De posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Een van de meest voorkomende psychische stoornissen na het meemaken van een traumatische gebeurtenis is de posttraumatische stressstoornis (PTSS). In dit artikel lees je wat PTSS is.

Inleiding.

De meeste personen maken in hun leven ten minste één ingrijpende gebeurtenis mee. Dit is bijvoorbeeld: een auto ongeluk, een verkrachting, een overval of een ingrijpende gebeurtenis. Het kan ook zijn dat je het niet zelf meemaakt maar er getuige van bent, bijvoorbeeld dat je kind iets ernstigs overkomt. Toch ontwikkelt gemiddeld maar 7-8% een PTSS. Vrouwen hebben een twee keer zo grote kans lopen op de ontwikkeling van de stoornis als mannen.

De ontwikkeling van PTSS.

De laatste jaren heeft de aandacht vanuit de media en de maatschappij voor de psychische gevolgen van het meemaken van traumatische gebeurtenissen een enorme vlucht genomen. Mede door de toenemende dreiging van terroristische aanslagen en recente natuurrampen, zoals overstromingen en aardbevingen, is het maatschappelijke besef dat het gewone leven in één klap kan worden verstoord, met grote fysieke en psychische schade tot gevolg, gegroeid.

In 1980 werd de diagnose ingevoerd in het diagnostische handboek van de psychiatrie. Aandacht voor symptomen na schokkende gebeurtenissen bestaat echter al langer. Eind negentiende eeuw werd het begrip ‘traumatische neurose’ gebruikt voor onbegrepen psychische en lichamelijke verschijnselen na treinongelukken, en tijdens de Eerste Wereldoorlog passeerden begrippen als ‘soldiers heart’, ‘shell shock’ en ‘irritable heart’ de revue bij het beschrijven van stressstoornissen bij oorlogservaringen.

Later kwamen daar verwante aanduidingen als ‘concentratiekampsyndroom’ en ‘combat stress syndrome’ bij. Al deze beschrijvingen omvatten een complex van symptomen, waaronder herbelevingen, zoals nachtmerries, slaap- problemen en lichamelijke klachten. Tot 1980 was men echter nog niet tot een complete beschrijving van de stresserende gevolgen van traumatische ervaringen gekomen. De uitgebreide lobby van Vietnamveteranen, Holocaustoverlevenden en slachtoffers van seksueel geweld om maatschappelijk erkend te worden voor hun leed, kan niet los worden gezien van de ontwikkeling van de uiteindelijke diagnose PTSS in 1980.

Definitie van een trauma.

In het huidige diagnostische handboek van de psychiatrie wordt een traumatische gebeurtenis omschreven als een gebeurtenis die een feitelijke of dreigende dood of ernstige verwonding met zich meebracht, of een bedreiging vormde voor de fysieke integriteit van betrokkene of anderen. Hoewel dergelijke schokkende ervaringen veelvoorkomend zijn in de hedendaagse maatschappij, ontwikkelt niet iedere betrokkene als gevolg daarvan psychische klachten die tot een stoornis kunnen uitgroeien.

Hoe vaak komt het voor?

De meeste mensen zullen in hun leven ten minste één ingrijpende gebeurtenis meemaken die als traumatisch kan worden omschreven. Zo’n gebeurtenis kan variëren van (verkeers)ongevallen en lichamelijke, geestelijke of seksuele mishandeling tot het meemaken van rampen of oorlog. De prevalentie van het meemaken van een traumatische gebeurtenis loopt uiteen van 50 tot 90% in Amerikaanse en Australische studies. De Nederlandse prevalentie ligt, als het verlies van een significant persoon wordt meegenomen, op 80%. De lifetimeprevalentie van PTSS is ongeveer 7 à 8%, wat PTSS de op drie na meest voorkomende psychische stoornis maakt. De kans op het ontwikkelen
van de stoornis verschilt per individu en is afhankelijk van premorbide kenmerken, psychiatrische voorgeschiedenis, aard van het trauma, appraisal, coping en sociale steun. Zeer uiteenlopend is de lifetimeprevalentie van PTSS van mannen en vrouwen; van 5-6% bij mannen tot 10-12% bij vrouwen. In Nederland is de lifetimeprevalentie van PTSS bij mannen 4-5% en bij vrouwen
10-12%.