Malaria of moeraskoorts, beter voorkomen!

Een mug betekent in westerse landen vaak een klein ongemak of een kleine verstoring van de rust. De anophelesmug, of malariamug, is een groter probleem. Malaria is een belangrijke doodsoorzaak en per jaar sterven ongeveer één miljoen mensen aan de ziekte, waarvan een groot deel kinderen die jonger zijn dan vijf jaar.

Wat is malaria?

Malaria, of ook wel paludisme genaamd, is een infectieziekte. De ziekte wordt verwekt door een ééncellige parasiet die de naam Plasmodium draagt, en op de mens wordt overgezet door een steek van de anophelesmug. Hoewel de ziekte vroeger toegeschreven werd aan de slechte lucht die boven moerassen hing, vandaar de naam moeraskoorts, is het intussen duidelijk dat het de muggen zijn, die deze moerassen als ideale leefomgeving beschouwen, die de mens besmetten. Naast muggen, kunnen ook onhygiënische naalden of bloedtransfusie malaria verspreiden.

Onder de parasiet plasmodium, bestaan 4 soorten:

• Plasmodium vivax
• Plasmodium ovale
• Plasmodium malariae
• Plasmodium falciparum

De laatstgenoemde soort is meteen ook de gevaarlijkste soort, met een veel hogere kans op een dodelijke afloop van de ziekte. De plasmodium falciparum is verantwoordelijk voor ongeveer 50% van alle malariagevallen. Deze soort verschilt van de andere door zowel de gerijpte als ongerijpte rode bloedcellen binnen te dringen. Hierdoor kunnen de nauwe bloedvaten van vitale organen verstopt raken. Dit kan ook het geval zijn bij de hersennen, men spreekt dan van cerebrale malaria, met een groot sterftkans tot gevolg.

De incubatietijd van malaria, tussen de muggesteek en het uitbreken van de ziekte, varieert tussen de 10 dagen en de 4 weken. Er zijn enkele gevallen bekend waarbij malaria pas na enkele maanden uitbrak, maar dit zijn uitzonderingen.

Kenmerken van Malaria

Het meest typische kenmerk van malaria is de koortsaanvallen die men heeft, gepaard gaande met koude rillingen en soms braken. Afhankelijk van de soort komen de koortsaanvallen om de 72 uur, 48 uur of vaak en onregelmatig (in het geval van de plasmodium falciparum) voor. Malaria kan, door het verlies aan rode bloedcellen, gepaard gaan met bloedarmoede en soms ook een vergroting van de milt.

Het lijkt zo dat personen die meerdere besmettingen overleven, ook langzaam aan een weerstand tegen malaria opbouwen. Dat is zeker zo in gebieden waar malaria veel voorkomt. Het gaat dan in de meeste gevallen om een plaatselijke variant waartegen men een weerstand heeft opgebouwd. Dit is niet zo voor reizigers die nog niet met (deze variant van) malaria in contact kwamen. Ook zijn er een aantal genetische afwijkingen bekend die beschermen tegen malariabesmettingen. Door het vele reizen worden deze weerstanden echter veel minder effeciënt en kunnen de verschillende varianten van malaria zich sneller verspreiden.

Waar komt malaria voor?

Malaria is op vandaag, een ziekte die voorkomt in tropische en subtropische gebieden. Dit heeft deels te maken met het klimaat, aangezien de malariamug goed gedijdt bij warme temperaturen en in een vochtige omgeving. Echter, tot in de twintigste eeuw kwam malaria ook voor in noordelijke en koude streken. De bestrijding van de mug in noordelijke gebieden heeft echter geleid tot het uitsterven ervan en ervoor gezorgd dat de parasiet op deze plaatsen niet meer voorkomt. In derdewereldlanden is er nooit een dergelijke bestrijding geweest omdat er simpelweg geen geld voor was/is. Ook het gebrek aan hygiëne en de aanwezigheid van vele plassen vervuild en stilstaand water, zorgen voor een grote verspreiding van de ziekte in bijvoorbeeld Afrika. Op een hoogte van 1500m tot 2500m komen bijna geen tot geen malariamuggen meer voor, afhankelijk van het klimaat op die hoogte.
Op de website van buitenlandse zaken, kan men per land en streek duidelijk te weten komen of malaria voorkomt, in welke mate en of men aangeraden wordt malariapillen in te nemen.

