Zwanger: wanneer klopt het hartje

Wie zwanger is, wil zo snel mogelijk het hartje van de baby zien kloppen. Dit kan middels een echo met zes weken zwangerschap, en middels een doptone met twaalf weken zwangerschap. Toch klopt het hartje al eerder dan zes weken zwangerschap. Het hartje is in het begin nog heel primitief.

Ontwikkeling van het hart

Het lichaam is opgebouwd uit cellen, heel veel cellen. Een bevruchte eicel is één cel, die zich al snel deelt in twee, vier, acht etc. Een cel kan bewegen, groeien en delen. Sommigen cellen groeien uit tot hartcellen, anderen tot hersencellen of andere soorten cellen. Een aantal dezelfde cellen bij elkaar vormt één orgaan. Het erfelijke materiaal van elke cel bestaat uit DNA. Het DNA zendt moleculaire signalen uit. Dit zorgt ervoor dat een cel bepaalde eiwitten wel of niet produceert. De eiwitten bepalen wat een cel wel of niet kan.

In een hartcel worden alleen eiwitten geproduceerd die ervoor zorgen dat een hartcel een eigen elektrisch signaal kan produceren en kan samentrekken.

Op de 19e dag vormt zich de endocardbuizen, een soort bloedvaten. Er zijn nog geen hartkamers aanwezig. Drie weken na de bevruchting smelten speciale bloedcellen met elkaar samen en vormen zo de eerste hartbuis. Vanaf deze dag gaan deze bloedcellen zich ook samentrekken. Onder invloed van calcium, natrium, kalium en nog wat invloeden, krijgt de eerste cel het signaal om samen te gaan trekken. Al snel volgen de andere cellen ook. Het lijkt wel alsof ze elkaar prikkelen hiertoe.

De hartcellen trekken samen door een elektrisch signaal dat vanuit de sinusknoop naar de hartcellen wordt toegezonden. De invloed van de hersenen staat hier volkomen buiten. De eerste werking van hart-en bloedvaten is ontstaan. In het begin lijkt dit systeem nog erg veel op het hart-en bloedvatenstelsel van een vis. Pas later ontwikkelt zich dit duidelijk tot dat van een mens.

Tijdens de zwangerschap verloopt de bloedstroom niet via de longen maar via de navel van de baby. Pas vlak na de geboorte veranderd de bloedsomloop definitief.

Tot vlak na de geboorte bevindt zich een gaatje tussen de boezems van het hart. Hierdoor stroomt zuurstofrijk bloed van de linker naar de rechterboezem. Hierdoor ontvangen de longen weinig bloed: dit hebben ze toch nog niet nodig. Na de geboorte sluit het schot tussen de boezems. De circulatie verloopt nu via de longen.

Wanneer is het hartje op een echo te zien?

Iedere zwangere vrouw kijkt ernaar uit: het zien kloppen van het hartje van de baby. Middels echo kan men het hartje zien kloppen met een zwangerschap van zes weken (vier weken na de bevruchting). Met een inwendige echo is het soms al mogelijk om met 5.5 weken het hartje te zien kloppen.

Wanneer er geen kloppend hartje te zien is, hoeft dit niet te betekenen dat er iets ernstigs aan de hand is. In sommige gevallen is er sprake van een misrekening en is de vrouw minder lang zwanger dan ze had gedacht. Soms is het ook door bepaalde omstandigheden veel moeilijker om het hartje in beeld te krijgen. Vaak wordt besloten om een aantal dagen af te wachten en dan opnieuw een echo te maken. In de meeste gevallen is het kloppend hartje nu wel duidelijk te zien.

Hartje horen met de doptone

Een doptone werkt met geluidstrillingen. Het vangt de trillingen van het hartje op en zet dit om in een geluidssignaal. Dit is net even anders dan bij een echo: hier worden de trillingen omgezet in beeld.

Met ongeveer twaalf weken zwangerschap is het geluid van het hartje met een doptone goed waarneembaar. In het begin zal dit geluid nog zwak zijn, maar naarmate de zwangerschap vordert wordt het geluid steeds sterker. De verloskundige moet soms goed zoeken naar het juiste signaal. Soms wordt de hartslag van de moeder opgevangen en weergegeven via de doptone. Echter, de verloskundige zal dit makkelijk herkennen: de hartslag van een baby is velen malen sneller dan die van de moeder.

Met ongeveer 26 weken zwangerschap heeft de verloskundige geen doptone meer nodig: ze kan de hartslag ook goed met behulp van een toeter beluisteren. Ook kan met behulp van een wc-rolletje de hartslag soms goed gehoord worden.

Het hartje klopt niet

Wanneer de verloskundige geen kloppend hartje kan vinden met de doptone, zal ze met een echo verder gaan zoeken. Wanneer er met de echo ook geen kloppend hartje te vinden is, zal ze de zwangere vrouw doorsturen naar de gynaecoloog. Deze zal de vrouw verder onderzoeken. In sommige gevallen zal de gynaecoloog het kloppend hartje wel kunnen vinden. In andere gevallen is er iets mis met de baby.

In de meeste gevallen wordt een zwangere vrouw bij een niet kloppend hartje niet doorgestuurd naar de gynaecoloog wanneer de zwangerschap onder de twaalf weken is. In deze periode gaat het vaker mis, en komt een miskraam vanzelf op gang. Alleen bij medische uitzonderingen wordt de vrouw doorgestuurd. Zwangerschappen vanaf twaalf weken worden in de meeste gevallenen wel doorgestuurd.

Het niet kloppen van een hartje heeft in veel gevallen niets met het hartje zelf te maken, maar met een andere afwijking aan de baby. Het lichaam besluit dan de zwangerschap af te breken. De hartcellen krijgen geen signaal meer om samen te trekken en staan stil. In sommigen gevallen waren de hartcellen niet sterk genoeg om samen te trekken, of was de opbouw van het hart niet goed. Het afbreken van de zwangerschap is een besluit die het lichaam zelf maakt. Vaak is dit een goede keus van het lichaam: een baby die toch geboren zou worden, zou geen tot weinig overlevingskansen hebben of een zwaar kleven moeten leiden.

In andere gevallen kan een afwijking aan de baarmoeder of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap ook ervoor zorgen dat de hartcellen niet meer samentrekken. In deze gevallen zou de zwangerschap zich niet op een normale manier kunnen voorzetten, wat de ontwikkeling van de baby in gevaar zou brengen.