Borderline: een persoonlijkheidsstoornis

Borderline, tegenwoordig vaak emotieregulatiestoornis genoemd, is een persoonlijkheidsstoornis. Symptomen van borderline zijn onder andere zwart/wit denken, impulsiviteit, automutilatie, manipulatie, verlatingsangst, woedebuien en dissociatie. Er bestaan verschillende soorten borderline en soms wordt het zelfs niet opgemerkt door de buitenwereld. Leven met borderline is mogelijk en een behandeling bestaat meestal uit een combinatie van medicatie en therapie.

Wat betekent borderline?

Borderline betekent letterlijk grens, dit is ontstaan omdat men lang dacht dat borderliners leven tussen de grens van een psychose en die van een neurose. Heden ten dage is dit al achterhaald. Borderline heeft in de maatschappij een negatieve betekenis omdat men automatisch denkt aan moeilijke personen, die soms voor geen rede vatbaar en een complexe behandeling vragen. De nieuwste behandelingen zorgen er mede voor dat leven met borderline niet meer onmogelijk is.

Soorten borderline

Als men spreekt over borderline denkt men vaak aan de klassieke variant (driftbuien, extreme manipulatie en impulsiviteit) wat ook wel de 'acting out' variant wordt genoemd. Hierdoor wordt de stille borderliner (acting in) over het hoofd gezien. Deze mensen lijden in stilte en komen naar de buitenwereld toe heel rustig over. Ze ervaren een overweldigend depressief gevoel en kunnen heel erg in zichzelf keren als het hen teveel wordt. Men loopt hierbij het risico dat het allemaal teveel wordt en ze steeds verder afglijden terwijl ze door de buitenwereld niet begrepen worden.

Oorzaak van borderline

Borderline wordt meestal ontdekt tussen het 17e en 25e levensjaar. De meeste mensen beginnen dan met een universitaire studie en maken toekomstplannen. Als dit steeds mislukt of erg moeizaam gaat, kan borderline aan de oorzaak van deze problemen liggen. Mensen met borderline kunnen erg moeilijk tegen stress, als ze hier lang aan lijden kunnen allerlei psychotische verschijnselen voor doen met alle gevolgen van dien. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangewezen dat borderliners een laag gehalte van de stof serotonine hebben welke kan bijdragen tot impulsiviteit. Dit is eveneens een symptoom van borderline. Vanwege de lage concentratie serotonine kan borderline dus een erfelijke aandoening zijn.

Er wordt bij deze groep ook vaak opgemerkt dat ze opgegroeid zijn in chaotische gezinssituaties wat mede een oorzaak kan geven tot borderline. Andere trauma's zoals seksueel en geestelijke mishandeling kunnen eveneens een aanleiding zijn.
Mahler et al,. (1975) beschrijft in haar onderzoek de verschillende fasen die doorlopen worden als het kind zich hecht aan zijn moeder. Als in deze fasen iets verkeerd loopt kan het kind een diepe verlatingsangst ontwikkelen wat op volwassen leeftijd een belangrijke rol kan spelen. Mensen worden als 'delen' gezien en worden als goed of als slecht beschouwd, er is geen middenweg. Dit wordt ook wel 'splitting'/'splijten' genoemd en is het voornaamste afweermechanisme dat door borderliners gebruikt wordt.

Symptomen van borderline

Mensen met een borderline-persoonlijkheidsstoornis lijken het steeds erg moeilijk te hebben. Hun stemming kan zeer snel omslaan, soms zelfs in enkele minuten en kunnen zeer intens zijn. Dit kan gaan van erg depressieve periodes tot extreme woede uitbarstingen die ze maar moeilijk onder controle kunnen houden.

Depressieve periodes

Bij borderliners is er een tekort aan serotonine wat depressies in de hand kan werken. Deze periodes kunnen lang aanhouden en gaan gepaard met weinig zelfvertrouwen en enorme stress. Ze kunnen zich erg eenzaam voelen. Sommigen hebben suïcidale gedachten en deze kunnen, afhankelijk van de situatie, ernstig variëren.

Impulsiviteit

Ze gaan een relatie aan en zijn halsoverkop verliefd. Ze kunnen niet zwijgen over hun nieuwe liefde en spreken al over trouwen en kinderen krijgen. De dag erna kan de liefde bekoeld zijn en de relatie zelfs verbroken. Plotseling ontslag nemen zonder reden kan hier ook van toepassing zijn. Andere voorbeelden zijn roekeloos rijden, gokken, middelenmisbruik,...

