Spijsverteringsstoornissen

Spijsverteringsstoornissen komen ontzettend vaak voor en lopen soms uit op bezoek aan de internist, langdurig medicijngebruik, afschuwelijke onderzoeken en zelfs operaties. Wie een probleem aan de ingewanden heeft voelt zich ziek en niet in staat om te functioneren. Buikklachten zijn een zorg voor zowel arts als patiënt, helemaal als er geen sluitende diagnose kan worden gesteld en de patiënt naar huis mag met vezels in een poedertje of maagzuurremmers.

Spijsverteringsstoornissen in het algemeen

Afgezien van bijzondere ziekten van het maag- en darmstelsel, tumoren, ontstekingen en specifieke aandoeningen, zijn er vele vaak voorkomende aandoeningen die aanleiding geven tot ingrijpende verschijnselen die het dagelijks leven matig tot ernstig kunnen verstoren en die vroeg of laat bij de arts terechtkomen. Hieronder een aantal voorkomende diagnoses.

Prikkelbare darmsyndroom

Bij het prikkelbare of spastische (dikke)darm syndroom is er sprake van gedurende langere tijd bestaande wisselende of voortdurende buikpijn rond de navel of aan een kant van de buik, meestal links. Er is daarbij tevens sprake van een van de volgende symptomen: opgeblazen gevoel, wisselend ontlastingpatroon, bij het drukken op de buik een of meerdere zeer pijnlijke drukpunten, misselijkheid, opboeren, rommelingen en winderigheid. De aandoening ontstaat door een verstoring in de peristaltiek (=beweging) van de darmen en de oorzaak is onbekend. Het beloop van de aandoening is langdurig en vaak met tussenpozen en komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Er zijn geen triggers bekend maar sommigen denken dat bepaald voedsel de klachten doet beginnen, dus is het raadzaam het voedselpatroon na te kijken. Medicijnen zijn niet werkzaam. Soms wordt er darmonderzoek gedaan indien de klachten aanhouden of als er vermagering optreedt.

Maagklachten, middenrifbreuk en helicobacter

Maagklachten kenmerken zich door de (ogenschijnlijke) toename van de hoeveelheid maagzuur, pijn in de maagstreek, misselijkheid, opgeblazen gevoel en braken. In de eerste plaats moet het eetpatroon onder de loep worden genomen omdat sommig voedsel aanleiding is voor vorming van meer maagzuur. Denk aan specerijen, citrusfruit en vet voedsel. Vervolgens wordt er meestal een maagzuurremmer voorgeschreven, een zgn. protonpompremmer zoals Omeprazol (Losec), indien gewone middeltjes op basis van magnesium niet werken. Dit type medicijnen onderdrukt merkbaar de maagzuurproductie maar beïnvloedt de onderliggende reden voor de klachten niet. Indien deze eveneens niet werken en de klachten aanhouden, wordt meestal een gastroscopie gedaan, zeker als de patiënt ouder is, of als er verdenking bestaat op een specifieke aandoening. Bij overwegend maagzuurklachten in de nacht (reflux) is het raadzaam het bed in elk geval aan één kant te verhogen.

Een veelvoorkomende oorzaak van maagzuurbranden is Hiatus hernia, een middenrifbreuk, dat bij 1 op de 3 mensen voorkomt. Deze breuk, die aangetoond wordt met de endoscoop, betekent eigenlijk een te wijde opening van de maagingang (een slechte afsluiting van de maag ter hoogte van de slokdarm) waardoor het maagzuur vrij spel heeft om naar boven te stromen, met als mogelijk gevolg oprispingen en het 'zuur'. Een andere mogelijkheid is een Helicobacter infectie, die een ontsteking (gastritis) en eventueel zweren van de maagwand en twaalfvingerige darm veroorzaakt. Deze bacil, de helicobacter pylori, is tevens verantwoordelijk voor de beruchte 'maagzweer' die niets te maken heeft met stress. Helicobacter aanwezigheid wordt aangetoond door een stukje uit de maagwand weg te nemen en deze op kweek te zetten. Het wordt met een medicijnencocktail behandeld.

