Gezond zwanger worden en zijn

Er zijn veel factoren die bijdragen aan een gezonde zwangerschap. Tegenwoordig weten we hier steeds meer over en kun je hier rekening mee houden in de aanloop naar zwanger worden en tijdens de zwangerschap zelf. Zo kun je de gezondheidsrisico's voor jezelf én je ongeboren baby beperken. In dit artikel lees je over die factoren: wat mag wel en wat mag niet. Want het is toch prettiger dit vooraf te weten dan dat het stress veroorzaakt tijdens die bijzondere periode.

Gezond de zwangerschap in

Of je nou normaal gesproken een gezonde leefstijl hebt of niet, als je zwanger bent is alles opeens anders. De dingen die je lichaam normaal gesproken prima aankan, kunnen nu schadelijk zijn voor jou of je ongeboren baby. Als je gepland zwanger bent, heb je misschien al rekening gehouden met je leefstijl en deze aangepast voordat je in verwachting was. Komt de zwangerschap als een verrassing, dan is het nu tijd om je leefstijl onder de loep te nemen en deze aan te passen. Ben je nog niet zwanger, maar wel van plan dit te worden? Ook dan is het belangrijk om alvast te lezen waar je rekening mee moet houden vóór en tijdens de zwangerschap.

Vragen over erfelijke ziekten en gezondheid

Heb je van tevoren vragen over erfelijke ziekten in de familie van jou of je partner, jullie gezondheid of over zwanger worden in jullie situatie? Ga dan bij je huisarts langs. Zo weet je of er eventueel risico's aan een zwangerschap kleven.

Medische controles

Als je weet dat je zwanger bent kun je de eerste afspraken bij de huisarts of met de verloskundige regelen. De eerste afspraak kun je plannen tussen de zesde en tiende week.

Vragen van de verloskundige

• wanneer je voor het laatst ongesteld bent geweest
• of je gezond bent
• of er bepaalde ziektes in je familie of die van je partner voorkomen
• of je al eerder zwanger bent geweest en hoe dat is verlopen

Onderzoeken

• bloeddruk meten
• gewicht bepalen
• de grootte van de baarmoeder bepalen
• de hartslag van de baby laten horen (mogelijk vanaf de 12e week)

Bloedonderzoeken

• bloedarmoede
• infectieziekte (hepatitis B)
• geslachtsziekte (lues)
• aids (met je toestemming)
• bescherming tegen Rodehond

Verdere controles

Naarmate de zwangerschap vordert word je vaker gecontroleerd. In het begin eens in de vier tot zes weken, later om de drie weken, nog later om de twee weken en rond de laatste maand van de zwangerschap word je elke week gecontroleerd.

Voeding tijdens de zwangerschap

Natuurlijk is gezond eten altijd goed voor je, maar tijdens de zwangerschap is het extra belangrijk om goede voedingsstoffen binnen te krijgen. Niet alleen kun je zelf de energie goed gebruiken voor de zwangerschap en de bevalling, vooral je ongeboren baby heeft alles hard nodig om gezond te kunnen groeien. Ook voor vegetariërs is gezonde voeding geen probleem, maar zorg dat je voldoende eiwitten, vitamine B12 en calcium binnenkrijgt.

Welke voeding heb je nodig?

Als je gevarieerd (schrijf van vijf) en voldoende eet, krijg je in principe alles binnen wat jij en je ongeboren baby nodig hebben. Er zijn twee uitzonderingen: Vitamine D en foliumzuur. Deze stoffen kun je als supplement nemen. Als je door omstandigheden (bijvoorbeeld misselijkheid en braken) niet voldoende vitamines binnenkrijgt, kun je een vitaminepreparaat speciaal voor zwangere vrouwen slikken. Om bloedarmoede tegen te gaan is ijzer in voeding ook belangrijk. Blijkt het ijzergehalte bij controle door de verloskundige te laag, dan kun je een ijzerpreparaat nemen.

