Angst als waarschuwing of als begin van gewelddaden

Angst is de omstandigheid waarin iemand zich bevindt die op een of andere manier gevaar verwacht. Die omstandigheid wordt gekenmerkt door verschijnselen vooral op het lichamelijke en emotionele vlak en wordt als zeer onaangenaam ervaren. Er zijn diverse mogelijkheden om in angst te geraken waarbij de gevoeligheid van mens tot mens zeer verschillend kan zijn. Angst komt in verschillende gradaties voor met als lichte vorm het minder op het gemak voelen tot een zware vorm die tot paniek of het plegen van gewelddaden kan leiden en met vele vormen daar tussenin.

Verschijnselen en gevoelens bij angst

• Lichamelijke verschijnselen bij angst kunnen zijn:
• Bleke gelaatskleur
• Droge mond
• Duizeligheid
• Hartkloppingen
• Hoofdpijn
• Kortademigheid
• Misselijkheid
• Pijn in de borst
• Spijsvertering stoornissen
• Transpireren
• Verhoogde adrenaline
• Verhoogde bloeddruk
• Verhoogde hartslag

Een psychologisch verschijnsel is dat angst samengaat met een gevoel van dreiging en gevaar. Angst kan ook samengaan met depressiviteit. Gevoelens die met angst te maken hebben zijn gevoelens van onrust, spanning, druk, beklemming, benauwing en engheid.

Angst als waarschuwing voor gevaar

Angst is niet alleen een vervelende omstandigheid maar heeft ook een belangrijke functie. Zowel bij mens als dier helpt angst om gevaar te herkennen en is daardoor soms essentieel om te overleven. Bij angst vergroot de waakzaamheid om te voorkomen dat een gevaar te laat wordt opgemerkt. Door angst wordt het lichaam ook klaargemaakt om aan het dreigende gevaar te ontsnappen. Angst kan overigens in eenzelfde situatie toch van mens tot mens zeer verschillend zijn.

Paniek of angst als begin van gewelddaden

De gradaties van angst beginnen bij lichte angst waarbij slechts sprake is van een vage en amper voelbare gespannenheid van de geest en soms ook van de spieren. Bij sterkere gradaties kan een beklemming ontstaan of een benauwdheid die kan oplopen tot paniektoestanden. De heftigste vorm van angst kan zelfs leiden tot bewustzijnsstoornissen en gewelddaden tegen zichzelf of anderen.

Vormen van Angst

Er bestaan allerlei vormen van angst die soms in combinatie met elkaar voorkomen zoals:

• Schrikken: Schrikken is een lichte en kortdurende vorm van angst als reactie op een onverwachte en intense prikkel.
• Normale angst: Als angst in mindere mate optreedt is er eigenlijk sprake van normale angst. Voorbeelden zijn het afleggen van een examen, leveren van een sportprestatie of muziekprestatie en spreken in het openbaar. Deze vormen van angst kunnen, als ze geen extreme vormen aannemen, zelfs de prestatie verbeteren.
• Gerichte angst: Angst kan voor korte tijd gericht zijn op een bepaalde situatie. In dat geval wordt dat ook wel vrees genoemd. Een voorbeeld is de vrees voor onweer. Zodra het onweer voorbij is, is de vrees ook verdwenen.
• Sociale angst: Een andere soort angst is sociale angst. Die angst kan betrekking hebben op sociale contacten of kan ook wel faalangst zijn.
• Obsessieve-compulsieve stoornis: Als bij angst obsessies, zoals gedachten die ons niet willen verlaten of dwanggedrag, centraal staan wordt dit ook een obsessieve-compulsieve stoornis genoemd.
• Fobie: Bij een hevige vorm van angst die bijvoorbeeld gericht is op dieren (spinnen, honden) of op situaties (kleine ruimten, grote hoogten) is er sprake van een fobie.
• Paniek: Als een hevige aanval van angst gepaard gaat met bijvoorbeeld transpireren, ademhalingsstoornis of onregelmatige hartslag kan er sprake zijn van paniek. Indien angst tot paniek leidt en regelmatig terugkeert wordt ook gesproken over paniekstoornis.
• Chronische angst: Een alsmaar voortdurende angst, chronische angst, kan leiden tot een ernstige verstoring van het normale dagelijkse gedrag.

Oorzaken van angst

• Grotere gevoeligheid: Bij ongeveer twintig procent van de mensen is het zenuwsysteem gevoeliger dan normaal waardoor extremer wordt gereageerd op prikkels uit de omgeving. Ook zijn er aanwijzingen dat bij een grotere angstgevoeligheid genetische componenten een rol spelen.
• Traumatische gebeurtenis: Een traumatische gebeurtenis kan oorzaak zijn van grotere angstgevoeligheid. Dat kan al een geboortetrauma zijn dat effect heeft in het verdere leven. Maar ook het meemaken van een geweldsdelict of zware bedreiging kan oorzaak zijn.
• Aangeleerde angst: Angst kan aangeleerd zijn als reactie op bepaalde gebeurtenissen. Angst voor straf: “Pas op want Zwarte Piet stopt je in de zak en neemt je mee”. Aangeleerde angst kan echter ook weer worden afgeleerd.
• Cultuur en historisch bepaald: Bepaalde angst is soms ook afhankelijk van een cultuur zoals Godvrezendheid in de Middeleeuwen. Angst voor terroristische aanslagen of angst voor werkloosheid heeft meestal te maken met een bepaalde periode in de geschiedenis.
• Gewelddadige films: Gewelddadige films kunnen vooral bij kinderen angstgevoelens oproepen.

Lees verder

• Ziekteangst of hypochondrie: omgaan en hulp zoeken