Aardpeer, groente en geneeskruid

Aardpeer, die ouderwetse knobbelige groente wordt weer populair. De aardpeer vindt haar oorsprong in Noord-Amerika, waar ze eeu­wenlang door de Indianen als voedselplant werd gebruikt. De aardpeer behoort tot het ge­slacht van de zonnebloemen. In te­genstelling tot de gewone zonne­bloem {Helianthus annuus), is de aardpeer een overblijvende plant, die zich niet door middel van zaden maar door knollen vermenigvuldigt. Dit gewas vindt haar oorsprong in Noord-Amerika, waar ze eeu­wenlang door de Indianen als voedselplant werd gebruikt. Rond het einde van de 16e eeuw kwam ze naar Europa. Hondius was een van de eerste Europeanen die in zijn krui­dentuin van het buitengoed 'De Moufeschans' bij Terneuzen aard­peren kweekte. Van daaruit ver­spreidde de plant zich over Zeeland en later over Vlaanderen. Rond 1600 werd de aardpeer de hoofdbron van koolhydraten in het West-Europese dieet totdat de aardappel het overnam in de 18° eeuw.

Dodonaeus

Voor Dodoens waren de aardperen nog nieuw, toch werden ze in zijn Cruydt-Boeck aangeprezen: ‘Die van Canada eten deze wortels voor een lekkere, doch gewone spijs. Hier te lande en in Frankrijk gegroeid worden ze gekookt en met peper gegeten. In Zeeland zijn ze ook in groot gebruik van half november af (want dan mag men ze goed beginnen uit de aarde te nemen) tot Pasen toe. Men mag ze koken, in meel wentelen, in boter fruiten of in de pan bakken en met suiker besproeien net zoals de suikerwortels of koken tussen twee schotels of anders in boter of olie stoven en met peper en gember, foelie of andere specerijen zoals kaneel en kruidnagelpoeder eten of met een saus van boter en azijn. De bladeren mag men in moes doen’.

Telen en Oogst

Telen is een fluitje van een cent, stop die knollen gewoon maar in de grond. Groeien doen ze wel, je moet eerder oppassen dat ze niet gaan woekeren.
De knollen zelf ontwikkelen zich vooral in het najaar. In de late herfst sterft de groene plant af en snijd je ze, eventueel af op een hoogte van 20 cm. De stoppels tonen je waar de aardperen te vin­den zijn. Rooi de knollen naarmate de behoefte. Ze zijn winterhard en niets verplicht je ze allemaal tegelijk te rooien. Integendeel, het is beter de knollen in de grond te laten zit­ten omdat ze anders uitdrogen en hun smaak verliezen. Wil je ze toch buiten de tuin bewaren, dan moet je ze inkuilen in ietwat vochtige aarde. Enkele middelgrote knollen bewaar je als plantgoed voor het volgende jaar. Je kunt ook tijdens het rooien enkele knollen laten zit­ten, hoewel hoe dan ook steeds knollen over het hoofd worden ge­zien die later, soms ongepast de kop opsteken.

Plantgoed

Wie eenmaal enkele aardperen in de tuin heeft, hoeft zich geen zor­gen te maken om nieuw plantgoed. De knollen delen zich vaker dan je lief is en met de jonge knollen kun je gemakkelijk een volgende teelt opzetten. Gemiddeld geeft één knol, vijf tot tien nieuwe knollen. We kennen witte en paarse rassen (o.a. 'Stampede', 'Seizoentje', 'Geels Seizoentje' en 'Natura Senat'). Een bekend, maar in ons land niet bloeiend ras is de 'Verbeterde Witte'.. Er bestaan minder­waardige typen die zowel qua smaak als opbrengst magere resulta­ten geven.

Gezondheidsvoedsel

De stengels en de bladeren dienen als voer voor konijnen en vee; de wortelknol is daarentegen een smakelijk alternatief voor aard­appelen. Omdat hij als suikers hoofdzakelijk uit fructose op­gebouwde inuline bevat, is de aard­peer een geschikte groente voor dia­betici. Inuline wordt niet omgezet tot zetmeel, maar wordt gefermenteerd in de dikke darm door goedaardige darmbacteriën, waardoor ze de darmflora gunstig beïnvloeden.
De knoestige knollen kunnen als aardappelen gegeten worden, alleen is de smaak duidelijk anders, zoet en waterachtig, ze smaken eerder naar artisjok, vandaar ook de Engelse benaming Jerusalem artichoke.

Aardperen zijn caloriearm, ze bevatten per 100gr 16 gram koolhydraten, 2,5 gram eiwit, 0,4 gram vet, 4 milligram vitamine C, 10 milligram calcium, 3,5 milligram ijzer.

Ze zijn ook bij ons al lang bekend als gezondheidsvoedsel voor diabetici, zijn ook bijzonder geschikt als bulkvoedsel bij vermageringsdieeten en mogelijk hun belangrijkste gezondheidswaarde is het verbeteren van de darmflora.

Aardpeer

• familie: composieten
• eetbaar gedeelte: knol
• planten: februari-april
• plantafstand: 20 x 40 cm
• plantdiepte: 10-15 cm
• oogsten: november-februari
• bodem: alle grondsoorten, behal­ve natte
• bemesting: weinig
• groei: overblijvend
• groeiplaats: volle grond
• vermenigvuldiging: knol
• standplaats: halfschaduw-zon
• gieten: regelmatig, voornamelijk op droge gronden
• bewaren: vollegrond of ingekuild

Voor verder onderzoek

• Barta L , Rosta J (1958). Effect of Jerusalem artichoke honey-containing isocaloric diet on the sugar metabolism of diabetic children. Gyermekgyogyaszat., 9(8-9): 280-283.
• Cabello HF, Durst F, Jorrin JV, Werck RD (1998). Coumarins in Helianthus tuberosus: characterization, induced accumulation and biosynthesis. Phytochem., 49(4): 1029-1036.
• Yildiz G, Sacakli P, Gungor T , Uysal H (2008). The effect of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) on blood parameters, liver enzymes and intestinal pH in laying hens. J. Anim. Veter. Adv., 7(10): 1297-1300.
• Pan L, Sinden MR, Kennedy AH, Chai H, Watson LE, Graham TL , Kinghorn AD (2009). Bioactive constituents of Helianthus tuberosus (Jerusalem artichoke). Phytochem. Lett., 2(1): 15-18.
• Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus), a medicinal salt-resistant plant has high adaptability and multiple-use values. Xiao Yong Ma1, Li Hua Zhang2, Hong Bo Shao2,5*, Gang Xu2, Feng Zhang1*, Fu Tai Ni3* and M. Brestic4
• http://www.academicjournals.org/jmpr/PDF/pdf2011/18April/Ma%20et%20al.pdf