichaam. Erfelijkheid kan een rol speken, maar dat is nog niet zeker. Het kan op elke leeftijd ontstaan, maar het komt het meest voor in de leeftijd tussen de 30 en 60 jaar. Bij mannen komt het ongeveer 10 keer vaker voor bij vrouwen.

Klachten

De meest voorkomende klachten bij het syndroom van Sjögren zijn: droge ogen, droge mond, droge huid en een droge vagina. Door de droge huid kunnen er kapotte lippen ontstaan, gescheurde mondhoeken, branderig gevoel in de mond, hoesten, verlies van smaak, tandbederf en gezwollen oog- en speekselkieren. Als gevolg van deze ziekte kunnen er ook klachten ontstaan aan de inwendige organen zoals blaasontsteking of problemen met de slokdarm. Ook de aandoening van Raynaud kan een gevolg zijn. Dit houdt in dat de bloedvaten in de vingers en tenen heftig reageren op kou, waardoor er witte vingers en tenen ontstaan. Verder zijn mensen met deze aandoening vaak ernstig vermoeid. Omdat oog- en mondklachten, evenals huidklachten het meest voorkomen, zullen deze nader worden beschreven:

Droge ogen

Als de traanklieren ontstoken zijn, wordt er minder traanvocht aangemaakt. Hierdoor ontstaan er droge en geïrriteerde ogen. Het kan jeuken en het voelt alsof er een zandkorrel in de ogen zit. De buitenste beschermlaag van het oog, het hoornvlies, wordt ruw en daarom kunnen de ogen erg gevoelig raken voor licht, stof, airconditioning en sigarettenrook. Het dragen van contactlenzen kan hierdoor onmogelijk worden. Het hoornvlies kan beschadigd raken en door de ontsteking kan de traanklier erg opzwellen waardoor het bovenste ooglid dik wordt.

Droge mond

Door de ontstoken speekselklieren, neemt de productie van het speeksel af. Dit geeft vervelende klachten zoals een droge mond, moeilijk kunnen slikken, moeilijker kunnen praten en hoesten. Tijdens het eten is het vaak nodig om te drinken om het voedsel door te kunnen slikken. De tong kan vastplakken aan het gehemelte, met name bij het wakker worden. Doordat de beschermende functie van het speeksel minder is geworden, is de kans om tandbederf te krijgen veel groter. Ook is de kans groter om een schimmelinfectie op te lopen. De speekselkieren kunnen opzwellen waardoor je dikkere wangen krijgt.

Droge huid en een droge vagina

Door de ontstekingen kunnen klieren in de huid en in de vagina minder goed functioneren. Dit geeft op deze plaatsen een droge huid. Hierdoor wordt de huid schilferig en kan het gaan jeuken. De vagina loopt een groter risico om een schimmelinfectie op te lopen. Een droge vagina geeft pijnklachten en dit kan problemen geven tijdens het vrijen en het inbrengen van een tampon.

Diagnose

Als je bij de dokter komt met droge ogen, droge mond, vermoeidheid in combinatie met spier-en gewrichtsklachten, kan de arts denken aan deze ziekte. Aanvullend onderzoek, zoals lichamelijk onderzoek en een bloedtest zal uitwijzen of de patiënt het syndroom van Sjögren heeft. Aanvullend onderzoek kan gedaan worden door een reumatoloog, oogarts of internist. Een tandarts kan constateren dat er te weinig speeksel wordt aangemaakt, en dat er sprake is van tandbederf of een schimmelinfectie. Er is geen specifieke test om deze ziekte aan te tonen. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de gegevens van verschillende onderzoeken.

Behandeling

Meestal zijn de klachten bij deze aandoening voortdurend aanwezig. De klachten die ontstaan in de eerste jaren, zullen blijven bestaan. De mate waarin de klachten optreden, zal wel variëren. In de loop van de tijd kunnen de klachten zich uitbreiden. Helaas is het syndroom van Sjögren op dit moment nog niet te genezen. Wel kan er behandeling plaatsvinden om de klachten te verlichten. Het is belangrijk om in een zo goed mogelijke conditie te blijven, zodat de klachten zo minimaal mogelijk worden gehouden. Omdat de klachten bij iedereen anders verlopen, blijft de patiënt onder behandeling staan van een arts of meerdere artsen. Omdat er bij deze ziekte een andere auto-immuunziekte kan ontstaan, is regelmatige controle van belang.

Tips

Door regelmatig kleine slokjes water te drinken of kauwgom te kauwen, wordt de droge mond verlicht. Probeer zoveel mogelijk door de neus te ademen, zodat de mond minder snel uitdroogt. Tegen droge ogen kun je kunsttranen gebruiken. Doe dit in overleg met je (oog)arts. Houd het gebit schoon met fluoridentandpasta, gebruik mondspoeling met fluoride om het gebit te beschermen tegen tandbederf. Ga regelmatig naar de tandarts voor controle. Behandel een droge huid met vette zalf of een bodylotion, douche niet te lang en plaats eventueel een luchtbevochtiger in huis.

Gevolgen vruchtbaarheid

Een vrouw met het syndroom van Sjögren kan gewoon zwanger worden. Meestal heeft het geen invloed op de vruchtbaarheid en het verloop van de zwangerschap. Tijdens de zwangerschap zal de gynaecoloog minstens eenmaal een onderzoek doen. Erfelijkheid speelt een kleine rol. Het is wel verstandig om een kinderwens vooraf te bespreken met een arts, vanwege eventuele gewrichtsklachten en andere klachten. Tijdens de zwangerschap is het meestal beter om geen medicijnen in te nemen.