Leren en concentratie bij ADHD en Autisme: Algemene tips

Kinderen, jongeren en (jong)volwassenen met ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD, ADD en autistiforme syndromen PDD-NOS en Asperger's syndroom hebben vaak belang bij tips voor concentratie, studeren en plannen. Welke technieken bestaan er en welke programma's werken het beste? Welke andere tips zijn handig om te weten? Indeling van dit artikel:

• Artikel over ADHD, ADD, PDD-NOS en Asperger: wat kan werken?
• Algemene tips voor ADHD, ADD, autisme.
• Mindmaps bij ADHD en/of autisme
• ADHD en voeding

Artikel over ADHD, ADD, PDD-NOS en Asperger: wat kan werken?

Inmiddels zijn veel mensen al bekend met ontwikkelingsstoornissen als ADHD, ADD, PDD-NOS en bijvoorbeeld Asperger's syndroom. Individuele verschillen zijn erg belangrijk om bij stil te staan maar maken diagnoses ook lastig: zo is er veel sprake van overlap of comorbiditeit in ontwikkelingsstoornissen (b.v. veel kinderen met ADHD symptomen hebben ook vaak oppositionele of aggressieve kenmerken).

In dit artikel wordt geen uitgebreide beschrijving van de stoornissen vermeld aangezien dit in overvloed te vinden is in andere artikelen, het internet en boeken. Er staan juist meer praktische tips en technieken in om kinderen en volwassenen te helpen of nieuwe strategieën aan te laten leren. Bij elk kind, jongere of volwassene past een eigen aanpak, toch zijn veel technieken voor veel geschikt en behulpzaam. Ga dus op onderzoek uit en kijk naar wat aansluit op het kind en de situatie.

Welke informatie bestaat er, ondanks de vele individuele verschillen, over algemene tips voor het concentreren, studeren en plannen van deze kinderen, adolescenten of volwassenen?

Algemene tips voor ADHD, ADD, autisme.

1. Het aanmoedigen en belonen van positief gedrag en denken wordt vaak aanbevolen. Op deze manier voorkom je dat de persoon in een negatieve gedachtenspiraal komt. Dit kan thuis of op school ontstaan, maar ook zeker verspreiden naar andere situaties waarin hij/zij zich bevindt. Het zal, door het afwijkende gedrag, af en toe voorkomen dat mensen juist aangesproken worden op deze gedragingen en minder op positief gedrag. Door concentratieproblemen of moeite met impulscontrole hebben deze jongeren vaak meer moeite met alledaagse en voor gemiddelde jongeren normale zaken of prestaties. Om frustraties te voorkomen is het dus belangrijk positief gedrag en vooruitgangen of prestaties te benadrukken, in zoveel mogelijk situatie waarin de persoon komt.
2. Toezicht en betrokkenheid. Als er sprake is van medicatievoorschriften is het belangrijk ervoor te zorgen dat het kind of de adolescent zijn medicatie inneemt. Structuur is daarnaast zeer gevraagd bij deze jongeren. Herhaal regels en afspraken, plan zoveel mogelijk zaken als huiswerk maar ook vrije tijd/situaties in en specificeer plaats, actie, personen aanwezig en duur in. Vink taken af wanneer ze volbracht zijn en beloon zo nodig prestaties. Maak gebruik van memo's, sticky notes, alarm en/of klok. Geef heldere en korte instructies en probeer je in te leven in de situatie van de andere.
3. Zorg voor een goede werkplek: richt deze zo in dat er optimaal gewerkt en geconcentreerd kan worden. De eisen kunnen ver uiteenlopen maar zijn vaak ook erg persoon-specifiek. Neem dus alle eisen in overweging om de persoon zo efficiënt mogelijk te laten werken. Haal zoveel mogelijk afleidingen uit de ruimte zoals TV's of computers wanneer deze niet nodig zijn voor het werk.

Mindmaps bij ADHD en/of autisme

Het gebruiken van Mindmaps bij het leren wordt door verschillende bronnen aanbevolen en niet alleen voor mensen met ADHD of autisme! Bij het maken van mindmaps is iemand creatief en ordenend bezig, het wordt ook veel door volwassenen gebruikt, bijvoorbeeld in het bedrijfsleven of door studenten. Het maakt gebruik van creativiteit, visuele leertechnieken, multi-tasken en het gevoel van 'overstroming door informatie' te voorkomen. Het maken van mindmaps hoeft niet alleen te werken bij studeren of het maken van een presentatie, bijna elke situatie is wel te benaderen met een mindmap. Men ordent op een overzichtelijke manier wat er moet gebeuren of geleerd dient te worden, met eigen gekozen kleuren en termen.

