Leren en concentratie bij ADHD, ADD en Autisme: Leraar/coach

Kinderen, jongeren en (jong)volwassenen met ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD, ADD en autistiforme syndromen zoals PDD-NOS en Asperger's syndroom hebben vaak belang bij tips voor concentratie, studeren en plannen. Welke technieken bestaan er en welke programma's werken het beste in de schoolsituatie? Welke tips zijn handig voor leraren die met deze kinderen, jongeren of jong-volwassenen te maken hebben? Indeling van dit artikel:

• Leraar of begeleider van kinderen met autisme, ADHD of PDD-NOS
• Kinderen met autisme, ADHD, PDD-NOS in de klas
• Gedrag en consequenties voorbespreken met kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS
• Wat werkt bij kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS
• Coach van kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS
• Gedachten ordenen voor kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS
• Mindmaps voor kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Leraar of begeleider van kinderen met autisme, ADHD of PDD-NOS

Mensen met AD(H)D, autisme of verwante syndromen/stoornissen hebben vaak belang bij tips en ondersteuning voor tijdens het leren of voor concentratie. Op school kunnen ze opvallen door afwijkend gedrag wat niet altijd ten goede komt van de concentratie, aandacht en snelheid van het werk. Op welke dingen dien je te letten als leraar, coach of begeleider en welke technieken zijn er beschikbaar?

Kinderen met autisme, ADHD, PDD-NOS in de klas

Regels voor in de klas dienen duidelijk te zijn. Hang bijvoorbeeld pictogrammen op met regels of bepaalde normen. Laat kinderen de regels ook herhalen en ga na of ze na een tijd nog steeds duidelijk zijn. Het kan helpen bepaalde regels op zijn/haar bureau te plakken. De leraar doet er goed aan om de structuur van de les van tevoren uit te leggen, hoe ziet het lesuur er uit?
Het kind heeft vaak belang bij het zitten op een plek in de klas waar de minste afleidingen zijn: dit kan vooraan zijn, bij de leraar, of juist meer verwijderd van computers, potloodslijpers et cetera.

Gedrag en consequenties voorbespreken met kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Leg van tevoren uit of je bepaalde negatieve gedragingen (die niet zo storend zijn) gaat negeren en waarom. Aandacht geven kan ook opgevat worden als beloning en soms hebben kinderen niet veel anders geleerd dan alleen aandacht te krijgen voor negatieve gedragingen. Soms gedragen ze zich dus juist op een (mogelijk storende) manier om aandacht te ontvangen. Met bovenstaande techniek dient echter geen angst voor aandachtstekort aangeleerd te worden: leg uit waarom je bepaald gedrag minder aandacht gaat geven en herinner de persoon eraan dat die gedragingen mogelijk storend of schadelijk kunnen zijn voor anderen of zichzelf. Hierdoor ontstaat langzamerhand een grotere bewustwording van eigen acties en consequenties. Het doel is om zoveel mogelijk vanuit autonomie sociaal gepast gedrag te vertonen (en dus niet op een bepaalde manier gedragen uit angst voor aandachtstekort).

Geef het kind regelmatig, korte en duidelijke feedback op schoolwerk of gedrag. Het opmerken, belonen en waarderen van goed gedrag werkt zeer bevorderend voor het zelfvertrouwen, gevoel van competentie en motivatie bij leerlingen. Varieer deze gedragingen zodat ze niet voorspelbaar of saai te worden. Waardeer en geef frequent pauzes: laat het kind bijvoorbeeld even rondlopen (om spullen rond te delen of op te halen), wat op te halen bij een andere klas of kantoor.

Wat werkt bij kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Veel kinderen hebben belang bij een persoonlijke benadering, vraag dus naar eigen inbreng voor optimaal presteren. Zit hij/zij onder TL-lichten en zijn die misschien te fel? Zijn er hinderlijke geluiden die omzeild kunnen worden? Helpt het luisteren naar bepaalde muziek of klanken (witte ruis)? Kan hij/zij zich beter concentreren met een stressbal? kortom, in welke situaties kan hij/zij het beste concentreren? Zijn deze makkelijk na te bootsen of op te zoeken?

Lesindeling en huiswerk van kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Begin de les met het belangrijkste, de prioriteit. Leerlingen zijn eerder op de dag (of les) frisser en kunnen beter focussen en nadenken. Het inkorten van (fysieke inspannende) pauzes als mogelijke straf kan averechts werken: deze ontspanning door inspanning werkt juist positief. Deel huiswerk en informatie op: geef het in delen voor optimale overdracht.

Maak gebruik van timers, alarmen en andere geluiden om overgangen aan te geven. Op deze manier zijn ze voorbereid en kunnen ze sneller schakelen naar iets nieuws. Het kan ook helpen om een codewoord af te spreken met afgeleide leerlingen: bij het horen van dit (herkenbare en soms grappige) woord weet de leerling dat hij aan het afdwalen is en zal zo op een vriendelijke en speelse manier weer bij de les worden geroepen.

Coach van kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Ben je PGB-begeleider, huiswerkcoach of begeleidt je op een andere manier iemand met bovenstaand syndroom? Dan komen, naast bovenstaande, de volgende tips vast van pas:

Structuur is belangrijk voor kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Zorg ervoor dat je regelmatig afspreekt, wekelijks op dezelfde dag bijvoorbeeld (dit zorgt voor structuur en voorspelbaarheid).
Kinderen hebben belang bij (chrono)logische sessies: het helpt dus om van tevoren te bespreken wat je die dag gaat behandelen en wanneer wat gaat gebeuren.

Houd vooruitgangen bij en maak dit kenbaar aan het kind of de volwassene, iets visueel presenteren of aan de hand van voorbeelden/metaforen kan helpen. Werk met een planning en zorg ervoor dat afgeronde taken afgevinkt kunnen worden. Dit zorgt voor duidelijkheid en een schakelmoment verloopt dan soepeler.

Gedachten ordenen voor kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Sommige kinderen of ouderen geven aan moeite te hebben met het ordenen van gedachten, ook tijdens het leren. Soms helpt het om een notitieblok mee te dragen overal waar ze naar toe gaan. Zo kunnen ze snel de gedachte (iets wat nog gepland moet worden, een boodschap die nog gehaald dient te worden, iets wat ze niet willen vergeten) opschrijven om er later aandacht aan te kunnen geven. Dit kan helpen om op dat moment zelf beter te concentreren. Hetzelfde geldt voor slaapproblemen of moeite om in slaap te komen door gedachten die blijven spoken, een notitieblok / to-do-list kan helpen om ronddwalende gedachten te ordenen en helder te krijgen.

Mindmaps voor kinderen met autisme, ADHD en/of PDD-NOS

Mindmapping kan zeer goed helpen bij het organiseren van informatie. Voor mensen met AD(H)D en autisme wordt het ook vaak aangeraden. Met mindmaps maak je op een eigen en creatieve manier geordende afbeeldingen van gedachten of informatie in je hoofd.

Lees verder

• Leren en concentratie bij ADHD en Autisme: Algemene tips
• Leren en concentratie bij ADD, ADHD en Autisme: Volwassenen
• 5 relax tips om nu te ontspannen!