Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: symptomen en behandeling

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is een zwangerschap die zich ontwikkelt buiten de baarmoeder. Een test geeft vaak positief aan, maar het HCG is beduidend lager dan bij een normale zwangerschap. Sommige vrouwen willen de zwangerschap afwachten, maar dit is niet altijd verstandig. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is gevaarlijk en kan zelfs dodelijk aflopen. Een operatie of een chemokuur is meestal nodig. In andere gevallen breekt de zwangerschap zichzelf af.

Wat is een buitenbaarmoederlijke zwangerschap?

Een bevruchte eicel wordt onder normale omstandigheden naar de baarmoeder geleid, waar het zich innestelt om zich verder te delen en uit te groeien tot een volwaardige baby. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap wordt ook wel extra-uteriene gravideit genoemd, afgekort EUG. Bij deze zwangerschap ontwikkelt de bevruchte eicel zich buiten de baarmoeder. Dit soort zwangerschappen heeft geen toekomst: het vruchtje zal nooit langer dan drie maanden buiten de baarmoeder kunnen leven. Bovendien is een buitenbaarmoederlijke zwangerschap levensgevaarlijk voor de moeder.

De oorzaken: voel jezelf niet schuldig

Door een eerdere ontsteking van de eileider kunnen trilhaartjes in de eileider verloren gaan. Deze trilhaartjes transporteren de bevruchte eicel naar de baarmoeder toe. Wanneer er veel trilhaartjes ontbreken, wordt de eicel niet getransporteerd en blijft ergens in de eileider hangen.

Verklevingen of vergroeiingen van de eileider blokkeren de doorgang, waardoor de eicel niet haar weg richting de baarmoeder kan maken. Ook nu blijft de eicel achter in de eileider. Endometriose is een aandoening waarbij baarmoederslijmvlies verdwaald raakt en ook in de eileider terecht kan komen. Dit verdwaald baarmoederslijmvlies menstrueert iedere maand mee, maar blokkeert tevens de doorgang van de eileider.

Vleesbomen of myomen zijn goedaardige gezwellen die zich in de baarmoeder bevinden. Wanneer een vleesboom tegen de uitgang van de eileider aanzit, kan de bevruchte eicel er niet door. Verder kunnen aangeboren afwijkingen, littekenweefsel door een operatie of afwijkingen aan de eicel of spermacel ervoor zorgen dat het transport van de eileider naar de baarmoeder niet goed verloopt.

Vrouwen met een spiraaltje hebben een verhoogde kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Een spiraaltje kan een ontsteking in de baarmoeder veroorzaken, die omhoog kruipt naar de eileider. Ook veroorzaakt een spiraaltje soms een luie eileider. De eileider werkt dan niet naar behoren en transporteert de eicel met onvoldoende snelheid. Een bevruchte eicel die niet tijdig in de baarmoeder aankomt, heeft geen andere keus dan zich ter plekke in te nestelen. Wanneer deze zich op het moment van innestelen in de eileider bevindt, zal de innesteling dus ook in de eileider plaats vinden.

Symptomen: een EUG herkennen

Een EUG is in eerste instantie niet te herkennen. De vrouw voelt er niks van wanneer de eicel zich in de eileider innestelt. Zwangerschapssymptomen als misselijkheid, gevoelige borsten en het uitblijven van de menstruatie komen ook bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap voor. Een zwangerschapstest valt positief uit omdat het zwangerschapshormoon HCG geproduceerd wordt. Wel ligt het HCG vaak lager dan bij een normale zwangerschap. Een test kan daardoor vaag positief uitvallen.

Het eerste symptoom van een EUG zal pijn en/of een bloeding zijn. Wanneer de eicel zich in een smal gedeelte van de eileider bevindt, zal pijn eerder opgemerkt worden, vaak na enkele dagen tot enkele weken na de innesteling. Ook kan er een bloeding optreden doordat het vruchtje afsterft. Wanneer de eicel zich ingenesteld heeft in een breder gedeelte van de eileider, heeft deze meer ruimte om te groeien. De pijn of een bloedig komt vaak pas later. De pijn is aan één kant voelbaar, aan de kant waar het vruchtje zich bevindt. Soms is er sprake van een drang tot ontlasting maar er komt niks. Dit wordt veroorzaakt door prikkeling van de ruimte tussen baarmoeder en endeldarm. De baarmoeder kan pijnlijk aanvoelen bij beweging.

