Tumoren, goedaardig of kwaadaardig: hoe ontstaan ze?

Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen en iedere cel bevat een kern die is samengesteld uit genen die ons DNA bevatten. Fouten in het genetisch materiaal veroorzaakt een abnormale cel die zich anders gaat gedragen. Deze cel vermenigvuldigt zich weer, waardoor nog meer cellen met deze genetische fout ontstaan. Deze foute cellen worden normaal gesproken opgeruimd door ons immuunsysteem.

• Wat is een goedaardige tumor?
• Wat is een kwaadaardige tumor?
• Ontstekingen en kanker
• Suiker
• Stress
• Zonnebaden
• Contact met schadelijke stoffen
• Bacteriën en tumoren

Wat is een goedaardige tumor?

Iedere cel ontstaat, vermenigvuldigt zich en sterft daarna weer af. Dit is de normale levenscyclus van een cel. Tijdens het vermenigvuldigen is het mogelijk dat er foutjes ontstaan. Er worden bijvoorbeeld cellen geproduceerd met een foutje in het vermenigvuldigingsmechanisme. Dit gebeurt vaak, maar in een gezond lichaam worden deze foute cellen weer opgeruimd. Wanneer dit niet gebeurt en deze cellen zich blijven delen binnen de weefselstructuur ontstaat er een bobbel of bult van cellen. Dit noemen we een goedaardig gezwel/tumor. Een voorbeeld hiervan is een lipoom.

Wat is een kwaadaardige tumor?

Soms houden deze cellen zich niet aan de weefselstructuur, maar vermenigvuldigen ze zich door de verschillende weefsels heen. Zo verandert een goedaardig gezwel in een kwaadaardig gezwel. Kanker ontstaat niet door één enkele mutatie, maar is het gevolg van meerdere mutaties. Soms laten cellen van een kwaadaardige tumor ook los. Ze gaan dan elders in het lichaam verder woekeren. We spreken dan van uitzaaiingen.

Hoe ouder we zijn, hoe groter de kans dat door invloeden van buitenaf meer schade aan het genetisch materiaal optreedt. Ook werkt bij oudere mensen het immuunsysteem vaak minder goed. Daarnaast is er een erfelijke component, waarbij in de genen al een verhoogde kans op kanker wordt meegegeven.

Ontstekingen en kanker

Foutjes in DNA kunnen ontstaan door ontstekingen in het lichaam. Door de ontstekingen kan het DNA in de celkern beschadigd raken, waardoor foutjes kunnen ontstaan. Dit kunnen ook fouten zijn in het vermenigvuldigingsmechanisme waardoor een tumor ontstaat. Ontstekingen zijn waarschijnlijk de grootste veroorzaker van kanker. Door ontstekingen ontstaat oxidatieve stress. Dit is een stofwisselingstoestand waarbij meer reactieve zuurstofverbindingen gevormd worden die leiden tot celbeschadiging.

Sommige ontstekingen kan je niet voorkomen, denk bijvoorbeeld aan een allergie of een chronische ziekte, maar aan andere ontstekingen kan je wel wat doen.

Tandvlees

Het wordt nog wel eens vergeten, maar ook de gebitsverzorging kan een grote rol spelen in de algemene gezondheid. Wanneer je vaak last hebt van tandvleesproblemen door slecht poetsen of te weinig flossen, ondermijn je je gezondheid (6). Ontstoken tandvlees verhoogt de kans op kanker met 14 procent. Ook krijgen mensen met pardontitis vaker een hartaanval of een beroerte. Hoe dit precies met elkaar in verband staat is anno 2017 nog niet helemaal duidelijk. Maar wanneer de gedachte aan het voorkomen van een ernstige ziekte een betere mondhygiëne bewerkstelligt, kan dit natuurlijk geen kwaad.

