Koliek; koliekaanval en koliekpijn

Koliek komt vaak bij baby's voor maar kan ook volwassenen en dieren treffen. Bij paarden is koliek een berucht verschijnsel. Baby's krijgen het vooral door hevige samentrekkingen van de darmen. De baby huilt en beweegt veel. Mensen met koliek hebben een bewegingsdrang waarbij ze niet stil kunnen liggen of zitten. Lopen of zelfs kruipen wordt veel gezien. Koliekaanvallen keren vaak weer terug. De oorzaak is vaak te vinden in een afsluiting van de urinewegen, de galwegen of de darmen.

Wat is koliek?

Koliek is een hevige aanval van pijn als gevolg van een sterke samentrekking in een hol orgaan. Vaak betreft dit de maag, de darm of de galblaas. Maar ook de urineblaas of het hart is een hol orgaan. Koliek komt vaak voor bij baby's, maar ook kinderen en volwassenen kunnen er last van krijgen. Daarnaast is koliek een beruchte aandoening bij paarden en pony's.

Een koliekaanval

Er zijn aandoeningen of ziekten die sluimerend of continue aanwezig zijn. Zo kan pijn aan de kies gedurende lange periode aanwezig zijn en een zeurende pijn veroorzaken. Koliek komt in aanvallen: het komt plotseling opzetten en verdwijnt zodra de spieren oververmoeid zijn en zich weer verslappen. De aanvallen kunnen regelmatig terugkeren.

Oorzaken

Vaak ontstaat koliek in de nieren, de darmen, de galblaas, de lever, de milt of de urineblaas. Het orgaan trekt zich hevig samen door middel van de spieren. Vaak is dit het gevolg van een afsluiting. Hierdoor trekt het orgaan samen om de afsluiting weg te krijgen. De volgende oorzaken zijn verantwoordelijk voor koliek:

Nierstenen

Deze stenen ontstaan in de nieren als gevolg van slecht oplosbare zouten en afvalstoffen. Daardoor kristalliseert de urine zich. De stenen sluiten de urinewegen af wanneer ze te groot zijn om er nog door te passen.

Blaasstenen

Dit zijn veelal nierstenen die de nier hebben verlaten en in de blaas terecht zijn gekomen. Daar kunnen ze een tijd blijven zitten en groter worden. Hierdoor worden de urinewegen afgesloten en ontstaan er klachten.

Galstenen

Ontstaan door een te hoge concentratie cholesterol of uit bilirubine. In de westerse landen is dit vaak cholesterol. Bilirubine ontstaat door de afbraak van rode bloedcellen. Galstenen komen het vaakst voor bij vrouwen met overgewicht.

Leverstenen

De meeste mensen hebben zachte leverstenen. Na 15 tot 30 jaar kunnen deze verharden en klachten veroorzaken.
Miltstenen

Hartaanval/ hartinfarct

Hierbij is er sprake van afsluiting van de ader naar het hart toe, waardoor deze geen zuurstof meer krijgt. Een infarct is het afsterven van weefsel.

Kanker

Een tumor kan een afsluiting veroorzaken. Zo kan er bij darmkanker een hevige koliekpijn ontstaan wanneer de darmen afgesloten raken.

Cysten

Bijvoorbeeld in de eierstok of in de lever. Een cyste is een holte die met vocht gevuld is.

Embolie

Bijvoorbeeld een longembolie. Hierbij raakt een orgaan afgesloten als gevolg van een bloedprop of vetprop (vetembolie). Een infarct kan het gevolg zijn.

Gasophoping

Vooral bij paarden is dit de grootste oorzaak voor koliek. Vaak ontstaat dit door het eten van zand, teveel stro, verandering van voer of een worminfectie. Gasophoping is ook een van de grootste oorzaken van koliek bij baby's

Symptomen en klachten

Koliek is vooral kenmerkend doordat de patiënt niet stil kan blijven liggen of zitten. Vaak zal deze dan ook gaan bewegen. Soms kruipt de patiënt op handen en voeten van de pijn. De pijn is niet altijd duidelijk aan te wijzen. Er kan misselijkheid ontstaan, soms met overgeven. Vaak komt eden koliekaanval weer terug zolang de oorzaak niet wordt weggenomen.

Bij paarden is koliek te herkennen doordat het dier vaak naar de buik kijkt en onrustig wordt. De meeste paarden met koliek gaan liggen en rollen. Soms trapt het paard naar de buik toe. Bij ernstige koliek gaat het paard bovendien zweten. De ontlasting (mest) van het paard kan ook anders zijn, vaak is deze waterig.

Behandeling

Wanneer nierstenen of blaasstenen de oorzaak zijn worden deze vaak vergruisd met behulp van een niersteenvergruizer of een holle naald. Kleinere stenen kunnen verwijderd worden door het toedienen van medicijnen, waardoor de urinewegen slapper worden en de steentjes er makkelijker door kunnen. Galstenen worden vaak verwijderd door middel van medicatie. Wanneer dit niet lukt, zal operatie ingrijpen noodzakelijk zijn. Een cyste kan verwijderd worden. In ernstige gevallen, zoals een eierstokcyste, moet soms de gele eierstok verwijderd worden. Een cyste kan namelijk gaan draaien en bloeden. Hierbij kan veel bloedverlies optreden.

Andere onderliggende oorzaken zullen behandeld moeten worden. Zo zal embolie met spoed behandeld moeten worden omdat de kans op een infarct groot is. Vaak zullen er medicijnen toegediend worden. Soms is een operatie nodig.

Baby's met koliek kunnen gekalmeerd worden. Daarnaast kan kamillethee de buikkrampen doen afnemen. Er moet zeker goed naar de voeding gekeken worden. Soms is deze niet goed afgestemd op de baby waardoor er koliekaanvallen ontstaan.

Bij paarden bestaat de eerste behandeling uit wandelen met het paard. Hierdoor wordt voorkomen dat het paard gaat liggen en rollen. In een stal kan het paard hierbij vast komen te liggen. Het is wel verstandig om dicht bij de stal te blijven. In ernstiger gevallen moet de dierenarts gewaarschuwd worden. Pijnstilling en medicijnen die de spieren ontspannen worden vaak toegediend.