Geneeskundig methodiek PTSS (posttraumatische stress)

Een posttraumatisch stress-stoornis kan veel verschillende oorzaken hebben. Het gaat er vooral om hoe mensen met een bepaalde situatie omgaan, of ze last krijgen van een PTSS.

Inleiding

Mensen maken dingen mee die altijd bij hun zullen blijven. Een gebeurtenis kan een psychisch een diepe wond (=trauma) geven en roept zoveel stress op, dat het dagelijks leven erna (= post) ernstig is verstoord.

Epidemiologie

Jaarlijks worden naar schatting anderhalf miljoen mensen slachtoffer van geweld of bedreiging. Verder raken elk jaar veel mensen betrokken bij ongelukken. Van alle mensen die slachtoffer zijn van deze of andere schokkende gebeurtenissen ontwikkelt ongeveer 20 procent een posttraumatische stress-stoornis. Drie keer zoveel vrouwen als mannen krijgen in hun leven te maken met een posttraumatische stress-stoornis. Dit komt vooral door de grotere kans op verkrachting of aanranding en andere vormen van geweld. Ook kinderen en jongeren kunnen een posttraumatische stressstoornis ontwikkelen.

Etiologie

PTSS is niet besmettelijk. Of iemand een posttraumatische stress-stoornis ontwikkelt, hangt af van een groot aantal factoren. Een belangrijke rol spelen de aard, ernst en duur van het trauma en de mate waarin iemand zich machteloos heeft gevoeld en doodsangst heeft doorgemaakt.
Een gebeurtenis verwerken die het slachtoffer alléén heeft meegemaakt, zoals een overval of verkrachting, blijkt moeilijker te zijn dan een gebeurtenis verwerken waarvan meer mensen het slachtoffer zijn geworden, zoals een vliegramp. Slachtoffers van seksueel misbruik krijgen daardoor vaak posttraumatische stressklachten.
Ook wanneer de ingrijpende gebeurtenis zich over langere tijd of herhaaldelijk voordoet ontwikkelen mensen eerder een posttraumatische stress-stoornis dan na een eenmalige gebeurtenis

Symptomatologie

Herbeleving

• Tijdens herbelevingen dringt de schokkende gebeurtenis zich in beeld, geur, geluid, smaak en lichamelijke gevoelens onontkoombaar aan de persoon op. Deze beleeft alles opnieuw, alsof het op datzelfde moment gebeurt
• Nachtmerries en onrustig slapen
• Terugkerende herinneringen en gedachten aan de gebeurtenis
• Regelmatig terugkerende heftige angstreacties, met hartkloppingen en ademhalingsmoeilijkheden, hevig trillen en zweten, verlamd zijn van schrik of de neiging weg te rennen. Deze reacties komen vooral op in situaties die aan de gebeurtenis herinneren.

Vermijding

• De hele gebeurtenis of bepaalde momenten eruit vergeten: verdringing
• Gevoelloosheid en leven op de automatische piloot
• Ontkenning van het gebeurde en ervoor wegvluchten, bijvoorbeeld in keihard werken of overmatig drinken
• Er niet over willen praten en zichzelf afsluiten voor anderen
• De plaats van het gebeurde en situaties die eraan herinneren uit de weg gaan.

Vermijding beschermt tegen de heftige emoties die een traumatische ervaring oproept. Het zorgt ervoor dat vrijwel ondraaglijke herinneringen slechts stukje bij beetje tot iemand doordringen.

Verschijnselen van spanning en verhoogde waakzaamheid

• Gespannenheid, gejaagdheid, geen rust of geduld hebben en constant alert zijn
• Schrikachtigheid en overgevoeligheid
• Prikkelbaarheid, woede-aanvallen en huilbuien
• Somberheid en gebrek aan plezier en interesse
• Grote vermoeidheid, maar slecht in- of doorslapen
• Concentratieproblemen.

Overige verschijnselen

• Zichzelf verwijten maken en de schuld geven van het gebeurde
• Minderwaardigheidsgevoelens
• Roekeloos gedrag, drank- en drugsmisbruik

Onderzoek/ diagnostiek

• Gun uzelf veel tijd en rust.
• Probeer langzaam tot u te laten doordringen wat er precies is gebeurd. U kunt er veel baat bij hebben als u de gebeurtenis gedetailleerd opschrijft met alle gedachten en gevoelens die er bij horen.
• Praat over wat u is overkomen. Dit is van groot belang voor het verwerkingsproces. Vrienden en familie zullen het vaak moeilijk vinden om over de gebeurtenis te beginnen, maar dat betekent niet dat ze er niets over willen horen. Geef ook aan wanneer u wel en geen behoefte heeft om te praten. En denk niet te snel dat mensen u toch niet begrijpen.
• Zoek steun bij mensen bij wie u zich veilig en vertrouwd voelt of bij lotgenoten.
• Probeer ook met anderen te praten over wat er in hun leven gebeurt. Dat geeft afleiding en helpt relativeren, voor zover dat mogelijk is.
• Pak beetje bij beetje de vertrouwde dagelijkse routine weer op. Houd een normaal dagritme aan en eet gezond.
• Zoek afleiding, doe ontspanningsoefeningen of ga sporten, bijvoorbeeld fietsen of wandelen. Dit is goed voor het verwerkingsproces. Neem ook tijd om ´leuke´ dingen te doen.

Therapie

• Behandeling van posttraumatische stress-stoornis kan plaatsvinden in groepsverband of individueel, afhankelijk van de gebeurtenis. Een groep kan steun bieden. Ook de partner wordt vaak bij de behandeling betrokken. Behandeling leidt bij 80 procent van de mensen met een posttraumatische stress-stoornis tot aanzienlijke verbetering.
• In psychotherapie zal meestal geprobeerd worden de traumatische ervaring geleidelijk onder ogen te zien. Daarbij ligt het tempo nooit hoger dan wat het slachtoffer aankan. Het is belangrijk dat de gebeurtenis en de bijbehorende emoties, de pijn en het verdriet, een plek krijgen. Door er veel over te praten wordt het gebeurde ‘gewoner’ en worden de emoties minder heftig.
• Doel van de behandeling is onder meer de traumatische ervaring een plaats in het verleden te geven. Zij moeten het gevoel van veiligheid en van controle over het eigen lichaam en leven terugkrijgen.
• Bij de therapie kunnen onder meer hypnose en schrijftherapie als hulpmiddel worden ingezet. Onder hypnose zijn traumatische herinneringen makkelijker te verdragen en daardoor beter te verwerken. Het schrijven over de schokkende gebeurtenis helpt de emoties te uiten en een streep te zetten onder die gebeurtenis.
• Een relatief nieuwe therapie is EMDR; eye movement desensitization and reprocessing. Afleidende prikkels, zoals geluiden en bewegingen, aangeboden tijdens het ophalen van de traumatische ervaring blijken te helpen deze te verwerken.
• Als medicijn wordt antidepressiva wel gebruikt.

Prognose/ beloop en complicaties

Leven met een posttraumatische stress-stoornis betekent veel pijn en lijden, zodat normaal functioneren niet mogelijk is. Daardoor kunnen mensen problemen krijgen in hun relaties of op het werk en in een isolement terecht komen. Ook kunnen ze hun toevlucht nemen tot overmatig drank- of drugsgebruik. Als het verwerken van de traumatische ervaring niet lukt, wacht dan niet met hulp zoeken. Een posttraumatische stress-stoornis is goed te behandelen. Hoe sneller u hulp zoekt, hoe beter de klachten te behandelen zijn. Ook contact met lotgenoten kan veel steun en hulp bieden.