Babesiosis (tekenkoorts)

De ziekte babesiosis wordt veroorzaakt door een eencellig organisme dat via een tekenbeet wordt verspreid. De Babesia gebruikt zowel de teek als de gastheer om zich voort te planten. Het wordt niet alleen overgebracht op dieren, maar ook de mens kan hiermee besmet raken. Als een besmette teek zijn gastheer bijt, komt de protozo in het lichaam terecht. Het zorgt ervoor dat de rode bloedcellen worden afgebroken en het komt vooral voor bij mensen die geen milt meer hebben. Het kan tot ernstige klachten lijden.

Babesiosis

Deze ziekte is een infectie die wordt veroorzaakt door het eencellige organisme (protozo) Babesia. Deze wordt door een teek overgebracht naar de gastheer. Dit is in de meeste gevallen een dier, maar het kan ook worden overgebracht naar de mens. Deze ziekte wordt ook wel tekenkoorts of piroplasmose genoemd. Het is vrij zeldzaam dat een mens wordt geïnfecteerd. Vroeger beperkte deze aandoening zich binnen Europa in de zuidelijke warme landen. Tegenwoordig is er een tekensoort die deze ziekte verspreidt ook in Nederland aanwezig.

De klachten

Na een beet van de besmette teek zal de incubatietijd meestal tussen een week tot drie weken bedragen. Het zal hoogstens zes weken duren. De klachten uiten zich in koorts, hoofdpijn en spierpijn. Doordat de rode bloedcellen worden afgebroken, kan er bloedarmoede ontstaan. Bij mensen van wie de milt is verwijderd, kan de infectie tot ernstige ziekte leiden met zelfs de dood als gevolg. De klachten bij deze mensen zijn meestal hoge koorts, bloedarmoede, geelzucht, donkere urine en nierfalen.

Besmetting

Vanaf het jaar 2004 komt het ook voor in Nederland. Het werd eerst waargenomen bij honden. Het kan ook voorkomen bij runderen, herten, schapen en muizen. Ziekteverschijnselen die toen gezien werden bij deze honden waren: kortademigheid, koorts, rode urine en plotselinge sterfte. Een dier kan besmet raken door een tekenbeet, als deze teek zich eerder heeft volgezogen met bloed van een besmet dier. Het duurt een tot twee dagen voordat de Babesia besmettelijk wordt. Het is daarom van belang om een teek op zowel mens als dier zo snel mogelijk te verwijderen. Gebruik voor dieren preventieve bestrijdingsmiddelen tegen teken. De protozo Babesia komt wereldwijd voor en is verwant aan de malariaparasiet. Daarom lijken klachten ook wel op malaria. De ziekte kan ook door een bloedtransfusie worden overgebracht. Mensen bij wie de milt is verwijderd, hebben een grotere kans dat ze de ziekte krijgen en bij hen verloopt de ziekte ernstiger.

De verwekker

Het eencellige organisme Babesia wordt via de teek opgenomen. De protozo maakt om zich voort te planten gebruik van zowel de teek als zijn gastheer (dier of mens dat door teek wordt gebeten). In de gastheer is de protozo binnengedrongen tot in de rode bloedcellen, waarin de protozoën zich aseksueel hebben vermenigvuldigd. De gastheer wordt gebeten door de teek en deze zuigt de besmette rode bloedcellen op. In de teek vindt er de seksuele vermenigvuldiging plaats waarbij er protozoën worden gevormd in de speekselklier van de teek. De overdracht van de Babesia vindt waarschijnlijk plaats na 2 tot 5 dagen na de aanhechting.

Risicofactoren bij de mens

Mensen zonder milt lopen meer risico om besmet te raken. Daarnaast lopen ouderen, mensen die corticosteroïden gebruiken of mensen die HIV-besmet zijn meer risico. De ziekte kan ook door middel van een bloedtransfusie worden verspreid. Alleen op deze wijze is de ziekte van mens op mens overdraagbaar. Er is geen verhoogd risico op een ernstig verloop bij zwangere vrouwen. Mensen die hun milt missen, worden afgeraden te werken in een omgeving waar zij tekenbeten kunnen oplopen, bijvoorbeeld in de veehouderij of werken in de natuur zoals een boswachter of een jager.

De milt

Het orgaan de milt zorgt ervoor dat de geïnfecteerde rode bloedcellen worden gezuiverd. Het is een onderdeel van het lymfesysteem, maar is opgenomen in de bloedbaan. Je zou het kunnen zien als een lymfeklier in het bloed. Ook bevat de milt een reservoir aan bloed. Omdat het aan de bloedbaan is gekoppeld, draagt het bij aan het verwijderen van afvalstoffen uit het bloed. Als de milt wordt verwijderd, geeft het afweersysteem een mindere bescherming.

Behandeling

Vanwege de risico’s op een ernstig verloop is het belangrijk voor zowel mens als dier dat er snel medische hulp wordt ingeschakeld. Behandeling kan zowel oraal als via een transfusie plaatsvinden. Soms wordt er de combinatie van atovaquone/azithromycine voorgeschreven, waarbij de protozo wordt gedood. Als de patiënt snel wordt behandeld, kan deze volledig genezen.

Lees verder

• Insectenbeet: wat kun je er zelf aan doen?
• Darmparasiet: Dientamoeba fragilis
• Besmetting met parasieten door voeding
• Parasieten: oogworm (loa loa)
• Parasiet leverbot: in Nederland vooral bij schapen