Hoe malaria voorkomen?

Het belangrijkste in het voorkomen van malaria, is het voorkomen van een muggesteek (door de anophelesmug in dit geval). Deze mug steekt enkel tussen valavond en dagenraad maar is zeer klein en maakt bijna geen geluid. Volgende maatregelen helpen beschermen tegen een muggesteek:

• Als men ’s avonds buiten gaat, is het goed van licht gekleurde kledij te dragen die zoveel mogelijk van het lichaam bedekt.
• Delen die men met kledij niet kan bedekken, behandelt men best met een muggenspray die DEET bevat. Er zijn hierin verschillende concentraties waarvan de hogere concentraties langer beschermend blijven dan de lagere. Men moet wel opletten dat men niet allergisch is aan DEET wat vervelende jeuk en uitslag met zich kan meebrengen.
• De slaapplaats muggenvrij houden is het allerbelangrijkste om muggensteken te voorkomen. Muggengaas voor de ramen is een goed begin, maar niet genoeg omdat de muggen gemakkelijk binnenslippen op het moment dat de deur ook maar even open gaat. Electrisch verwarmde antimug-plaatjes helpen ook en ook de airconditioning aanzetten is effectief.
• Een muskietennet dat met permethrine of deltamethrine geïmpregneerd is, is de meest efficiënte oplossing. Hierbij moet men ervoor zorgen dat het net boven het bed wordt opgehangen en de randen onder de matras worden gestoken. Belangrijk is ook van niet tegen het net aan te liggen.

Naast de preventie tegen muggensteken, kan men ook preventief malariapillen innemen als men naar risicogebieden gaat. Het is echter duidelijk dat geneesmiddelen niet steeds 100% efficiënt zijn en in veel gebieden heeft de parasiet reeds een resistentie tegen bepaalde geneesmiddelen opgebouwd. Daarom moet een arts de inschatting maken naar welke pillen hij zal voorschrijven en is het steeds goed ook muggensteken te voorkomen.
Een persoon die malariapillen neemt, kan bijwerkingen van deze pil ondervinden zoals maag- en darmklachten. Er moet op dergelijk moment een goede inschatting gebeuren, door een arts, of het wenselijk is naar een ander type pil over te schakelen.

Toch malaria?

Om reeds vermelde redenen, kan men er nooit 100% zeker van zijn, niet besmet te zijn met malaria. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat men, tot 3 maand na terugkomst uit tropische gebieden, bij koorts een arts contacteert. De eerste symptomen van malaria kunnen verward worden met de symptomen van griep, maar zullen snel erger worden. Indien malaria tijdig herkend wordt, is het goed te behandelen en zal men geen terugkerende aanvallen meer krijgen.

Stop Malaria!

In 2009 zetten een aantal landen zich in voor de strijd tegen malaria. Deze vijf landen zijn:

• België waarbij studio Brussel met de opbrengst van ‘music for life’ muskietennetten schenkt. De opbrengst moet op 24/12 bekend gemaakt worden.
• Nederland met serious requests van 3FM waarvan de opbrengst op 24/12 bekend zal zijn.
• Zwitserland waar Musikhjälpen van P3 voor een opbrengst van meer dan 4.000.000 euro zorgde.
• Zweden met een opbengst van bijna 550.000 euro van Jeder Rappen zählt.
• Kenia waar ook serious requests voor een duit in het zakje zorgt. Hoeveel deze duit is, weten we op 24/12/2009.