Hypochondrie en cyberchondrie, hoe je jezelf ziek maakt

Hypochondrie en cyberchondrie, hoe je jezelf ziek maakt Iedereen heeft in meer of mindere mate angst om een ernstige ziekte te krijgen. Maar niet iedereen is daar elke minuut van de dag mee bezig. Iemand met hypochondrie wel. Elke lichamelijke gewaarwording is in de beleving van de hypochonder een uiting van een ernstige aandoening. Zo is een steek, kramp, tinteling, bult of kriebel een bewijs dat er iets grondig mis is. En internet versterkt de angsten. Leven is moeilijk omdat de hypochonder eigenlijk niet durft te leven. Hij komt er niet aan toe!

Honderdduizenden hypochonders

Er zijn in Nederland honderdduizenden mensen met hypochondrie. En met het internet in de huiskamer neemt het aantal alleen nog maar toe. Sommige mensen blijven ongerust over hun gezondheid, ook als de huisarts of specialist zegt dat alles goed is. De mens die aan hypochondrie lijdt heeft ziektevrees, een angst iets ernstigs te mankeren. Ze zijn zich er weinig van bewust dat elk mens lichamelijke gewaarwordingen heeft, en dit maakt hypochondrie tot een denkstoornis. Wanneer bloeduitslagen bijvoorbeeld goed zijn, dan wijt men het aan de arts die waarschijnlijk wel iets vergeten zal hebben, of het onderzoek zelf is niet goed uitgevoerd, enz. De hypochonder is zich bewust van elk symptoom in zijn lichaam. Elk bultje, vlekje, pijntje, kriebel, kramp, steek, tinteling, trilling of gewichtsschommeling wordt gecontroleerd en gevolgd, in de grote zoektocht naar bewijzen van een ernstige ziekte. De ziekten waar de meeste angst voor is, zijn kanker, hartziekten, langdurige chronische ziekten of aids.

Lichamelijke gewaarwordingen

Hypochondrie wordt vaak gezien als aanstellerij maar dat betekent niet dat de lichamelijke sensaties ingebeeld zijn. De ene mens let meer op zijn lichaam dan de andere, maar bij hypochondrie wordt er daadwerkelijk meer opgemerkt. Veel van deze klachten zijn juist het gevolg van de bezorgdheid. Symptomen die voor een ander niets bijzonders zijn, worden uitvergroot en gezien als bewijs dat er iets mis is. De angst en stress die dit oproept leidt weer tot nieuwe klachten zoals hyperventilatie, paniekstoornissen e.d. met alle symptomen van dien. Hypochondrie maakt ook dat je niets meer durft. De straat op gaan betekent 'onderweg in elkaar zakken', bewegen kan niet want je bent immers 'ernstig ziek', seks kan niet want daarvan krijg je een 'hartaanval', en eten wordt moeilijk want stel dat je er 'doodziek' van wordt. Al deze vermijdingen leiden tot nog meer bezorgdheid die lichamelijke sensaties versterken. Met een slechte lichamelijke conditie voel je nog veel meer rare dingen in je lijf.

Lichaam imiteert ziekte

Hoe je bepaalde lichamelijke gewaarwordingen ervaart, hangt af van je persoonlijkheid, eerdere ervaringen met ziekte of kennis die je opdoet van internet, bladen, boeken of uit je omgeving. Wie iets leest of hoort over een bepaalde aandoening zal de bijbehorende symptomen sneller herkennen dan iemand die zich minder interesseert voor medische zaken. Het gevolg is dan wel dat de kans groter is dat je meent die aandoening zelf te hebben. Medisch studenten zijn hiervan een typisch voorbeeld. In de loop van hun studies gaan ze hun lichamelijke sensaties interpreteren als uitingen van allerlei ziekten. De hersenen zijn in staat om ons werkelijk te laten denken dat we ziek zijn. Want wie zichzelf overtuigt een aandoening onder de leden te hebben, gaat steeds meer signalen 'zien' die de overtuiging bevestigen. Je lichaam gaat zich naar de ziekte gedragen en imiteert die als het ware.

Denkfouten en foutief gedrag bij hypochondrie:

