Acute diarree bij volwassenen

Acute diarree ontstaat meestal vrij plotseling. Het is een dunne, waterige ontlasting die meerdere keren per dag voorkomt. De kleur en geur wijken over het algemeen af van je normale ontlasting en soms gaat de diarree gepaard met buikkrampen, braken en koorts. De veroorzaker is vaak een infectie met virussen of bacteriën, maar ook bepaalde (nieuwe) geneesmiddelen kunnen leiden tot acute diarree. In de meeste gevallen verdwijnt de diarree na een paar dagen vanzelf weer. Via de slokdarm wordt ons eten naar de maag vervoerd. Hier wordt - met behulp van het maagsap – het voedsel zodanig afgebroken dat het later door de darmwand kan worden opgenomen. Na ongeveer drie uur verlaat het voedsel de maag en gaat naar de dunne darm. Het belangrijkste deel van de spijsvertering vindt daar plaats. Voedingsstoffen als eiwitten, vetten, mineralen en vitaminen worden via de darmwand aan het bloed afgegeven. Van ons eten is hierna niet meer over dan een dunne brij van onverteerbare voedselresten. In de dikke darm worden vervolgens vocht, zouten en (de resterende) mineralen aan de brij onttrokken en aan het bloed afgegeven. Wat rest is ingedikte ontlasting, die via de endeldarm en anus ons lichaam verlaat.

Een darminfectie is de belangrijkste veroorzaker

Bij acute diarree is de darmwand, door een ontsteking of irritatie, niet in staat om voldoende vocht uit de voedselbrij op te nemen. De ontlasting wordt daardoor dunner en er gaat veel vocht verloren. De belangrijkste veroorzaker van acute diarree is een darminfectie. Virussen of bacteriën, die zich bijvoorbeeld op bedorven eten of in besmet water bevinden, komen via je mond in de darmen terecht. De besmetting kan echter ook door contact met andere (besmette) personen of oppervlakken gebeuren. De ziekteverwekkers kunnen namelijk via de ontlasting en het speeksel worden overgedragen. Handen, de toiletbril, deurknoppen en keukengerei zijn veelvoorkomende besmettingsbronnen.

Acute diarree kan soms ook een bijwerking zijn van sommige medicijnen, zoals antibiotica, bepaalde pijnstillers en maagzuurremmers. Vooral tijdens of kort na een antibioticakuur kan diarree optreden. Antibiotica beïnvloeden de darmflora en kunnen het natuurlijke bacteriële evenwicht in de darmen tijdelijk verstoren. De bacteriën die diarree veroorzaken kunnen zich dan gemakkelijk vermenigvuldigen. Het gebruiken van geneesmiddelen met een darmstimulerende (laxerende) werking kunnen eveneens tot acute diarree leiden. Een voorbeeld hiervan is het middel Bisacodyl, dat het darmslijmvlies prikkelt en de darmbewegingen stimuleert.

Ook overmatig alcoholgebruik, angst en stress(hormonen) kunnen leiden tot een snelle lediging van de darmen.

Acute diarree, buikkrampen en koorts

Een virale infectie door bijvoorbeeld het Rotavirus, Norovirus of Adenovirus, is de meest voorkomende oorzaak van acute diarree. De virusinfectie leidt tot buikgriep, waarvan (soms heftige) diarree het belangrijkste symptoom is. Een bacteriële infectie komt echter ook vaak voor. Een besmetting met Campylobacterbacteriën en Salmonellasoorten wordt regelmatig gezien bij mensen die op vakantie zijn in vooral warme landen en na het barbecueën. De bacteriën bevinden zich meestal op bedorven of onvoldoende doorbakken voedsel (vlees) of in besmet water. Een virale of bacteriële darminfectie zorgt ervoor dat de darmen zich ineens flink samentrekken. Dit leidt tot buikkrampen en een plots opkomende drang om naar het toilet te gaan. De ontlasting is hierdoor moeilijk op te houden. Omdat je veel belangrijke voedingsstoffen en vocht verliest, kun je je moe en slap voelen en last hebben van hoofdpijn. Ook koorts, misselijkheid en braken komen bij een darminfectie vrij vaak voor. Je verliest in dat geval extra veel vocht. Vooral bij ouderen kan dit tot (gevaarlijke) uitdroging leiden. Het is dan ook belangrijk om goed op de tekenen te letten die op uitdroging kunnen wijzen: niet of weinig plassen (donkere urine), dorst, lusteloosheid, flauwvallen, verwardheid, sufheid, snelle ademhaling, snelle hartslag, droge mond, diepliggende ogen en koude armen en benen.

Door de diarree kan het lichaam niet alleen minder goed voedingsstoffen en vocht uit de darm opnemen, maar ook geneesmiddelen. Medicijnen die je neemt kunnen daardoor een verminderde werking hebben. Een bekend voorbeeld hiervan is de anticonceptiepil. Maar ook plastabletten, anti-epileptica, digoxine, lithium of medicatie tegen suikerziekte, kunnen eventueel minder goed werken. Het is verstandig om, wanneer je dergelijke medicijnen gebruikt, te overleggen met je huisarts.

Bezoek aan de huisarts is soms noodzakelijk

Acute diarree gaat meestal na een paar dagen vanzelf weer over. Tot die tijd is het van belang om extra veel te drinken (2 tot 3 liter per dag) om uitdroging tegen te gaan. Je maag en darmen zijn door de infectie of irritatie gevoeliger dan normaal. Voedsel kan hierdoor je darmen prikkelen en ervoor zorgen dat ze zich (heftig) samentrekken. Dit is een normale maagdarm reflex, die soms echter wel tot weer een golf van diarree kan leiden. Toch is het verstandig om, zodra je weer een beetje trek hebt, te proberen kleine porties te eten. Je voelt je hierdoor meestal een stuk beter. Vasten of een speciaal dieet zijn niet nodig. Bij hevige diarree kun je eventueel een ORS-oplossing (oral rehydration solution) gebruiken. ORS bevat suikers en zouten die het lichaam nodig heeft om vocht op te nemen en vast te houden. ORS is als kant-en-klare drank of oplospoeder te koop bij de apotheek en drogist. Er zijn medicijnen beschikbaar om de diarree en bijbehorende klachten te verminderen (bijvoorbeeld loperamide). Ze genezen de infectie echter niet. Gebruik deze medicijnen in elk geval niet langer dan twee dagen, omdat ze anders tot verstopping kunnen leiden. Ook bij koorts is het niet verstandig om stoppende middelen te gebruiken.

Om te voorkomen dat andere mensen in je omgeving ook diarree krijgen of dat je jezelf opnieuw besmet, is een goede hygiëne van groot belang. Was regelmatig je handen met water en zeep en ga veilig met (het bereiden van) voedsel om.

Het is normaal gesproken niet direct noodzakelijk om met klachten van acute diarree naar de huisarts te gaan. Bij tekenen van uitdroging is echter haast geboden en moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen. Ook wanneer de diarree erg hevig is (8 keer of vaker per dag) of te lang aanhoudt (langer dan 3 dagen), je bloed of slijm bij de ontlasting hebt, je voortdurend buikpijn hebt of langer dan 3 dagen koorts houdt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Bij mensen van 70 jaar of ouder is het raadzaam om medisch advies te vragen als de diarree langer dan 1 dag aanhoudt. Zeker als er ook sprake is van koorts.

Lees verder

• Vetdiarree: dunne, vettige en plakkerige ontlasting
• Het norovirus veroorzaakt een zeer besmettelijke buikgriep