Wat is hooikoorts en waarom krijgen mensen dit?

De blijdschap van de zon en het warme weer dat bij de naderende zomer hoort, wordt voor sommigen getemperd door niezen, jeukende ogen en verstopte luchtwegen. Het hebben van hooikoorts is vooral in de warmere maanden erg vervelend. Kinderen hebben steeds vaker hooikoorts en groeien er lang niet altijd meer overheen. Maar ook steeds meer volwassenen hebben te kampen met deze vervelende symptomen. Waarom krijgen we hooikoorts en welke behandeling is er mogelijk?

Wat is hooikoorts?

Hooikoorts, of pollinosis om het zijn officiële naam te geven, wordt veroorzaakt wanneer ons lichaam allergische antilichamen produceert tegen de eiwitten in boom- en graspollen. De antilichamen nestelen zich in de immuuncellen die zich aan het oppervlak van ons lichaam bevinden. Door meer stuifmeel in te ademen barsten de eiwitten in de antilichamen en geven histamine af.

Dit is een normaal afweersysteem dat verstopt is geraakt. Het lichaam wil reageren op de 'fout' in het afweersysteem en maakt hierdoor dus meer histamine aan. Histamine veroorzaakt de vertrouwde jeuk, niezen, lopen van de neus en pijnlijke ogen die hooikoorts tot een ellende maken. Op langere termijn kunnen luchtwegen ontstoken en verstopt raken. Hierdoor kunnen de volgende symptomen ontstaan en gaandeweg de hooikoorts verergeren:

• Permanente nasale benauwdheid
• Snurken
• Gebrek aan slaap
• Gevoeligheid voor infecties
• Opgezwollen huid rond de ogen

Iedere maand andere pollen en stuifmeel

De verspreiding van stuifmeel en pollen bezorgt grote delen van de bevolking verschillende maanden per jaar problemen. Pollen van berk, elzen en hazelaars zijn de grootste boosdoeners in Nederland die vroege lentesymptomen veroorzaken. Ze verschijnen van februari tot eind mei. Na deze periode van lentepollen (waar je ook waakzaam moet zijn voor stuifmeel van lentebloemen) breekt de periode van het verse gemaaide gras aan. Deze graspollen veroorzaken bij velen de meeste hooikoortsklachten. Vanaf ongeveer eind mei tot eind augustus is deze piek het hoogst. Ben je gevoelig voor zowel boom- als graspollen dan zijn de maanden februari tot en met augustus dus het zwaarst.

Geen aansteller met hooikoorts

Hooikoorts, vooral voor niet-patiënten, kan klinken als een triviale ziekte. Een verkoudheid en jeuk is toch niet zo erg? Het is lastig voor te stellen. Toch kan hooikoorts ervoor zorgen dat je wekenlang niet normaal kunt functioneren. Ook is hooikoorts een van de vijf meest voorkomende oorzaken van slaapgebrek. Er is in 2006 onderzoek gedaan door onderzoeksinstelling JAMA naar de link tussen slechte prestaties op de middelbare school en de periode dat er meer pollen in de lucht zijn. Het bleek dat leerlingen in deze periode aanzienlijk slechter presteerden wanneer zij hooikoorts hadden. Als je weken niet slaapt is deze conclusie niet opmerkelijk.

Waarom krijgen mensen hooikoorts?

Anno 2018 weten we niet waarom sommige mensen wel antilichamen tegen stuifmeel produceren en anderen niet. Echter is het wel meer gebruikelijk om ze te produceren dan andersom. Deze toename van antilichamen is vooral te vinden in de meer ontwikkelde landen. Dit is een aanzienlijk verschil met bijvoorbeeld derdewereldlanden, waar hooikoorts zelden voorkomt. Hier zijn meer dan voldoende pollen en stuifmeel aanwezig, echter maken mensen minder histamine aan.

Onderzoek naar allergie toename

Verschillende onderzoekers hebben zich over deze kwestie gebogen. Dit heeft geleid tot theorieën dat deze allergie-epidemie ontstaat door veranderingen in ons milieu. Voorbeelden hiervan zijn:

• Minder infecties in de kindertijd
• Verder weg wonen van onder andere boerderijen
• Veranderingen in voeding (meer gefabriceerd voedsel)
• Verandering in leefstijl (beter geïsoleerde huizen)

Ieder jaar verschillend

Sommige jaren zijn slechter voor hooikoortspatiënten dan andere. Wanneer er veel pollen in de lucht worden gemeten of er veel laaghangend stuifmeel in de omgeving is, zal het aantal patiënten toenemen. Ook individuele omstandigheden kunnen hier invloed op hebben. Mensen in de buurt van kustlijnen zijn bijvoorbeeld beter af omdat de heersende winden de neiging hebben pollen te verplaatsen naar de zee.