Wat kun je beter niet eten?

• Rauw of niet goed doorbakken vlees (toxoplasmose)
• Rauwe melkproducten (listeriabacterie)
• Vacuümverpakte vis en vleeswaren (listeriabacterie)
• Zwaardvis, snoekbaars, haai, makreel en tonijn (kwik en dioxines)
• De kruiden: absint-alsam, aloe, boerenwormkruid, borage (komkommerkruid), efedra, groot en klein hoefblad, kava kava, sassafras en smeerwortel
• Speciale drink- of smeerproducten met sterolen en stanolen, zoals cholesterolverlagende margarine (onbekend risico)

Eten met mate

• Vette vis: niet meer dan 300 gram per week (dioxines) let wel: met mate is vette vis gezond tijdens je zwangerschap!
• Leverproducten: niet meer dan één keer als beleg op brood (vitamine A)
• Cola, thee, koffie en energiedrankjes: vier koppen koffie per dag is de max. (cafeïne)
• Kruiden: alleen als toevoeging bij de maaltijd, niet als thee of medicijn.
• Drop (hoge bloeddruk)
• Kaneelproducten: matige consumtie is geen probleem (misschien kankerverwekkend)

Een gezond gewicht

Voordat je zwanger wordt, is het verstandig om je gewicht op peil te brengen. Een BMI tussen 19 en 25 is goed. Een gezond gewicht is bevorderlijk voor de bespoediging van de zwangerschap, je vruchtbaarheid en de gezondheid van de toekomstige baby. Veel tussendoortjes eten of snoepen tijdens de zwangerschap, is absoluut niet aan te raden. Veel vrouwen zien het aankomen tijdens de zwangerschap als een excuus om meer te eten dan nodig is. Hierdoor heb je echter meer kans op een te zware baby en bovendien raak je die kilo's na de bevalling weer moeilijker kwijt.

Gemiddeld komt een vrouw tijdens de zwangerschap 12 kilo aan. Dat gewicht bestaat uit: baby (3.5 kg), baarmoeder (1 kg), placenta (0.5 kg), extra bloed (1.5 kg), borsten (0.5 kg), extra vetvoorraad (3 kg), extra vocht (2 kg). Na de bevalling verlies je ongeveer 5 kilo en in de kraamtijd nog eens 4 kilo. Wat overblijft is gemiddeld 2 kilo vetvoorraad voor tijdens de borstvoedingperiode. Lijnen om die overige kilo's kwijt te raken is pas verstandig als je geen borstvoeding meer geeft.

Sporten

Overmatig sporten kan de vruchtbaarheid verminderen. Let wel, dit geldt voor wedstrijdsporters, dansers of mensen die overmatig trainen. Met mate sporten tijdens de zwangerschap is echter wel gezond. Belangrijke regels voor sporten tijdens de zwangerschap:

• Sport met mate, dus overdrijf het niet
• Luister goed naar je lichaam, het moet goed voelen
• Drink veel water voor, tijdens en na het sporten
• Doe niet aan sporten waarbij je het risico loopt op buikletsel, vallen of overbelasting van je gewrichten
• Zorg dat je tijdens het sporten niet buiten adem raakt

Alcohol

Alcohol heeft een zeer negatieve invloed op je ongeboren baby. Er is geen gezonde ondergrens bepaald bij alcohol drinken tijdens de zwangerschap en daarom wordt ook aangeraden om helemaal geen alcohol te drinken (dit geldt voor het zwanger worden ook voor de partner!). Bij het geven van borstvoeding kun je beter ook geen alcohol drinken. Wil je af en toe wel een glaasje? Wacht dan per glas drie uur met borstvoeding geven.

