Braintraining bij dementie: Oud- en Nieuwjaarsquiz

Activiteiten voor ouderen met een vorm van dementie zoals Alzheimer, zijn van groot belang voor hun welzijn. Activiteiten, zoals bijvoorbeeld het houden van een quiz over Oud en Nieuw, zorgen voor ontspanning, afleiding en voor een stimulans. Tegelijkertijd zorgt zo'n activiteit voor een zinvolle daginvulling. Ook bejaarden met Alzheimer of vasculaire dementie hebben een invulling van de dag nodig. Ook zij kunnen zich vervelen en zich doelloos voelen. Een laatste aspect is dat een passende activiteit, die aansluit bij belangrijke momenten van het jaar, hen kan helpen zich te oriënteren op de tijd van het jaar. Kenmerkend voor mensen met dementie is namelijk dat zij gedesoriënteerd raken in tijd, plaats en persoon. In dit artikel een voorbeeld van een quiz die ook helpt bij oriëntatie op de tijd van het jaar.

Activiteiten voor mensen met dementie organiseren in samenhang met de jaarcyclus en de jaarfeesten

Activiteiten, zoals een quiz over Oudjaar en Nieuwjaar, zijn zowel bedoeld als zinvolle invulling van de dag, als een hulpmiddel
voor dementerende ouderen om zich te oriënteren op de tijd, in dit geval op de tijd van het jaar.

Dementie, of het nu Alzheimer of fronto-temporale dementie is, gaat namelijk vrijwel altijd gepaard met desoriëntatie. Deze ouderen raken, zoals dat in vaktermen wordt geformuleerd, gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon. Dat is voor de cliënt met dementie zelf en voor zijn omgeving (mantelzorgers, familie, vrijwilligers en zorg) een ingrijpend iets. Dit artikel gaat in op de desoriëntatie in de tijd.

Desoriëntatie in de tijd

De eerste desoriëntatie bij dementerende ouderen is meestal die in de tijd. Mensen met dementie raken het zicht kwijt op de tijd van de dag, op de dag van de week en het seizoen. De gevolgen kunnen behoorlijk ver gaan. Dementerende ouderen denken bijvoorbeeld 's nachts dat het dag is en gaan volop 'aan het werk', dat wil zeggen: in hun eigen beleving. Door de omstanders, (andere patiënten, mantelzorgers en zorgmedewerkers) wordt dit ervaren als 'rondspoken'. Het veroorzaakt veel onrust voor de omgeving én vermoeidheid overdag voor de oudere zelf.

Hulpmiddelen voor oriëntatie op de tijd

Klokken en kalenders
Om deze bejaarden te helpen zich beter te oriënteren op de tijd, worden bijvoorbeeld in de huiskamers goed leesbare klokken en kalenders opgehangen. Maar lang niet altijd zijn deze mensen in staat om deze hulpmiddelen zelfstandig te gebruiken.
Bovendien, als ze nog klok kunnen kijken, dan zijn ze de tijd die ze zojuist hebben gezien, vaak binnen enkele minuten vergeten.

Het aanhouden van een vast dagritme
Een ander hulpmiddel is het vasthouden aan het dagritme. Als datzelfde ritme iedere dag gevolgd wordt, dan kan dat door gewenning, soms alsnog een plek krijgen in het geheugen. Bij dit ritme hoort ook het vasthouden aan de biologische klok: het ritme dat een gezond lichaam van nature volgt. Denk aan slapen als het donker is.

Activiteiten als hulpmiddel
Ook de meestal door de activiteitenbegeleiding verzorgde programma's zijn een hulpmiddel voor de oriëntatie op de tijd, voor oriëntatie op de tijd van het jaar: de seizoenen en de belangrijke feesten van het jaar. Bovendien: feesten zijn gezellig!

Concreet betekent dit dat de inhoud van een activiteit aansluit op de belangrijke gebeurtenissen in het jaar. Voor de hand liggend, maar wat bij gezonde mensen min of meer vanzelf gaat, moet voor deze mensen doelbewust worden georganiseerd.

Een vrij eenvoudig uit te voeren activiteit, waar weinig geld en voorbereidingstijd mee is gemoeid, is het organiseren van een quiz over een van de feesten van het jaar. Bijvoorbeeld over Oudjaar en Nieuwjaar. Daarom vindt u hieronder een uitgewerkte quiz over de jaarwisseling; een quiz die aansluit op de manier waarop deze ouderen vroeger Oud en Nieuw vierden.

