Diabetes mellitus: symptomen, behandeling en complicaties

Diabetes mellitus, ook wel suikerziekte genoemd, is de meest voorkomende stofwisselingsstoornis. De ziekte wordt gekenmerkt door te veel glucose in het bloed. Er zijn twee hoofdtypen, deze staan als type 1 en type 2 bekend. Wat zijn de oorzaken en de symptomen? Hoe kan diabetes behandeld worden, wat zijn de complicaties en wat is de prognose? Wat is zwangerschapsdiabetes? Anno 2020 wordt er gewerkt aan een kunstalvleesklier voor mensen met diabetes type 1.

Inhoud artikel

• Stofwisseling
• Diabetes mellitus/suikerziekte
• Glucose en insuline
• Typen diabetes mellitus
• Zwangerschapsdiabetes
• Oorzaken diabetes mellitus
• Diabetes mellitus type 1
• Diabetes mellitus type 2
• Symptomen diabetes mellitus
• Ketoacidose (direct medische hulp inschakelen)
• Complicaties diabetes mellitus
• Complicaties op de korte termijn
• Complicaties op lange termijn
• Diagnose diabetes mellitus
• Behandeling diabetes mellitus
• Diabetes mellitus type 1
• Diabetes mellitus type 2
• Prognose diabetes mellitus
• Nederlandse kunstalvleesklier

Stofwisseling

Stofwisseling: alle chemische processen die in het lichaam plaatsvinden. Voedingsstoffen worden uit de darmen opgenomen, stoffen worden door het lichaam gemaakt, stoffen worden door het lichaam afgebroken, afvalproducten worden uitgescheiden. Veel van deze processen worden gestuurd door hormonen. Stofwisselingsstoornissen kunnen ontstaan door over- of onderproductie van een bepaald hormoon.

Diabetes mellitus/suikerziekte

Diabetes mellitus ook wel suikerziekte genoemd is een van de meest voorkomende chronische ziekten. In Nederland heeft ongeveer zes procent van de bevolking diabetes mellitus. Het lichaam kan glucose onvoldoende gebruiken als energiebron omdat er een tekort is aan het hormoon insuline en/of het lichaam is ongevoelig geworden voor insuline. Dit heeft tot gevolg dat de glucosespiegel in het bloed is verhoogd.

Glucose en insuline

Glucose is de energiebron voor het lichaam. Het wordt tijdens de maaltijd uit het eten opgenomen of het wordt tijdens vasten door het lichaam zelf gemaakt. Het hormoon insuline zorgt ervoor dat de glucose in verschillende cellen van het lichaam wordt opgenomen. Ook zorg insuline ervoor dat de bloedspiegel van glucose niet te hoog wordt. Insuline wordt door de alvleesklier gemaakt. Bij mensen met diabetes die niet behandeld zijn, stapelt de glucose zich op in het bloed. Er ontstaan hierdoor klachten en er kunnen organen beschadigd raken. Het lichaam krijgt ook onvoldoende energie om te kunnen leven. De glucose wordt met de urine uitgescheiden, dit uit zich in overmatig urineren en erge dorst.

Typen diabetes mellitus

Er zijn twee hoofdtypen diabetes mellitus, ze staan bekend als type 1 en type 2.

• Type 1: dit type ontstaat als de alvleesklier veel te weinig of geen insuline aanmaakt. Diabetes mellitus type 1 ontwikkelt zich meestal in korte tijd, in de jeugd of puberteit. Maar het kan ook op latere leeftijd voorkomen. Type 1 wordt behandeld met insuline.
• Type 2: dit type komt veel vaker voor dan type 1. De alvleesklier maakt wel insuline aan, maar de werking van de insuline is afgenomen. De lichaamscellen zijn resistent geworden voor insuline. De alvleesklier probeert het probleem op te lossen door meer insuline te produceren. Op een gegeven moment is dit onvoldoende en wordt de bloedglucosespiegel te hoog. Type 2 komt vooral voor bij mensen ouder dan veertig jaar en personen (ook jongeren) met overgewicht. De aandoening ontwikkelt zich langzaam en wordt vaak ook laat opgemerkt.

Zwangerschapsdiabetes

Diabetes kan ontstaan tijdens de zwangerschap en wordt dan meestal met insuline behandeld om moeder en kind gezond te houden. Na de bevalling verdwijnt zwangerschapsdiabetes meestal weer. Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, lopen een grotere kans om later type 2-diabetes te ontwikkelen.