Alcohol:

• vermindert de vruchtbaarheid
• is zeer schadelijk voor de baby, zelfs in kleine hoeveelheden
• heeft tijdens de gehele zwangerschap invloed op de baby
• heeft negatieve gevolgen voor de borstvoeding
• kan in grotere hoeveelheden leiden tot het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)

Drugs

Drugsgebruik tijdens de zwangerschap vergroot de kans op problemen tijdens de zwangerschap of geboorte. Ook kan het de ontwikkeling van een kind vóór en na de geboorte ernstig verstoren. Als je zwanger wilt worden of bent moet je onmiddellijk stoppen met drugsgebruik. Lukt dit niet, overleg dan met je huisarts.

Drugsgebruik:

• vergroot risico's tijdens zwangerschap of geboorte
• kan zelfs tot op latere leeftijd een blijvende achterstand veroorzaken bij het kind
• heeft invloed op de motoriek van het kind
• heeft invloed op de intelligentie van het kind
• heeft invloed op het gedrag en emoties van het kind
• kan lichamelijke afwijkingen van de baby veroorzaken
• kan in sommige gevallen een baby verslaafd laten raken vóór de geboorte

Roken

Roken is schadelijk, zowel vóór als tijdens de zwangerschap. Roken zorgt voor minder vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen. Daarom is het belangrijk te stoppen met roken voordat je zwanger wordt (dit geldt voor jou én je partner!).

Roken:

• vergroot de kans op een miskraam
• kan een vroeggeboorte (en dus een zwakker kind) veroorzaken
• kan een lager geboortegewicht van de baby veroorzaken
• heeft negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van het kind
• vergroot de kans op wiegendood
• heeft negatieve gevolgen voor de borstvoeding

Seks

Tot en met de zevende maand van je zwangerschap is seks geen probleem en kan het zelfs helpen je voor te bereiden op de bevalling (seks houdt je bekken soepel en sterk). Seks heeft dus in die periode geen enkel negatief effect op je gezondheid en de ongeboren baby. Je baby is afgesloten van de buitenwereld door een slijmprop en bovendien veilig verpakt in de vliezen en het vruchtwater. Over seks in de achtste en negende maand zijn de meningen verdeeld. Omdat er in die periode de kans bestaat dat je vruchtwater breekt, adviseren sommige artsen in dit laatste stadium geen seks te hebben of seks met een condoom te hebben (zodat er geen infecties kunnen ontstaan mocht het vruchtwater toch breken). Bedenk wel dat een bepaald hormoon in sperma de bevalling op kan wekken in de laatste periode. Al met al is seks in de eerste zeven maanden geen enkel probleem, alleen zul je er op gegeven moment (met dikke buik) samen uit moeten komen wat prettig is en wat niet.

Stress

Volgens veel onderzoeken en nieuwsberichten heeft stress negatieve effecten op de zwangerschap en de gezondheid van moeder en baby. Omdat een zwangerschap (en moeder worden) op zich al stress met zich meebrengt, is het verstandig om de overige stressfactoren van te voren tot een minimum te beperken. Zaken als relatieproblemen, overbelasting of problemen op het werk kun je het beste aanpakken door hulp te zoeken. Een liefdevolle partner en omgeving kan al veel stress compenseren, dus geef het aan bij je omgeving als je stress ervaart en vraag om hulp. Een beetje stress tijdens de zwangerschap is natuurlijk normaal, maar probeer goed aan te voelen wanneer het je teveel wordt. Angst voor de bevalling en de periode erna kun je verlichten door de bevalling goed voor te bereiden. Het geeft rust en bovendien kun je dan meer genieten van je zwangerschap.

Medicatie en behandeling

In principe moet medicatiegebruik tijdens, vóór en na de zwangerschap (als je borstvoeding geeft) vermeden worden. Natuurlijk kan dit niet altijd. Als jij (of je partner) chronisch medicijnen gebruikt, kun je het beste langs je behandelend arts/ apotheker gaan als je graag zwanger wilt worden. De arts/apotheker bekijkt welke gevolgen je aandoening en de medicijnen op de zwangerschap kunnen hebben en welke mogelijkheden er zijn.