  • Tunnelvisie. - Sterke focus op het eigen lichaam en zijn functies. Elke sensatie wordt opgemerkt, vervolgens wordt er diep over nagedacht.
  • Te snel conclusies trekken op basis van slechts één verschijnsel. - Je hebt een bepaald symptoom en denkt dat dit een uiting is van een bepaalde ziekte.
  • Rampgedachten. - Je hebt een bepaald verschijnsel en kiest daarbij een afschuwelijke oorzaak die het verklaart.
  • Dingen op jezelf betrekken. - Je acht de mogelijkheid dat je een bepaalde ziekte krijgt vrij groot, ook al is de mogelijkheid relatief zeer klein.
  • Oorzaak en gevolg verwarren. - Je maakt jezelf wijs dat de angst voor ziekten een teken aan de wand is en dat je dus echt iets ergs zult krijgen.
  • Zoeken en nog eens zoeken. - Elke medische encyclopedie wordt uitgespit, elke webpagina wordt grondig gelezen. Want er moet toch een verklaring zijn...
  • Magisch denken. - Je denkt dat hoe vaker je een bepaalde ziekte noemt, de kans het te krijgen vergroot wordt.
  • Onrealistisch denken. - Je denkt dat je helemaal nooit symptomen mag hebben.
  • Gedachten lezen. - Bij de dokter houd je je mond omdat je bang bent dat hij je als een aansteller ziet.
  • Je minderwaardig voelen. - Je stimuleert anderen naar de dokter te gaan, maar zelf zou je er niet over peinzen.
  • Overschatten van risico's. - De absolute kans een ziekte te krijgen is vaak veel kleiner dan de relatieve kans, maar dat wordt over het hoofd gezien.
  • Overschatten daadwerkelijke ziekte. - Is er echt sprake van ziekte, dan wordt deze als veel ernstiger geïnterpreteerd dan het is.

Cyberchondrie, nieuw medisch verschijnsel

Cyberchondrie is de moderne hypochondrie. De term verwijst naar de angst ziekten te hebben, als gevolg van het zoekgedrag op internet. In deze tijd gaan zeer veel mensen bij ziekteverschijnselen op speurtocht op het wereldwijde web. Van alle zoektermen is twee procent gerelateerd aan medische zaken. Maar op het internet staat alles door elkaar. Ernstige ziekten, kleine kwaaltjes, mensen die soortgelijke symptomen hebben... of toch niet. In de wirwar van informatie komt de cyberchonder uiteindelijk vanzelf tot een conclusie. De overtuiging een bepaalde ziekte te hebben is dan zo gemaakt. Steeds meer artsen balen ervan. Het aantal patiënten dat zich op internet informeert neemt zelfs gigantisch toe. Dit is op zich een goed teken. Maar met die toegenomen informatie komen er ook meer 'valse zelfdiagnoses'. Patiënten komen de spreekkamer binnen met stapeltjes geprinte papieren, en schuiven zelf de diagnose en behandeling naar voren. Soms eisen ze ook bepaalde medicijnen. Als de arts aan deze diagnoses twijfelt is er vervolgens verontwaardiging.

Maakt internet ziek?

Patiënten zoeken massaal een ziekte die past bij hun symptomen. Wie een pijntje voelt kan op internet al snel doorklikken naar de hoofdstukken waar zware ziekten tot in detail staan beschreven. Maanden na het invoeren van een zoekterm zoals 'pijn op de borst' of 'hoofdpijn' zijn patiënten nog steeds in de ban van de ernstige ziekten die er mogelijk een oorzaak van zijn. Dat de kans een ernstige aandoening te hebben relatief zeer klein is, wordt niet meegenomen in de zoektocht. Het gevolg is dat mensen onnodig bang kunnen worden gemaakt, in die zin dat het internet bevestigt wat de patiënten al vermoedden. De angsten blijken waarheid. 'Er is inderdaad iets mis,' zo redeneert de cyberchonder, 'er is inderdaad iets héél erg mis.' Heeft een arts daadwerkelijk een diagnose gesteld en is er een bepaalde ziekte, dan worden angsten en ongerustheden vaak nog groter omdat er zoveel over te lezen is. De patiënt kan hierbij natuurlijk ook op allerlei extra narigheid stuiten. Symptomen die nog kunnen optreden, maar net zo goed helemaal niet. En zo maakt internet op allerlei manieren 'ziek'.

Allemaal slachtoffer van internet

Wie heeft er zin om te lezen over cafeïne en hoofdpijn als een andere oorzaak voor hoofdpijn, een hersentumor, zoveel interessanter is. Acht op de tien mensen googelen hun symptomen op internet en raken ongewild verzeild in een wereld van ernst en ellende die op zichzelf - gek genoeg - een verslavende werking uitoefent. Het geloof dat een bepaalde klacht een gevolg is van een ernstige aandoening komt ook nog eens voort uit luiheid. Men neemt niet de moeite om bronnen uit te pluizen (75%) en denkt al gauw dat als iets geschreven is, het ook wel waar zal zijn. Artsen hebben grote moeite de patiënten vervolgens gerust te stellen en de internet-misère kost veel tijd. Maar in deze tijd zijn we allemaal slachtoffer van de informatie. Artsen moeten dan ook weten dat patiënten, nog voordat ze naar de arts toegaan, al op internet hebben gekeken. Daarnaast moeten artsen beseffen dat als de diagnose gesteld is, de patiënt alsnog online gaat om te controleren of de arts het wel 'goed gedaan heeft.'

