Verschillende vormen van dementie

Redelijk wat ouderen hebben dementie, een ziekte waarbij vooral het geheugen en de oriëntatie steeds minder worden. Er zijn verschillende vormen van dementie, zoals Alzheimer, Parkinson en Korsakov. Vaak is het een onderliggende ziekte, die de dementie veroorzaakt. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende vormen van dementie.

Alzheimer

Deze ziekte is een aandoening van de hersenen, waarbij de zenuwcellen (neuronen) hun werk niet meer goed doen. Een bepaald eiwit hoopt zich op tussen de hersencellen. De hersencellen worden hierdoor ingekapseld en aangetast. Het begint meestal in het deel dat verantwoordelijk is voor het opslaan van nieuwe informatie in het geheugen, de hippocampus. Daarom valt bij mensen met Alzheimer de geheugenproblemen vaak als eerste op. Eerder opgeslagen herinneringen gaan ook verloren. Hierdoor raakt de patiënt gedesoriënteerd en kan het de greep op het leven verliezen. Geleidelijk aan gaan de verstandelijke vermogens achteruit, met alle gevolgen van dien, ook bijvoorbeeld voor de dagelijkse handelingen. Pas in het laatste stadium van alzheimer wordt ook de lichamelijke achteruitgang steeds duidelijker. Veel patiënten worden bedlegerig en overlijden aan de complicaties van deze ziekte.

Vasculaire dementie

De bloedvaten in de hersenen van patiënten met vasculaire dementie zijn beschadigd. Mensen met vasculaire dementie hebben vaak een voorgeschiedenis van hart- en vaatklachten. Voordat ze dementie kregen hadden ze bijvoorbeeld last van hartritmestoornissen, chronisch hoge bloeddruk, diabetes, vaataandoeningen of tia's (tijdelijke verstoringen van de hersenfunctie door vermindering of afsluiting van de bloedtoevoer). Ook is het mogelijk dat iemand één of meerdere infarcten of beroertes heeft gehad voor de dementie begon. Het verloop van de ziekte weinig voorspelbaar, minder voorspelbaar dan bijvoorbeeld alzheimer. Vaak gaat het schoksgewijs, afhankelijk van het deel van de hersenen dat wordt beschadigd door slechte doorbloeding. Er kunnen dezelfde verschijnselen optreden als bij de ziekte van Alzheimer, maar ook kan er een verlamming optreden, of een spraakprobleem of slikprobleem. Ook de verschijnselen waarmee de ziekte begint, zijn afhankelijk van het gebied in de hersenen dat beschadigd is. Er zijn daarom diverse typen vasculaire dementie, elk met zijn eigen verschijnselen.

Frontotemporale dementie (ziekte van Pick)

Deze ziekte is een aandoening van met name het voorste deel van de hersenen, de frontaalkwab. De opgezwollen, ballonvormige zenuwcellen in het voorste deel van de hersenen zijn kenmerkend voor deze ziekte. In een aantal opzichten onderscheidt het ziektebeeld zich duidelijk van andere vormen van dementie. Impulsief en dwangmatig gedrag kunnen voorkomen. Patiënten kunnen vaak lastig maat houden, bijvoorbeeld als het gaat om snoepen of eten. Er kunnen ook andere veranderingen optreden in een later stadium, zoals passiviteit, emotionele onverschilligheid, aantasting van het taalvermogen, problemen met de spraak en geheugenproblemen. Deze vorm van dementie kan zich al op jongere leeftijd voordoen.

Lewy Body-dementie

De naam van deze ziekte komt door de typische ophopingen van een bepaald eiwit, de zogenaamde Lewy-lichaampjes. De ziekte begint meestal met aandachts- en concentratiestoornissen. Ook kunnen hallucinaties zich voordoen. Normaal functioneren wisselt zich af met perioden van denkstoornissen. De aanwezigheid van verschijnselen van parkinsonisme is kenmerkend. Trillen en beven, stijfheid, traagheid, een gebogen postuur en een afwijkende manier van lopen kunnen zich voordoen.

De bovenstaande vier, zijn de hoofdvormen van dementie. Buiten deze vier, zijn er nog een aantal ziektes die tot dementie kunnen leiden:

Ziekte van Parkinson

Ongeveer één op de drie Parkinson patiënten ontwikkelt ook dementie. Bij Parkinson sterven de hersencellen die dopamine aanmaken langzaam af. Dopamine zorgt voor de overdracht van signalen in de hersenen. Ook is het onder andere nodig voor het controleren van lichaamsbewegingen. Bij Parkinson kan onder andere horen; stijfheid, traagheid, trillen van de ledematen, verminderde gelaatsuitdrukking, zachtere en monotone spraak, depressiviteit, moeite met balans en coördinatie, en geheugenstoornissen.

Syndroom van Korsakov

De directe oorzaak van dit syndroom is een ernstig gebrek aan vitamine B1. Het treedt in Nederland bijna alleen nog maar op bij alcoholisten. Dan is het het gevolg van zelfverwaarlozing, langdurig slecht eten of zelfs helemaal stoppen met eten. Het kan onder andere hersenbeschadiging tot gevolg hebben. Het belangrijkste kenmerk van deze ziekte is geheugenverlies. Patiënten zelf ontkennen dit. Ze vullen de gaten op met fantasieverhalen. Vanwege de ernst van de ziekte wonen veel Korsakovpatiënten op speciale afdelingen in verpleeghuizen, of GGZ-instellingen.

Ziekte van Huntington

De ziekte van Huntington is een erfelijke ziekte. Het wordt veroorzaakt door een afwijkend gen op het vierde chromosoom. De aanwezigheid van dit gen zal altijd de ziekte tot gevolg hebben. Meestal openbaart de ziekte zich tussen het dertigste en vijftigste levensjaar. De patiënt leeft gemiddeld nog vijftien jaar na de eerste ziekteverschijnselen. Het gedrag van de patiënt zal veranderen, bijvoorbeeld ontremming in sociale omgang. Ook lichamelijk verschijnselen zoals onwillekeurige bewegingen van ledematen, hoofd, romp komen voor. Problemen met spraak en slikken, depressie, angst, dwanggedachten, wanen en hallucinaties komen veel voor bij patiënten met deze ziekte. Het geheugen kan ook ernstig worden aangetast, zodat op den duur dementie zich kan ontwikkelen.

Lees verder

• Wat is dementie?
• Behandeling en begeleiding van dementie