In een ernstig geval scheurt de eileider doordat het vruchtje door blijft groeien. Het scheuren van de eileider is zeer gevaarlijk. Afwachten is dan ook absoluut af te raden. Er loopt bij een scheuring bloed vanuit de eileider in de buikholte. Het buikvlies wordt hierdoor geprikkeld en de zenuw van het middenrif vangt deze prikkeling op. Deze zenuw staat in verbinding met de zenuw van de schouderzenuw. Er is dan ook sprake van pijn in de schouder wanneer de eileider scheurt. Een inwendige buikbloeding kan in 30 tot 60 minuten dodelijk aflopen.

Behandeling: operatie of chemokuur

Een behandeling is meestal noodzakelijk. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap zal nooit voldragen kunnen worden: het vruchtje heeft geen levenskans. Bovendien is deze zwangerschap levensgevaarlijk voor de moeder: zij zal kunnen sterven wanneer er niet ingegrepen wordt.

De diagnose wordt gesteld middels onderzoek: inwendig onderzoek, echoscopie, bloedonderzoek, inspectie van de buik en/of een kijkoperatie. Ook zal de hoeveelheid HCG gemeten worden. Wanneer blijkt dat er geen sprake is van een bloeding, de zwangerschap kleiner is dan 4 centimeter en het HCG duidelijk daalt, zal er een afwachtende houding worden aangenomen. In sommige gevallen zal het vruchtje afsterven en vanzelf afgevoerd worden. Wanneer dit niet vanzelf gaat of wanneer de zwangerschap groter is dan 4 centimeter en/of er sprake is van klachten, dan zal men ingrijpen.

Een operatie kan op twee manieren: een kijkoperatie middels een dunne naald die in de buikholte wordt ingebracht (laparoscopie) of een buiksnede. Een operatie wordt uitgevoerd wanneer er sprake is van hartactie bij het vruchtje en stijgende HCG-waarden. Een buiksnede is een zwaardere ingreep en wordt uitgevoerd wanneer een kijkoperatie niet mogelijk is door bijvoorbeeld een bloeding, verklevingen of in dreigende situaties. De vrouw blijft één tot meerdere dagen in het ziekenhuis. Het herstel duurt twee tot drie weken. De eerste zes weken mag de vrouw niet te zwaar tillen.

Een chemokuur wordt toegepast wanneer er geen sprake is van hartactie bij het vruchtje en er geen bloedingen zijn. Een chemokuur is vooral bekend van de ziekte kanker. Chemo vernietigd snel delende cellen zoals kankercellen. Een bevruchte eicel deelt zich ook razendsnel en kan middels een chemotherapie vernietigt worden. Er wordt gebruik gemaakt van het middel methotrexaat dat via injecties wordt toegediend. Na een week wordt bekeken of het HCG gedaald is. Wanneer deze gestegen is, wordt de kuur herhaald of er wordt overgegaan tot een operatie. Methotrexaat heeft als bijwerkingen lusteloosheid of vermoeidheid. Soms ontstaat er bloedarmoede of een verhoogde kans op infecties.

Zwanger worden

Na een chemokuur mag de vrouw het eerste half jaar niet zwanger raken om er zeker van te zijn dat de nieuwe zwangerschap niet beïnvloed wordt door de chemokuur. Na een operatie kan afgewacht worden tot de eerste normale menstruatie, maar vaak wordt geadviseerd om nog een menstruatie extra fa te wachten vooraleer zwanger te worden. Vrouwen die een buitenbaarmoederlijke zwangerschap hebben meegemaakt, hebben een verhoogd risico op een volgende EUG. Ook kan het soms moeilijker worden om zwanger te geraken, bijvoorbeeld door een weggehaalde eileider of door een beschadigde eileider.