Oorzaken diabetes mellitus

Diabetes mellitus type 1

Diabetes mellitus type 1 wordt meestal veroorzaakt door een abnormale lichaamsreactie, het immuunsysteem vernietigt de cellen van de alvleesklier die insuline produceren. Het overige weefsel van de alvleesklier wordt niet aangetast. Het is onbekend waardoor dit wordt veroorzaakt, mogelijk een virusinfectie. Bij sommige mensen worden de cellen die insuline produceren vernietigd na een ontsteking van de gehele alvleesklier. Verder kan erfelijkheid een rol spelen. Een kind van iemand met type 1 heeft enigszins een verhoogd risico om type 1 te ontwikkelen. Echter de meeste kinderen met diabetes hebben geen ouder met de aandoening.

Diabetes mellitus type 2

Bij diabetes mellitus type 2 zijn overgewicht, weinig lichaamsbeweging en erfelijkheid belangrijke factoren. Ongeveer een van de drie mensen met de aandoening heeft een familielid die het ook heeft. Diabetes mellitus 2 is een groeiend probleem in welvarende landen. Er wordt steeds meer gegeten en gezeten. Het kan ook worden veroorzaakt door het gebruik van corticosteroïden of omdat het lichaam een te grote hoeveelheid corticosteroïden produceert (syndroom van Cushing). Het remt de werking van insuline.

Symptomen diabetes mellitus

De symptomen van diabetes mellitus 1 en 2 komen met elkaar overeen, maar type 1 ontwikkelt zich meestal sneller en de symptomen zijn vaak duidelijker. Ze kunnen wel lijken op ouderdomsklachten. Bij type 2 hoeven de symptomen niet zo duidelijk te zijn, dan komt het soms pas naar voren bij een medische controle.

Symptomen bij type 1 en 2

• Meer urineren, vaak ook in de nacht;
• Dorst en een droge mond;
• Moeheid, een gebrek aan energie.

Nog meer symptomen die kunnen optreden bij type 1

• Gewichtsverlies;
• Soms ketoacidose.

Ketoacidose (direct medische hulp inschakelen)

Soms is dit het eerste teken van diabetes mellitus type 1. Het is een gevolg van insulinetekort in het lichaam waarbij giftige stoffen, ketonen, zich ophopen in het bloed. Ketonen worden aangemaakt als lichaamsweefsels geen glucose uit het bloed kunnen opnemen omdat er onvoldoende insuline wordt geproduceerd en vet moeten gebruiken als energievoorziening. Het kan ook voorkomen als mensen met diabetes mellitus type 1 te weinig insuline hebben gebruikt of door bijvoorbeeld een bijkomende ziekte tijdelijk meer insuline nodig hadden. Bij ketoacidose direct medische hulp inschakelen! Anders kunnen uitdroging en coma ontstaan. In het ziekenhuis worden via een ader vocht en insuline toegediend.

Symptomen

• Misselijkheid, overgeven, soms buikpijn;
• Een diepe ademhaling;
• In de adem ruik je de geur van aceton;
• Verwardheid.

Complicaties diabetes mellitus

Diabetes mellitus kan complicaties geven op zowel de korte als lange termijn. Problemen op de korte termijn zijn meestal goed te bestrijden, problemen op de lange termijn moeilijker.

Complicaties op de korte termijn

• Type 1 kan leiden tot ketoacidose;
• Hypoglykemie komt voor als complicatie bij beide typen. Dit is een abnormaal laag glucosegehalte in het bloed waardoor lichaamscellen geen glucose krijgen. Zonder behandeling kan hypoglykemie leiden tot bewusteloosheid en toevallen.

Complicaties op lange termijn

Een zo normaal mogelijke bloedglucosespiegel vermindert de kans op complicaties op lange termijn. Maar toch kunnen er ook complicaties optreden bij mensen die de aandoening wel goed in de hand hebben. Vroeg herkennen van de complicatie is heel belangrijk, daarom moeten alle mensen met diabetes regelmatig voor controle bij de behandelend arts. Mensen met diabetes hebben een vergroot risico op hart- en vaatziekten. Onder meer aderverkalking in de grote vaten met als gevolg een hartinfarct of beroerte, een verhoogd cholesterolgehalte komt vaker voor, een verhoogde bloeddruk, aantasting van kleinere bloedvaten. Ook meer vergrote kans op oogziekten (denk aan diabetische retinopathie, staar). Bloedvaten van de zenuwen kunnen beschadigd raken, dit kan leiden tot langzaam gevoelsverlies in voeten, benen, handen, onderarmen. Bij het staan gaan kan iemand duizelig worden, er kan impotentie optreden bij mannen. Benen en voeten kunnen door het verlies van gevoel sneller getroffen worden door zweren en gangreen. De kleine bloedvaten in de nieren kunnen ook beschadigd raken, dit kan leiden tot afname van de nierfunctie. Soms is levenslange nierdialyse nodig, of niertransplantatie.