Wordt je tijdens je zwangerschap of de borstvoedingsperiode plotseling ziek of krijg je een ongeluk? Meld dan altijd dat je zwanger bent of borstvoeding geeft. Zo kan de behandelend arts rekening houden met bepaalde onderzoeken, medicijnen of behandelingen.

Werken tijdens de zwangerschap en risicovolle beroepen

Blijven werken tijdens je zwangerschap hoeft niet perse problemen op te leveren, maar dat ligt natuurlijk wel aan je gezondheid tijdens de zwangerschap en het type werk dat je doet. Het is belangrijk om te weten of je werk risico's met zich meebrengt voor het zwanger worden zelf, de zwangerschap of het geven van borstvoeding. Zodra je weet dat je zwanger bent, kun je je baas inlichten. Hierdoor kan je baas de risico's in kaart brengen en indien nodig zorgen voor aangepast werk of andere werkomstandigheden. Door hier over te praten kun je gezondheidsrisico's en verzuim voorkomen en op een prettige manier blijven werken.

Wet en regelgeving

De volgende werkomstandigheden gedurende een zwangerschap zijn door de wet verboden:

• blootstelling aan lood + verbindingen
• blootstelling aan toxoplasma en Rubellavirus (Rodehond)
• werken onder overdruk zoals duiken of caissonarbeid
• werken in de ondergrondse winningindustrie

Rechten

Als je zwanger bent of borstvoeding geeft, heb je tijdens je werk recht op:

• een rustruimte
• aangepaste werk- en rusttijden
• tijd voor borstvoeding of kolven
• maatregelen ter bescherming van jou en je baby

De volgende beroepen kunnen risicovol zijn voor een gezonde zwangerschap:

• Röntgenlaborant (straling)
• Tuinders, vooral rozenkwekers (pesticiden)
• Stewardessen en piloten (kosmische straling)
• Operatiekamerpersoneel (narcosegassen)
• Verpleegkundigen op een oncologieafdeling (cytostatica)
• Apothekers of apothekersassistenten (cytostatica)
• Kattenverzorgsters, dierenarts(assistenten) (toxoplasma)
• Laboratoriummedewerksters (toxoplasma, rodehondvirus, chemicaliën)
• Kapsters, kunstschilders, personeel in een chemische wasserij, een fotolaboratorium, de chemische industrie, de verfindustrie, een isotopenlaboratorium, drukkerij of autoreparatiebedrijf (chemicaliën)
• Crècheleidsters, kleuterleidsters en kinderverpleegkundigen (alleen indien niet ingeënt tegen rodehondvirus)

Staat jouw beroep hier bij? Ga dan voordat je zwanger wordt, of zodra je weet dat je zwanger bent naar de bedrijfsarts of arbodienst.

Schadelijke stoffen

Hieronder lees je welke stoffen schadelijk of onschadelijk voor je zijn tijdens de zwangerschap.

Schadelijk

• Insecticiden
• Oplosmiddelen
• Röntgenstraling (tenzij goed beschermd, meld dit dus altijd bij een onderzoek, ook als je nog niet zeker weet of je zwanger bent)
• Verdovingsmiddelen (liever niet, tenzij noodzakelijk)
• Kattenuitwerpselen in de kattenbak, zandbak en tuin

(Redelijk) onschadelijk

• Haarkleuring of permanent (ben je nog onzeker, gebruik dan natuurlijke Hennaproducten)
• Sauna (ga niet te lang, later in de zwangerschap wordt het wel afgeraden)
• Schoonmaakmiddelen (tenzij giftig bij inademen, kijk op het etiket en draag handschoenen bij gebruik)
• Water en luchtvervuiling (vermijd teveel uitlaatgassen, ventileer goed en drink geen kraanwater in het buitenland)
• Zonnebank (ga niet te lang)