Zwangerschap en Natural-Killercellen

Bij een transplantatie met niet-eigen materiaal treden afstotingsverschijnselen op. Echter, dankzij ons bestaan weten we dat het genetisch verschillend zijn van moeder en kind geen belemmering vormt om ons voort te planten. Ondanks intensief contact tussen moeder en foetus resulteren de meeste bevruchtingen in een voldragen zwangerschap. Natural-Killercellen (NK-cellen) spelen een belangrijke rol bij het doden van lichaamsvreemde cellen door het immuunsysteem. Hoewel het immuunsysteem juist heel actief is bij zwangerschap en het aantal NK-cellen in de baarmoeder tijdens de menstruele cyclus toeneemt, ontwikkelen moeder en kind tolerantie voor elkaar.

Het immuunsysteem

Naast de bescherming tegen ziekmakende indringers (virussen, bacteriën) is een belangrijke functie van het immuunsysteem het opruimen van zieke en genetisch afwijkende cellen. Kankercellen, maar ook cellen van een donororgaan zijn genetisch gezien vreemd. Is het de neutrofiele granulocyt die een begin maakt met het opruimen van binnendringende bacteriën, NK-cellen zijn in staat genetisch afwijkende cellen te herkennen en eliminatie ervan te initiëren. Neutrofiele granulocyten en NK-cellen maken onderdeel uit van de cellulaire componenten van het immuunsysteem. Het zijn witte bloedcellen oftewel leukocyten. Naast neutrofiele granulocyten zijn er ook nog eosinofiele en basofiele granulocyten. NK-cellen behoren tot de lymfocytenpopulatie. Lymfocyten kunnen onderverdeeld worden in T-lymfocyten, B-lymfocyten, plasmacellen en NK-cellen. Elke soort cel heeft een eigen specifieke functie.

NK-cellen

NK-cellen zijn voortdurend bezig cellen die zij tegenkomen te controleren op eiwitten die zich op de buitenkant van de cel bevinden, maar die in de cel gemaakt zijn. Genetisch (ver)ander(d)e cellen maken andere eiwitten en worden als vreemd herkend. Bij het herkennen van een vreemde cel scheidt de NK-cel de enzymen perforyne en granzyme uit die poriën maken in de celmembraan van de vreemde cel. De cel raakt lek en ondergaat apoptose (geprogrammeerde celdood). Tevens produceren NK-cellen zogenaamde signaalmolekulen: interferonen (INF's), tumor necrose factor (TNF), granulocyte-macrophage stimulating factor (GM-CSF) en interleukine-2 (IL-2). Deze signaalmoleculen kunnen andere cellen van het immuunsysteem activeren (waaronder T-lymfocyten).

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap induceert de foetus immunologische tolerantie waarbij een groot aantal factoren betrokken is. Elk afzonderlijk zijn deze factoren onvoldoende maar samen vullen ze elkaar aan. NK-cellen initiëren de eliminatie van vreemd weefsel, regulatie van hun aantal en activiteit in de baarmoeder lijkt daarmee essentieel. Het baarmoederslijmvlies telt voor de innesteling van de eicel veel actieve NK-cellen. Ze bevorderen de innesteling en stimuleren zelfs de ontwikkeling van de placenta waarop de vaderlijke genen tot expressie worden gebracht. In de context van genetische diversiteit tussen moederlijke immuuncellen en vaderlijke genen zou na enige tijd een miskraam plaats moeten vinden.

HLA-G-eiwit

Essentieel voor de foetus is dus om de activiteit van de NK-cellen niet zodanig groot te laten worden dat er kans op afstoting bestaat. Om dit te realiseren brengen foetale cellen een speciaal eiwit op hun membraan tot expressie, het zogenaamde HLA-G. Primair remt HLA-G de activiteit van NK-cellen bij binding. Daarnaast zijn er op foetaal weefsel moleculen aanwezig die apoptose bewerkstelligen van eventueel door signaalmoleculen geactiveerde T-lymfocyten. Naarmate de zwangerschap vordert gaat de zich verder ontwikkelende placenta meer hormonen produceren, waarvan met name progesteron helpt om het immuunsysteem dusdanig te onderdrukken dat een voldragen zwangerschap mogelijk wordt.