De hoeveelheid pollen die in een bepaald jaar worden geproduceerd, is afhankelijk van de ernst van de voorafgaande winter. Milde winters resulteren doorgaans in meer stuifmeelproductie. Het weer tijdens het pollenseizoen beïnvloedt ook de symptomen. Natte zomers met veel regen houden het stuifmeel laag. Lange, droge zomers verlengen de mobiliteit en overvloed van de pollen. In de zomer kan ook bliksem uit onweersbuien kleine deeltjes stuifmeelkorrels afbreken, wat kan leiden tot acute uitbraken van hooikoorts.

Overgroeien van hooikoorts

Het vreemde van hooikoorts is dat het een ziekte is waar sommige mensen overheen lijken te groeien, terwijl anderen dat niet doen. Wetenschappers begrijpen niet waarom dit bij de een wel en ander niet gebeurt. Wel is ontdekt dat hooikoorts in de kindertijd vaak begint met eczeem. Ook het krijgen van voedsel-allergieën wanneer kinderen vast voedsel beginnen te eten kan een vroege indicatie voor hooikoorts zijn. Vaak ontwikkelen deze kinderen tijdens de schoolse periode hooikoorts en in hun tienerjaren astma.

Soms vervaagt deze ziekte als de persoon opgroeit, maar soms houdt ze aan. Af en toe ontwikkelt ze zich ook voor het eerst op latere leeftijd. Het is niet bekend waarom de problemen soms verdwijnen, behalve dat we weten dat het lichaam gestopt is met het produceren van de allergische antilichamen.

Kan hooikoorts astma veroorzaken?

Vanwege het patroon in de ontwikkeling van het kind lopen mensen met hooikoorts een groter risico om astma te ontwikkelen. Omdat de gevoelige cellen langs de onderste luchtwegen en de neus lopen, vinden patiënten met hooikoorts en astma vaak dat hun astma erger is tijdens de pollenmaanden. Dit komt omdat de afgifte van histamine in de luchtwegen ervoor zorgt dat ze samentrekken.

Deze 'seizoensgebonden' of 'stuifmeel'-astma kan behoorlijk ernstig zijn. Bij de behandeling van astma is het ook logisch om eventuele bijbehorende hooikoorts te behandelen. Dit is belangrijk omdat een geblokkeerde neus de natuurlijke filterfunctie van de neus de hele tijd omzeilt. Hierdoor komen er meer pollen en andere irriterende stoffen in de luchtwegen, waardoor de astma moeilijker te controleren is. Desondanks is er onvoldoende bewijs dat het niet behandelen van hooikoorts astma kan veroorzaken. De ziekte komt simpelweg vaker voor bij hooikoorts-patiënten.

De behandeling

Er zijn verschillende manieren om met je hooikoorts om te gaan. Je kunt er veel tijd en geld in steken maar er zijn ook eenvoudigere manieren. Echter zijn er alleen remmers, geen oplossers. Ook na deze behandelingen kan er opnieuw hooikoorts ontstaan.

Medicatie tegen histamine

De eerstelijnsbehandeling van hooikoorts is met anti-histamine om de histamine die het lichaam produceert tegen te gaan. Bij de apotheek of drogist is onder andere cetirizine en loratadine te koop. Beide zijn effectief en over het algemeen niet-verdovend, maar moeten regelmatig worden ingenomen om werkzaam te zijn. Hierbij is belangrijk om dit eenmaaldaags te slikken. Ze nemen ongeveer vier of vijf dagen in beslag om een effectief niveau in de bloedsomloop te bereiken. Deze pillen slikken wanneer de symptomen erger worden werkt dus in de meeste gevallen niet.

Steroide neussprays

Steroide neussprays zijn uitstekend voor zowel de milde als de meer ernstige symptomen. Bij regelmatig gebruik drijft de spray de relevante cellen uit de binnenkant van de neus en elimineert zo de afgifte van histamine. De spray is veilig en effectief wanneer deze elke dag worden ingenomen. Het is aan te raden een paar weken voordat het stuifmeel verschijnt hiermee te beginnen.

Oogdruppels

Oogklachten is het ander grote probleem bij hooikoorts. Anti-histaminedruppels kunnen het effect van tabletten verhogen en de irritatie in de ogen wegnemen. De druppels mogen meerdere malen per dag aangebracht worden. Ook kunnen ze aangebracht worden op het moment dat de symptomen erger worden en zullen hetzelfde effect hebben.

Immuuntherapie

Mensen met aanhoudend ernstige symptomen kunnen immuuntherapie proberen. Dit kan in overleg met een dokter worden uitgevoerd. Een reeks injecties zal de symptomen langzaam doen afnemen. Dit wordt versterkt door het gebruik van tabletten en oogdruppels.De immuuntherapie kan symptomen wegnemen of verlichten.