Diagnose diabetes mellitus

Bij een bloedonderzoek kan een te hoog gehalte van glucose worden vastgesteld.

Behandeling diabetes mellitus

Het doel van de behandeling is om een zo normaal mogelijke bloedglucosespiegel te verkrijgen en te behouden. Het kan door dieetaanpassingen, een combinatie van een aangepast dieet en insuline-injecties of een aangepast dieet en pillen die het glucosegehalte in het bloed verlagen. Meestal is de behandeling levenslang. Iedere dag moeten dieet en medicatie op elkaar aangepast worden.

Diabetes mellitus type 1

Diabetes mellitus type 1 wordt bijna altijd behandeld met insuline-injecties. Insuline is in verschillende vormen te verkrijgen: snel werkende insuline, langzaam werkende of een combinatie van die twee. De insuline wordt meestal toegediend met behulp van een soort pen. Een diabetesverpleegkundige zal leren hoe je jezelf moet injecteren. Als de ziekte moeilijk in de hand te houden is dan zal je mogelijk een insulinepomp krijgen. Een alvleeskliertransplantatie is de enige manier om van dit type diabetes mellitus te genezen. Deze operatie wordt zelden aangeboden omdat het lichaam het nieuwe orgaan kan afstoten en je levenslang afstotingonderdrukkende middelen moet gebruiken.

Diabetes mellitus type 2

Veel mensen met diabetes mellitus type 2 kunnen het glucosegehalte in het bloed weer redelijk normaal krijgen door meer lichaamsbeweging, aangepaste voeding en door bij overgewicht afvallen. Lukt het niet om dit te bewerkstelligen dan kan een arts medicijnen voorschrijven.

Prognose diabetes mellitus

Vorderingen in het bepalen van het glucosegehalte in het bloed gecombineerd met een gezonde leefwijze hebben het gemakkelijker gemaakt om diabetes mellitus in de hand te houden. Mensen met diabetes kunnen een normaal leven leiden. Vooral door hart- en vaatziekten kan diabetes mellitus voortijdig overlijden tot gevolg hebben.

Nederlandse kunstalvleesklier

In Nederland werkt het bedrijf Inreda Diabetic aan de kunstalvleesklier (die werk met insuline en glucagon) samen met het AMC (Amsterdam). In 2019 is onderzoek gedaan met het handzaam apparaatje. De resultaten waren zo positief dat Inreda in februari 2020 de CE-markering ontving voor de kunstalvleesklier. CE-markering houdt in dat het product voldoet aan de daarvoor geldende regels binnen de Europese Economische Ruimte. Het apparaat mag op de markt komen, maar daar zijn nog veel stappen voor nodig. Denk aan het verder ontwikkelen om de kunstalvleesklier te verkleinen, gebruiksvriendelijker te maken, geschikt voor kinderen te maken. De productie moet opgeschaald worden, opzetten van een trainingscentrum en klantenservice. Ook belangrijk: er moeten gesprekken gevoerd worden over de vergoeding van de kunstalvleesklier. Samen met verzekeraars moet worden gekeken of de vergoeding kan komen uit de basisverzekering. In welke vorm komt de vergoeding, maar ook of er sprake is van een eigen bijdrage. Een uitspraak kan nog wel een paar jaar duren.

In aanmerking komen voor een kunstalvleesklier
De kunstalvleesklier is nu (2020) alleen beschikbaar in het kader van onderzoeksprojecten. Wil je meedoen aan een project, dan moet je je aanmelden bij Inreda. Op de website staat een aanmeldformulier. Mocht Inreda een project doen bij jouw ziekenhuis en je hebt je aangemeld bij Inreda, dan zal Inreda jou informeren. Samen met jou en jouw arts wordt dan gekeken of je deel kunt nemen.