Zwart-wit denken (splitting/splijten)

Voor hen is het goed of slecht, er is geen tussenweg mogelijk. Ze hebben het ook niet in zich om deze te vinden. Dit kan gaan van personen die ze beoordelen of levenssituaties waarin ze verkeren. Deze gevoelens hebben kan erg vervelend en soms zelfs gevaarlijk zijn. Denk hierbij maar aan suïcidale gedachten.

Zelfdestructief gedrag

Zelfverwonding komt zeer veel voor bij borderliners en kan gaan van krassen tot snijden maar ook andere vormen van zelfverwonding kunnen voorkomen. Alhoewel zelfverwondend gedrag de persoon helpt om met zijn gevoelens om te gaan, kunnen ze een fatale afloop hebben als er niet snel wordt ingegrepen. De grens tussen zelfverwonding en zelfdoding is flinterdun en ook hier moet gepast op gereageerd worden.

Niet alleen kunnen zijn

Vanwege de grote verlatingsangst gaat men op zoek naar relaties om maar niet alleen te zijn. Dit kunnen zeer heftige relaties zijn, als ze maar bevredigend zijn. De relaties zijn meestal van korte duur en dan gaat men opnieuw op zoek. Ze stellen zulke hoge verwachtingen dat niemand hieraan kan voldoen waardoor ze teleurgesteld zijn in hun vriend(in). Het op de proef stellen van de relatie is voor hen een manier om te controleren om te zien in hoeverre iemand in staat is om te vechten voor die relatie.
Ze kunnen al teleurgesteld zijn van een onbewuste uitspraak dat ze hiervoor de relatie kunnen verbreken.

Woedebuien

Deze kunnen ineens optreden uit het niets. Ze hebben vaak problemen met hun boosheid en proberen dit zo te uiten. Het is voor hen dan moeilijk om zich onder controle te houden als deze situaties ontstaan.

Dissociatie

Ze kunnen het gevoel zijn dat ze 'er niet echt zijn' of alles op een afstand beleven. Dit is vaak een middel om te heftige gevoelens de baas te kunnen. Soms kan je dissociatie zelf 'oproepen' en soms overkomt het je.

Manipulatie

Borderliners zijn een meester in manipulatie, deze gebruiken ze in hun pogingen als ze denken verlaten te worden. De angst zorgt dat ze gewenst gedrag kunnen vertonen om maar niet verlaten te worden.

Behandeling

De behandeling kan variëren van persoon tot persoon. Alleen een deskundige (psycholoog/psychiater) kan de diagnose borderline vaststellen. Afhankelijk van de persoon kan ook antidepressiva voorgeschreven worden die de behandeling ondersteunen. Deze kunnen de stemmingswisselingen geleidelijk aan minder afvlakken en depressieve gevoelens kunnen verminderd worden. Het spreekt voor zichzelf dat antidepressiva niet bij iedereen werkt en er zal dan ook gezocht moeten worden naar de juiste dosis en werking.

Therapie kan ambulant gegeven worden, op die manier blijft de persoon in zijn of haar vertrouwelijke omgeving wonen. Er kan eveneens gezinstherapie worden opgestart om moeilijkheden die in het gezin voorkomen, te bespreken. Het is erg belangrijk dat de omgeving begrip heeft voor de borderliner zodat de therapie meer kans heeft op slagen. In de eerste fase is het erg belangrijk om een goede vertrouwensband op te bouwen met de hulpverlener, dat werkt therapietrouw in de hand. Dat wil dus zeggen dat men bereid is om aan zichzelf te werken en samen te zoeken naar oplossingen. De behandeling kan langdurig zijn en doelen moeten duidelijk opgesteld zijn. Er moet structuur in de behandeling te vinden zijn.

Borderline is niet te genezen maar door een juiste aanpak kunnen de symptomen minder intens voorkomen en op voorhand herkend worden zodat men er direct op kan reageren. Leven met borderline is niet eenvoudig, maar wel mogelijk.

Lees verder

• Zelfdoding: als je geen uitweg meer ziet
• Zelfverwonding - wat is het?
• Zelfbeschadiging: oorzaken, symptomen en behandeling