Suiker

Matig te zijn met suiker voorkomt ontstekingen. Suiker veroorzaakt niet alleen ontstekingen, maar onderdrukt ook het immuunsysteem. Wanneer er een overmaat aan suiker in het bloed aanwezig is, gaan de suikers (samen met de eiwitten en vetten in het bloed) 'advanced glycation endproducts' (AGE’s) vormen, een stof die ook in voeding voorkomt, bijvoorbeeld in gefrituurde voeding. Deze AGE’s veroorzaken ontstekingen in het lichaam en zorgen zo voor een snelle veroudering van de cellen. AGE-readers worden gebruikt om de biologische leeftijd vast te stellen en het cardiovasculair risico te beoordelen.

Door te veel suiker moet het lichaam ook veel insuline aanmaken. Dit gaat ten koste van het verweer tegen ontstekingen en oxidatieprocessen (het immuunsysteem).

Stress

Wanneer je last hebt van chronische stress, maakt je lichaam te veel cortisol aan. Een ontstekingsveroorzaker bij uitstek. De aanmaak van de grote hoeveelheid cortisol ondermijnt het immuunsysteem en veroorzaakt bijnieruitputting. Door bijnieruitputting wordt het voor het lichaam moeilijker om de bloedsuikerspiegel te reguleren, waardoor er een hogere kans is op suikerpieken.

Zonnebaden

UVB-straling beschadigt door verbranding de huidcellen, maar naast UVB-straling is er ook UVA-straling. Hier verbrand je niet van, maar deze straling dringt diep in de huid door en veroorzaakt een vroegtijdige huidveroudering en huidschade. Door deze schade kan op den duur kanker ontstaan zoals:

• een basaalcelcarcinoom
• een plaveiselcelcarcinoom
• een melanoom

Contact met schadelijke stoffen

Een tumor kan ook veroorzaakt worden door kankerverwekkende stoffen zoals:

• tabaksrook
• te veel alcohol
• stof van kwartshoudend materiaal zoals zandsteen, beton, hout en asbest
• zware metalen zoals kwik, arsenicum, cadmium en lood
• stoffen zoals benzeen en formaldehyde

Bacteriën en tumoren

Bacteriën kunnen hun eigen DNA inbouwen in menselijke cellen.

Salmonella

Salmonella typhi is een salmonellabacterie die buiktyfus veroorzaakt. Een ziekte die in Nederland niet veel voorkomt, maar wel in India en Pakistan. In deze landen komt ook vaak galblaaskanker voor. Vermoedelijk wordt dit veroorzaakt doordat de Salmonella typhi bacterie zich bij sommige mensen na infectie nestelt in de galblaas en hier een chronische infectie veroorzaakt, waardoor het DNA van de galblaascellen wordt aangetast. Dit kan dan uiteindelijk resulteren in galblaaskanker (1).

Salmonella kan volgens Amerikaanse onderzoekers ook gebruikt worden om kankercellen op te sporen. Hiervoor worden gemodificeerde Samonellabacteriën in het lichaam gebracht. Deze bacteriën zijn gemodificeerd en dat wil zeggen dat ze zijn uitgerust met een zelfvernietigingsmechanisme. De bacteriën produceren AHL-eiwitten en wanneer deze eiwitten een bepaalde concentratie hebben bereikt, wordt de bacterie vernietigd. Op dat moment komt er dankzij de modificatie een tweede stof vrij en deze stof zou in staat moeten zijn om de abnormale cellen te detecteren en met behulp van het immuunsysteem van het lichaam te vernietigen (2).

Acinetobacter

Acinetobacter is een grote familie van verschillende bacteriën (zoals de A. Baumannii, A. Calcoaceticus, A. Iwoffi, A. Baylyi) die van nature bestand zijn tegen vrijwel alle antibiotica. Wanneer men het heeft over de ziekenhuisbacterie, gaat het eigenlijk altijd om een bacterie uit de Acinetobacterfamilie. Wat opvalt is dat het DNA van tumoren bij acute leukemie veel fragmenten bevat die afkomstig zijn van Acinetobacterbacteriën (4).