Degeneratie of ontaarding: betekenis, symptomen, behandeling

Degeneratie, een moeilijk woord uit de medische wereld. We spreken ook wel van ontaarding. Het gaat hier om achteruitgang in de functie van weefsels of organen. Het is dus niet zo dat het orgaan verdwijnt, maar er juist functieverlies optreedt. Dit kan overigens ook psychisch zijn. We onderscheiden verschillende typen degeneratie. Vetinfiltratie, troebele zwelling en eiwitstapeling hebben allen hun eigen oorzaak. Dit kan een infectieziekte zijn, vergiftiging of weefselversterf. Wat de oorzaak ook is, behandeling is vaak wel nodig. De symptomen zijn niet altijd direct duidelijk maar het is wel belangrijk om degeneratie te herkennen. Een verminderde functie van een orgaan kan grotere gevolgen hebben.

Wat is degeneratie?

Degeneratie noemen we ook wel ontaarding. Het gaat hierbij om de achteruitgang in de functies van organen en weefsels. Als gevolg hiervan zal het orgaan of weefsel van structuur veranderen, maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Vaak begint degeneratie in de hoogst ontwikkelde cellen van ons lichaam. Dit zijn de zenuwcellen. Maar ook andere cellen kunnen achteruitgang vertonen. We onderscheiden verschillende typen van degeneratie.

Vettige degeneratie

We noemen dit ook wel vetinfiltratie. Andere benamingen zijn vervetting of steatose. Hierbij worden lipiden, dit zijn vetachtige stoffen, abnormaal vastgehouden. Er ontstaan vetbolletjes in bijvoorbeeld de lever, de nieren of het hart. Dit heeft tot gevolg dat het desbetreffende orgaan minder goed gaat werken. Ook kan het in spieren voorkomen, bijvoorbeeld na een periode waarin de spieren weinig tot niet gebruikt worden. Alcoholisten krijgen vaker te maken met vetophoping in de lever.

Troebele zwelling

Bij troebele zwelling zien we ene toename van vocht in het kernplasma en cytoplasma. Vaak is de oorzaak te vinden in een acute infectieziekte, waardoor de cellen in een orgaan vocht gaan vasthouden. Ook nu zal de functie van het desbetreffende orgaan achteruit gaan. We zien troebele zwelling vooral bij longontsteking en infectieziekten als rode hond.

Eiwitstapeling

Hier horen we wel vaker van: eiwitstapeling. Dit kan verschillende ziekten veroorzaken, maar is ook vaak de oorzaak voor hart-en vaatziekten. Eiwitten worden hierbij vaak verkeerd gevouwen en slaan neer in het lichaam. Voornamelijk in de wand van de bloedvaten slaan deze neer. Hierdoor wordt de vloedtoevoer naar de organen verstoord. Dit kan in verschillende organen voorkomen zoals het hart, de lever, de nieren, de darmen, de maag en de zenuwen. In een later stadium kan het orgaan juist vetophoping vertonen. Het komt onder andere voor bij de ziekte van Huntington, Alzheimer en de ziekte van Parkinson.

Oorzaken

Het is lastig om direct een oorzaak voor degeneratie aan te wijzen. Het kan gaan om een opeenhoping van stofwisselingsproducten. Maar ook weefselversterf kan een oorzaak zijn. Daarnaast spelen infectieziekten een rol, net als vergiften. Het is daarom moeilijk om te zeggen wat de precieze oorzaak is. Deze wordt dan ook per aandoening/ ziekte bekeken.

Artrose

Een bekend voorbeeld van degeneratie is artrose. Dit noemen we ook wel gewrichtsdegeneratie. Het kraakbeen van de gewrichten slijt, waardoor het gewricht geen beschermlaag meer heeft en zelf zal gaan slijten. Hierdoor ontstaat er pijn en stijfheid. De oorzaken zijn te vinden in jicht (urinekristallen in het gewricht), ouderdom en overmatig gebruik van de gewrichten.

Hielspoor

Hielspoor is een verschijnsel waarbij degeneratie in het bindweefsel van de peesplaat voorkomt. We zien het vaak bij sporters (hardlopers) en er ontstaat pijn aan de hiel (sommige mensen noemen het de hak). Overbelasting is een belangrijke oorzaak. Over het algemeen geneest hielspoor vanzelf weer.

Degeneratie van de wervelkolom

Ook aan de wervelkolom komt degeneratie voor. Dit is in bepaalde mate een normaal proces dat bij het ouder worden hoort. Hierdoor neemt de kern van de tussenwervelschijven iets af en zakken de tussenwervelschijven iets naar elkaar toe. Soms ontstaan er scheurtjes in de buitenste banden van de tussenwervelschijven. We spreken dan van abnormale degeneratie. In dit geval treden er klachten als rugpijn en bewegingsbeperking op. Een operatie is soms nodig.

Macula degeneratie

Dit noemen we ook wel netvliesveroudering. In feite sterven de kegeltjes af, waardoor het zicht minder wordt. Het beeld wordt beperkt doordat er in het midden een vlek verschijnt. De meeste mensen kunnen in en rondom hun woning hier wel mee leven, maar buitenshuis wordt het problematisch. Hoewel de oorzaak niet altijd duidelijk is, komt het meer voor bij oudere mensen, bij mensen die roken en lijkt het soms erfelijk bepaald.

Degeneratiepsychose

Dit komt vooral voor bij mensen met een hoge intelligentie en waarbij er een lichamelijke ziekte of veel stress aan vooraf is gegaan. De persoon in kwestie zal duidelijk een minder intelligent beeld vertonen. Het komt vrij weinig voor en wordt nogal eens verward met andere psychose aandoeningen. Herstel bij degeneratiepsychose wordt vrijwel altijd gezien.

Is degeneratie te voorkomen of te behandelen?

In sommige gevallen wordt degeneratie veroorzaakt door vergiften, dit is vaak wel te voorkomen door voorzichtig om te gaan met bepaalde stoffen. Een infectieziekte kan behandeld worden en soms ook voorkomen worden (denk aan inenting). Een gezonde levenswijze kan degeneratie niet voorkomen, maar het risico hierop soms wel verkleinen. De behandeling richt zich vaak op de klachten zelf. In veel gevallen is het proces van degeneratie onomkeerbaar of niet te stoppen. In andere gevallen is dit wel mogelijk. De arts zal altijd bespreken wat de behandelmethode is en wat de vooruitzichten zijn.