Bedenk bij maagzuurremmers altijd of je je lichaam wel werkelijk een dienst bewijst als je de natuurlijke en nuttige maagzuurproductie om zeep helpt. Slik deze medicijnen dus alleen incidenteel en beslist niet elke dag weken- of maandenlang, omdat bij het stoppen van dit type medicijnen de maagzuurproductie in vol ornaat terugkeert en de klachten tien keer zo erg lijken, waarna je weer teruggrijpt naar dezelfde medicijnen. Gevolg: vicieuze cirkel en verslaving aan maagzuurremmers. Medicijnen die de gemeenschap sloten geld kosten, die de oorzaak niet aanpakken en dus enkel symptoombestrijding zijn.

Galstenen

De aanwezigheid van galstenen wordt dikwijls bij toeval ontdekt. In sommige gevallen zijn er echter heftige symptomen die de verdenking op galstenen doet toenemen. Deze zijn: Scherpe pijnaanvallen in de rechterbovenbuik, uitstralend naar de rug, gepaard gaande met misselijkheid en overgeven. Dit heet galsteenkoliek. Een galsteentje is dan in de uitgang van de galblaas of in de galgangen beklemd geraakt. Soms gaan galstenen gepaard met een gelige verkleuring van de huid en het oogwit, ook wel geelzucht genoemd. Omdat de gal door verstopping van een galsteen niet meer bij het te verteren voedsel kan komen komt het in plaats daarvan in het bloed terecht. In dat geval is er ook sprake van een ontkleurde ontlasting.

Galstenen kunnen leiden tot infecties met hoge koorts en veel pijn of enkel vage klachten geven. Verdacht zijn bovenstaande klachten na het eten van vet voedsel, ei, chocolade en gebakken groenten of kool. Echoscopie van de galblaas is aan te bevelen. Indien er stenen zijn die klachten geven kunnen deze operatief worden verwijderd, soms via endoscopie als het enkel gaat om het verwijderen van een steen. Indien wordt besloten tot volledige verwijdering van de galblaas kan dit via een kijkoperatie of een conventionele operatie. In dat geval kunnen er geen nieuwe stenen worden gevormd. Galstenen komen vaker voor bij vrouwen, bij dikkere mensen en bij ouderen.

Ileus

Een ileus is een levensbedreigende passagestoornis van het voedsel in de darm, doordat de doorgang ergens wordt belemmerd. Het gevolg zijn ernstige klachten, die zowel in de dunne als dikke darm kunnen ontstaan. Soms is er sprake van een gedeeltelijke ileus, soms van een totale. Mechanische belemmeringen kunnen optreden bij gezwellen, verklevingen, kronkels of buikwandbreuken. In dit geval ontstaan heftige darmbewegingen omdat de darm probeert het voedsel erdoor te krijgen. De darm is erg actief en kan klinken als een borrelende gootsteen. De tweede vorm, namelijk verlamming van de darmen is in feite ook een belemmering en ontstaat als de bewegingen van de darm zijn verminderd of zelfs afwezig zijn. Oorzaken zijn abcessen, buikvliesontsteking, vaatafsluiting, alvleesklierontsteking, medicijngebruik of als narcose-complicatie na een buikoperatie.

In alle gevallen gaat ileus gepaard met heftige buikpijn, overgeven, opgezette en drukgevoelige buik en het uitblijven van ontlasting. Het braaksel lijkt op gal gekleurde darminhoud of kan bruinzwart zijn. Bij een verlamde darm is er een constante buikpijn en een buik die wel opgezet maar niet erg drukgevoelig. Verder is deze buik stil. Ileus is zeer gevaarlijk omdat de darmwand kan openbarsten en een deel van de darm kan afsterven. Daarom wordt er een buikoverzichtsröntgenfoto gemaakt, waarna tot operatie wordt besloten. Soms is ook een colonoscopie of een scan nodig.

Blindedarmontsteking

De blindedarm is van twee tot twintig centimeter lang en noemt men ook wel het 'wormvormig aanhangsel'. Het stuk darm bestaat hoofdzakelijk uit lymfeweefsel en is een blind eindigend gedeelte rechtsonder in de buik. Door deze ligging kunnen er micro-organismen in de blindedarm komen en een ontsteking veroorzaken. Bij blindedarmontsteking (appendicitis) wordt de buik langzaam of snel heel pijnlijk. De pijn begint vaak in het midden van de buik om zich later te verplaatsen naar rechts en naar beneden. Er ontstaat misselijkheid, braken en koorts. Het gevaar bestaat uit de kans op buikvliesontsteking indien de darm wordt geperforeerd. Daarom volgt er bij deze diagnose een operatie waarbij de blindedarm wordt verwijderd en de klachten direct verdwijnen.