Voorbeelden van hypochondrie en cyberchondrie:

  • Hoofdpijn. - Hoofdpijn wordt direct gezien als bewijs van een tumor in het hoofd.
  • Kortademigheid/benauwdheid. - Bij kortademigheid bestaat de vrees te gaan stikken en te sterven.
  • Hartkloppingen of bonzend hart. - Bij veranderingen in de hartslag denkt men dat er een hartinfarct in aantocht is.
  • Tintelingen. - Bij tintelingen in de ledematen denkt men dat dit een naderende verlamming betekent.
  • Keelpijn. - Bij keelpijn doemt de gedachte aan keelkanker op.
  • Vlekje op de huid. - Bij vlekken, stippen en bultjes bestaat de angst dat het gaat om huidkanker.
  • Spierpijn. - Onschuldige spierpijn kan worden gezien als ALS.
  • Hoest. - Bij hoest kan men zichzelf inprenten dat het gaat om longkanker.
  • Slechter zien. - Bij verminderd gezichtsvermogen wordt gedacht dat men blind wordt.

Behandeling hypochondrie en cyberchondrie

De behandeling van hypochondrie is soms langdurig. Kennis van hoe 'Google' werkt is daarbij van groot belang. Want zoekresultaten zijn geen diagnoses en bewijzen. De patiënt moet het uiteindelijk zelf doen. Het komt erop neer dat de foute denkpatronen en interpretaties moeten worden vervangen door de juiste. Bij elke pijn of sensatie moet dus realistischer worden gedacht. De labels die de patiënt op zichzelf heeft geplakt moeten eraf, en nieuwe overtuigingen moeten de plaats innemen. Heeft iemand dus hoofdpijn, dan moet de gedachte aan een hersentumor worden gewijzigd in een meer aannemelijke verklaring. En onzekerheid over symptomen mag blijven bestaan. Het is de kunst met die onzekerheid te leven. Dat is voor veel hypochonders die vaak regelrechte perfectionisten zijn, erg moeilijk. Zij kunnen niet accepteren dat veel pijntjes en probleempjes onverklaarbaar zijn, of een ongevaarlijke oorzaak hebben. En zoeken eindeloos naar redenen, oorzaken en verklaringen. Zo maken ze zichzelf ziek.

"The best cure for hypochondria is to forget about your body and get interested in someone else's."
© 2010 - 2024 Astrid-d-g, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Cyberchondrie: ziektevrees door zoekgedrag op het internetCyberchondrie: ziektevrees door zoekgedrag op het internetMensen die op het internet op zoek gaan naar medische informatie hebben een grote kans om uit te komen op een ernstige a…
Hypochondrie: ben ik echt ziek?Hypochondrie: ben ik echt ziek?Als je een griepje voelt aankomen, word je alerter. Je let meer op je lichaam en probeert veranderingen in de gaten te h…
Hypochondrie is de angst om ziek te wordenHypochondrie is de angst om ziek te wordenHypochondrie is een angst voor ziekte, letterlijk ziektevrees. Mensen die hypochondrie hebben zijn steeds bezig met het…
Cyberchondrie, de virtuele zoektocht naar een ziekteCyberchondrie, de virtuele zoektocht naar een ziekteHypochondrie is een paniekstoornis waarbij mensen denken dat ze zieker zijn dan ze in werkelijk zijn. Het is een ernstig…

Wat te doen bij griep: besmetting, risicogroepen, symptomenWat te doen bij griep: besmetting, risicogroepen, symptomenWat te doen bij griep? Als je besmet bent met het griepvirus dan worden bepaalde symptomen zichtbaar. Door te letten op…
Oktober borstkankermaand: aandacht vragen voor borstkankerOktober borstkankermaand: aandacht vragen voor borstkankerBorstkanker kan ons allemaal raken, zowel man als vrouw. Borstkanker komt vaak voor: ieder jaar in Nederland krijgen zo´…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Geralt, Pixabay
Reactie

P. Does, 18-04-2012
Mijne Heren, Het artikel is mij op het lijf geschreven. Ik ben een hypochonder pur sang. Gebruik Internet voor van alles en nog wat, behalve voor het stellen van diagnoses. Men komt hierdoor in een regelrechte neerwaartse spiraal met alle gevolgen van dien. Zelf ben ik er een slachtoffer van. Reactie infoteur, 19-04-2012
Hi P., het is inderdaad gevaarlijk om symptomen, behandelingen en resultaten van andere mensen te volgen om dit vervolgens op jezelf te betrekken. Mensen beschrijven een en dezelfde klacht op talloze manieren, en hier kun je als uitpluizer van medische sites en fora enorm de fout mee in gaan. Weer andere sites zijn bijv. onvolledig, geven onevenredig aandacht aan de ernstigste mogelijkheden of kletsen gewoon onzin. In de wirwar van informatie kun je alleen je weg vinden als je niet een bron ter harte neemt, maar duizend bronnen. Na verloop van tijd weet je uit ervaring welke sites wel en niet betrouwbaar zijn. Positief is dat je de arts 'voor' kunt zijn in kennis over bv. nieuwe behandelmethoden. Dit kan soms van cruciaal belang zijn. Maar 'teveel kennis' is ook weer niet goed. Dit kan leiden naar een verkeerd spoor. Onnodige en soms schadelijke behandelingen zijn dan het schrijnende resultaat. Groetjes, A.

Astrid-d-g (270 artikelen)
Laatste update: 11-06-2015
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Ziekten
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.