Minder tekenbeten door het aanpassen van de leefomgeving

Huisartsen zien vaak mensen in hun praktijk met symptomen van de ziekte van Lyme. Dat komt doordat het aantal (besmette) teken is toegenomen. Een rode plek op de plaats van een tekenbeet en griepachtige verschijnselen zijn symptomen die horen bij het beginstadium van de ziekte van Lyme. In een later stadium veroorzaakt de ziekte verschillende symptomen die per persoon kunnen verschillen. Teken kunnen ook nog andere ziekten overbrengen waaronder het TBE-virus. Het voorkomen van tekenbeten is dus erg belangrijk. Je kunt preventieve maatregelen nemen tegen tekenbeten door bijv. beschermende kleding te dragen maar ook door de leefomgeving aan te passen zodat teken minder goed kunnen overleven.

De ontwikkeling van de teek

De schapenteek die in Nederland de meeste tekenbeten veroorzaakt kent drie levensfasen. De teek begint als larf, wordt daarna een nimf en na de laatste vervelling is hij volwassen. Bij elke vervelling naar een andere fase heeft de teek nieuw bloed nodig. Dit vindt hij bij verschillende zoogdieren, vogels en reptielen. Hierbij kan hij besmet raken met verschillende soorten van de Borrellia burgdorferi, de veroorzaker van de ziekte van Lyme. Ook mensen worden gebeten door teken, waardoor ze besmet kunnen raken met de bacterie.

Het risico op besmetting

Teken moeten soms lang wachten op een nieuw slachtoffer, variërend van enkele maanden voor de larven, tot meer dan een jaar voor de volwassen teken. De nimfen vormen het grootste risico op besmetting met de ziekte van Lyme omdat zij vaak besmet zijn en in grotere hoeveelheden voorkomen. In Nederland is één op de vijf teken besmet met de lymebacterie. Na een tekenbeet is de kans op de ziekte van Lyme 2-3%.

De symptomen van de ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme verloopt bij iedereen anders en de ernst van de klachten varieert. Ook krijgt niet iedereen, die is gebeten door een besmette teek, de ziekte van Lyme. In het eerste stadium van de ziekte kan er een rode vlek ontstaan op de plek van de beet. De plek wordt groter en verbleekt in het midden waardoor een ring ontstaat. Deze rode vlek ontstaat niet altijd. Daarnaast kunnen er griepachtige verschijnselen, met hoofdpijn, stijve nek, vermoeidheid, koorts en spierpijn ontstaan, die weer verdwijnen of na verloop van tijd in hevige mate terug komen.

Chronische Lyme

Als de bacterie zich door het lichaam verspreidt kunnen er verschillende klachten ontstaan aan het zenuwstelsel, hart, spieren en gewrichten, huid, ogen en psychische klachten. Na een jaar worden de klachten chronisch. De tijd tussen de besmetting en het ontstaan van de klachten kan variëren van enkele maanden tot jaren.

Besmetting met het TBE-virus

Teken die besmet zijn met het TBE-virus kunnen dit door een beet overdragen op mensen en dieren. Bij de meeste mensen veroorzaakt een infectie geen klachten. Bij mensen die wel ziek worden verloopt de ziekte in twee fasen. Een week tot veertien dagen na besmetting ontstaan er klachten als: hoofdpijn, algehele malaise, koorts en vermoeidheid. Dan volgt er een week zonder klachten. Na deze week begint de tweede fase waarin de patiënt last krijgt van ernstige hoofdpijn, koorts en hersen(vlies)ontsteking. Een ziekenhuisopname is dan noodzakelijk.

Preventieve maatregelen tegen tekenbeten

Er zijn wel mogelijkheden om maatregelen te nemen tegen teken, variërend van zelfbescherming tot het aanpassen van de leefomgeving en bestrijding van teken.

Zelfbescherming

Tekenbeten worden vaak opgelopen tijdens een wandeling in het bos maar ook gewoon in eigen tuin. Het is daarom belangrijk om enkele voorzorgsmaatregelen te nemen en jezelf te beschermen tegen tekenbeten, of om teken zo snel mogelijk te verwijderen. Hoe langer een teek in de huid zit hoe groter de kans op besmetting.

Maatregelen die tekenbeten voorkomen:

• Bedek je ledematen zoveel mogelijk tijdens een verblijf in de natuur.
• Gebruik een tekenwerend middel.
• Was gedragen kleding of stop het in de droger op de warmste stand.
• Neem een douche om losse teken en nimfen weg te spoelen.
• Controleer het hele lichaam op teken bij thuiskomst. De voorkeursplekken van teken op het lichaam zijn: de haargrens, bilspleet, onder de oksels, achter de oren, in de nekplooien, knieholten, buikplooien en bij de ellebogen.
• Behandel huisdieren zoals katten en honden ook met een tekenwerend middel.

Het aanpassen van de leefomgeving

Om de kans op contact met teken te verkleinen kun je de leefomgeving onaantrekkelijk maken. Teken houden van een vochtige omgeving en bevinden zich vaak in lang gras, lage struiken en in dood plantenmateriaal. Op de grond verplaatsen ze zich niet ver. Teken drogen snel uit en overleven niet in een droge omgeving. Om het aantal teken te verminderen kun je de volgende maatregelen nemen:

• Houd het gras/gazon kort. Bij kort gemaaid gras zijn er minder schuilplekken voor de teek en schijnt de zon tot op de bodem waardoor de grond sneller uitdroogt.
• Maak een scheiding tussen de beplanting en het gazon met tuinpaden. Bedek deze strook met bijv. half verharding zoals houtsnippers. Teken kunnen zich zo minder goed verplaatsen en komen minder snel in contact met mensen.
• Verwijder het bladafval.
• Kies voor beplanting die geen natuurlijke gastheren zoals muizen en reeën (bij openbaar groen) aantrekken. Waarschijnlijk zijn muizen voor een groot deel verantwoordelijk voor de verspreiding van teken.
• Laat de begroeiing gecontroleerd afbranden.
• Gebruik biologische bestrijdingsmiddelen.
• Gebruik chemische bestrijdingsmiddelen op de grond of door spuiten in de lucht.
• Zorg voor biodiversiteit en variatie in de natuur. Hierdoor kun je uitbraken van infectieziekten voorkomen.

Minder tekenbeten door het dragen van Anti-tekenkleding

Er is ook speciale anti-tekenkleding verkrijgbaar. Dat is handig als je vanwege je beroep veel in de natuur bent. Maar ook mensen die hun hobby uitoefenen in de natuur, hebben baat bij deze kleding. Anti-tekenkleding biedt tot 98% bescherming tegen tekenbeten. De kleding is geïmpregneerd met Zeck Protec. Zodra teken in aanraking komen met de kleding raken ze verlamd en vallen er vanaf. Er zijn verschillende geïmpregneerde producten verkrijgbaar zoals sokken, broeken, caps,shirts, jassen en handschoenen. Met deze uitrusting kun je je hele lichaam beschermen. Teken komen vooral van onderen op mensen terecht. Daarom is het dragen van de sokken en een broek extra belangrijk.

Lees verder

• Besmetting met het TBE-virus door een tekenbeet