Lactoseintolerantie

Allerhande darmproblemen kunnen ontstaan in het geval van lactose-intolerantie, denk aan buikpijnen, diarree en opgeblazen gevoel. Lactose komt van nature voor in melk. Voor de vertering maakt het lichaam het enzym lactase aan. Indien er te weinig van deze stof wordt aangemaakt kan de lactose niet goed worden verteerd en kan het lichaam dit niet opnemen. Dit heet lactosemalabsorptie. Al in de kindertijd wordt vaak duidelijk dat het gaat om deze aandoening. Vaak is het erfelijk, maar het kan ook door een darminfectie zijn ontstaan. Bij een tiende deel van de Nederlanders en bij zeer veel mensen uit het Verre Oosten en het gebied rondom de Middellandse Zee komt deze intolerantie voor. De klachten worden merkbaar bij het nuttigen van melk en melkproducten. De aandoening moet niet worden verward met koemelkallergie, dat een allergie voor koemelkeiwit is en een streng dieet vraagt.

Coeliakie

Bij coeliakie is er sprake van een overgevoeligheid (intolerantie) voor gluten waardoor het slijmvlies van de dunne darm beschadigd kan worden. Gluten komen voor in tarwe, haver, rogge, gerst en spelt. Bij een intolerantie worden voedingsstoffen niet goed opgenomen. De aandoening wordt meestal duidelijk in de kindertijd en gaat gepaard met ondergewicht, groeiachterstand, vitaminetekorten, bloedarmoede en vele buikklachten zoals misselijkheid en chronische diarree. Soms is er pas een diagnose na tientallen jaren waarbij de klachten niet worden herkend als coeliakie. De diagnose wordt gesteld met behulp van onderzoek van stukjes weggenomen slijmvlies uit de dunne darm. De behandeling bestaat uit een levenslang glutenvrij dieet waardoor het darmslijmvlies zich weer herstelt. De aandoening is niet ongewoon, maar liefst 80.000 Nederlanders hebben het waarvan slechts 10.000 geregistreerd staan. De ziekte is op een of andere manier erfelijk.

Voedselvergiftiging

Een voedselvergiftiging ontstaat na het eten van besmet of bedorven voedsel, maakt je doodziek en ontstaat vrij plotseling. De symptomen zijn misselijkheid, overgeven, krampende buikpijnen, diarree en koorts. Deze treden binnen acht tot 24 uur op na inname van het voedsel. Berucht is de salmonella-bacterie die voorkomt in vlees, eieren en melk. Een andere mogelijkheid is de stafylokokken-bacil die eveneens meestal wordt verspreid door een slechte hygiëne. In niet-Europese landen komt voedselvergiftiging geregeld voor, vooral vakantiegangers worden slachtoffer van slechte hygiënische omstandigheden. Als diarree op de voorgrond staat, noemt men dit reizigersdiarree. Voorzichtigheid is geboden bij water, zuivel, vis, ijs en vers fruit en groente. Indien er toch verschijnselen optreden, probeer dan te blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Een voedselvergiftiging hoeft maar enkele dagen te duren, bij langere duur is onderzoek vereist om uit te zoeken om welke bacterie het gaat.

Divertikels

De aanwezigheid van divertikels in de dikke darm komt veel voor. Aangenomen wordt dat het wordt veroorzaakt door een jarenlange te geringe inname van vezels en klachten van verstopping. De helft van de zestigjarigen heeft divertikels en bijna iedereen op tachtigjarige leeftijd heeft deze aandoening. Slechts een klein percentage echter krijgt symptomen en een nog kleiner deel wordt eraan geopereerd. Divertikels zijn uitstulpingen in de wand van de dikke darm, doorgaans in het linkerdeel en voorlaatste deel. De divertikels kunnen ontsteken (diverticulitis). Klachten bestaan uit buikpijnen linksonder, diarree, kramp, veranderingen in het ontlastingpatroon en soms rectale bloedingen. Veel van de klachten lijken op die van een spastische darm en zijn daarom ook moeilijk hiervan te onderscheiden. Bij ontsteking van de uitstulpingen ontstaat koorts en rillingen. De aandoening wordt behandeld met een vezelrijk dieet en eventueel medicijnen tegen de pijn, maar bij diverticulitis volgt antibiotica en een strikter dieet. In een enkel geval is een operatie noodzakelijk waarbij het aangetaste deel van de darm wordt verwijderd.

"We don't have a diagnosis at this time except for the stomach discomfort."