Ook als u mantelzorger bent en een persoon met Alzheimer begeleidt, kunt u met behulp van deze vragen, praten over Oud en Nieuw.

Vragen en antwoorden voor een quiz voor mensen met Alzheimer over oudjaar en nieuwjaar

• Op welke datum is het Oudjaar? Op 31 december.
• Wat wensen mensen elkaar met Oudjaar? Goede jaarwisseling; gezegend uiteinde; goed uiteinde.
• Wanneer valt de jaarwisseling? Van 31 december op 1 januari.
• Wat is een 'gillende keukenmeid'? Een soort vuurwerk.
• Op welke datum is het Nieuwjaar? Op 1 januari.
• Wat wensen mensen elkaar met Nieuwjaar? Een goed begin, een goed Nieuwjaar, gezegend Nieuwjaar, gelukkig Nieuwjaar.
• Wat steken kinderen en volwassen af op Oudjaar? Vuurwerk.
• Wat zijn sterretjes? Een soort vuurwerk dat geen knal geeft, maar alleen licht in de vorm van een sterretje.
• Wat drinken mensen om 12 uur ’s nachts met Oudjaar vaak? Champagne.
• Noem een lekkernij die gegeten wordt met Oud- en Nieuwjaar? Oliebollen, appelflappen of appelbeignets.
• In welk land wordt veel vuurwerk gemaakt? In China.
• Wat is een rotje? Een soort vuurwerk dat alleen maar een knal geeft.
• Wat kregen / krijgen kinderen vroeger wel van familie op Nieuwjaar? Geld van familieleden.
• Waarom heeft de post veel werk in de tijd van Oud en Nieuw? Er worden veel wenskaarten verzonden.
• Wat zijn goede voornemens? Plannen om in het nieuwe jaar dingen beter te doen of niet meer te doen.
• Wat wordt er soms verbrand in de nacht van Oud en Nieuw? Kerstbomen.
• Wat komen krantenbezorgers naast de krant nog meer bezorgen rond de jaarwisseling? Kaartjes met goede wensen.
• Welke appels gebruiken mensen bij het bakken van appelflappen? Zure appels. Goudreinetten.
• Wat moet het deeg voor de oliebollen eerst doen voordat je er mee kunt bakken? Rijzen en ‘rusten’.
• Wat zit er in een oliebol? Rozijnen, krenten, sukade.
• Wat is een vuurpijl? Een soort vuurwerk dat heel hoog de lucht in gaat en daar uit elkaar klapt.

Tips voor bij een quiz voor dementerenden over Oudjaar en Nieuwjaar

• Trakteer op oliebollen en appelflappen. Denk aan de poedersuiker en ga op zoek naar passende servetten
• Laat afbeeldingen van vuurwerk zien of een kerstbomenverbranding / een vreugdevuur
• Verzin samen wensen voor familieleden en vrienden en schrijf die op (zelfgemaakte) Nieuwjaarskaarten
• Als het Nieuwjaar is, kunt u de ouderen stimuleren elkaar een hand te geven en elkaar een goed Nieuwjaar te wensen

Conclusie naar aanleiding van het houden van een quiz over de jaarwisseling

Het houden van een quiz over bijvoorbeeld de jaarwisseling kan zowel stimulerend als ontspannend zijn voor ouderen met dementie. Tegelijkertijd kan het de hoogbejaarde dementen helpen zich te oriënteren op de tijd.

Wilt u meer quizzen voor de feestelijke decembermaand?

• Klikt u dan hier voor een Sintquiz.
• En hier kunt u nog klikken voor een Kerstquiz.
• Ook kunt u hier klikken, als u op zoek bent naar een Winterquiz.

Voor meer achtergrondinformatie over het spelen van een quiz met ouderen met dementie, klikt u hier.

Ik wens u een prettige jaarwisseling!

Lees verder

• Herfstquiz of najaarsquiz bij dementie: oefen het geheugen!
• Quizvragen over bier voor demente man: prikkel het geheugen
• Hersengym bij dementie: quizvragen over wijn, met tips
• Dementie & hersengym: Sprookjesquiz voor dementen met tips!
• Winterquiz voor kinderen & dementen, hersengym voor beiden!