Veel mensen met AD(H)D geven aan dat ze moeite hebben met het verkrijgen van het overzicht. Mindmaps helpen daarbij en daarnaast kunnen op mindmapprogramma's op de computer irrelevante zaken vaak onzichtbaar gemaakt worden, hierdoor raakt men niet afgeleid door zaken die er even niet toe doen. De hele map kan vaak ook uitgeklapt worden voor een globaal overzicht. Bij mindmaps op papier helpen kleuren vaak goed: hierdoor bepaalt de tekenaar/bedenker wat waar bij hoort en ordent zo onderwerpen en prioriteiten.

Het komt voor dat mensen met AD(H)D of autisme creatief goed onderlegd zijn of veel met afbeeldingen en objecten kunnen of werken. Mindmappen speelt hier op in doordat het creativiteit uitdaagt en een visueel overzichtelijk geheel veroorzaakt. Het zorgt ervoor dat de maker een voor hem/haar begrijpelijk beeld krijgt van de informatie, op zijn/haar manier gemaakt met eigen woorden en afbeeldingen. Vaak leren/onthouden ze het beste wanneer ze een duidelijke visuele weergave van de informatie hebben. Door te mindmappen werken ze met diagrammen, plaatjes, figuren, kleuren, pijltjes en afkortingen.
Dit werkt zeer bevorderlijk voor het geheugen en is daarnaast ook nog eens leuker om te doen dan de gemiddelde uittreksel.

Hoe begin je? Lees eerst de informatie die je onder de knie wilt krijgen. Schrijf mee met de tekst en noteer het hoofdonderwerp en zaken die belangrijk zijn. Dit mag een kladje zijn, de echte mindmap komt later. Pak daarna een vel papier, kleuren of open een mindmap-computerprogramma. Het hoofdonderwerp van de mindmap komt in het midden van het papier of het computerscherm (verderop in dit artikel zullen wat voorbeeldprogramma's staan). Zet er een cirkel of vierkant omheen en begin met het maken van de eerste connecties. Deze maak je door lijnen (met verschillende kleuren) vanuit het midden naar buiten te maken, naar het nieuwe sub-onderwerp. Deze kunnen ook weer vertakkingen hebben met dezelfde kleur en zo krijgt je mindmap steeds meer vorm.

Hieronder staan enkele Mindmap-programma's:
Een informatief instructiefilmpje dat het belang van het werken met mindmaps benadrukt voor (jonge) kinderen is hier te zien.

ADHD en voeding

Onderzoeken met ADHD en voedsel zijn al veelvuldig uitgevoerd. Zo dacht men ooit dat bepaalde kleurstoffen ADHD kon verergeren, dit is met suikers net zo geclaimd. Feit blijft dat elk kind een individu is en deze populationele studies vaak niet toereikend zijn in het voorspellen van uitkomsten van individuen. Ook het toedienen van visolie om bepaalde symptomen van bovenstaande syndromen te verminderen blijkt niet altijd op te gaan.

In elk geval is het echter aan te raden om een allergie-onderzoek uit te voeren. Het is namelijk ook zo dat niet alle mogelijke medicatie werkt bij het kind, jongere, jong-volwassene of volwassene. De bijwerkingen die hier bij kunnen optreden zijn soms ook storend of mogelijk zorgwekkend. Wanneer bepaalde of vele symptomen verminderen of zelfs verdwijnen door het isoleren van bepaalde voedingsstoffen is dit een aangename oplossing. Op ADHD en voeding staat meer informatie over het onderzoek en de vergevorderde analyses van voedselallergieën die zij uitvoeren met de uitkomsten (die vaak positief zijn). Hierbij moet wel worden verteld dat het niet voor iedereen hoeft te werken, zo'n 20% heeft nog steeds meer baat bij medicatie.

Lees verder

• Leren en concentratie bij ADHD, ADD en Autisme: Leraar/coach
• Leren en concentratie bij ADD, ADHD en Autisme: Volwassenen
• 5 relax tips om nu te ontspannen!