Actinomycose: een bacteriële infectie

Actinomycose is de naam van een bacteriële infectie dat wordt veroorzaakt door de bacteriesoort Actinomyces israelii. Het kan pijnlijk abcessen veroorzaken met name in de mond, longen en spijsverteringskanaal. Je kunt besmet raken door een slechte hygiëne of wondjes. Het komt wereldwijd voor, maar in onze Westerse wereld komt het weinig voor. Deze infectie kan zich uitbreiden in het lichaam en belangrijke organen en botten aantasten. Daarom moet dit worden behandeld een hoge dosis antibiotica.

Wat het is

Actinomycose, ook wel straalschimmelziekte genoemd, is de naam voor een bacteriële infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacteriesoort Actinomyces israelii. Deze micro-organismen lijken op schimmels, ze komen onder andere voor op het tandvlees, gebit en de amandelen. Ze kunnen chronische infecties veroorzaken in de mond, kaken, borstholte, buikholte en bekken. Besmetting met deze bacterie komt overal ter wereld voor, met name in landen waar een slechte hygiëne is. Het wordt overgebracht van dieren op mensen, maar ook van mensen op andere mensen. Deze ziekte komt veel voor bij vee.

Hoe je het krijgt

De meest voorkomende vorm van deze besmetting ontstaat aan de mond en kaak. Je kunt het krijgen door weefselbeschadiging, of als gevolg van een andere infectie. De bacterie heeft een variërende incubatietijd en kan zelfs pas na jarenlang vermenigvuldigen ziekteverschijnselen geven. Actinomycose komt het meest voor bij volwassen mannen, maar het wordt incidenteel ook gezien bij vrouwen die een spiraaltje gebruiken.

Vormen van actinomycose

Er zijn vier varianten van actinomycose. Bij alle vormen ontstaan er abcessen, dat zijn holtes gevuld met pus.

1. Cervicofaciale (halsgezicht)
2. Thoracale (borstholte)
3. Abdominale (buikstreek)
4. Algemene actinomycose

Hals en gezicht

Bij cervicofaciale actinomycose ontstaan er pijnlijke abcessen, meestal op de kaak. Ze liggen soms zo diep dat ze kunnen doordringen tot op het bot. Op een gegeven moment ontwikkelen er zich wondjes op de hals en het gezicht die gaan etteren. Er worden kleine, gele zwavelachtige korrels afgescheiden. Aan de hand hiervan zal de dokter de diagnose van deze besmetting vaststellen. De infectie kan zich uitbreiden naar de wangen, tong, keel, schedel, hersenen en hersenvliezen.

Borstholte

Bij deze besmetting ontstaat er pijn op de borst. Er is koorts met hoesten waarbij er slijm uit de luchtwegen wordt opgegeven. In dat geval kan het zijn dat de longen al ernstig zijn geïnfecteerd. Dit kan levensbedreigend zijn. Wanneer er zich in de borstholte een abces ontwikkeld, kan het pus via kanaaltjes door de huid naar buiten vloeien.

Buikstreek

De abdominale vorm van actinomycose ontstaat als gevolg van het doorslikken van besmet speeksel. De bacteriën tasten meestal de darmen en het buikvlies aan. Dit geeft symptomen zoals pijn, koorts, misselijkheid met braken, diarree, verstopping en extreem gewichtsverlies. Er kan in de buikholte een abces ontstaan. Als de druk in het abces te groot wordt, kunnen er kanaaltjes ontstaan naar buiten, waardoor het pus wordt afgevloeid via de huid.

Algemene actinomycose

De gegeneraliseerde vorm van actinomycose treedt op als de bacteriën via de bloedbaan door het lichaam wordt verspreid. Het kan terecht komen in de huid, wervels, hersenen, lever, nieren, urineleiders, baarmoeder en eierstokken.

Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten en symptomen, samen met de resultaten van de röntgenfoto’s en weefsel-, pus- of speekselmonsters. Bij sommige darminfecties kan er geen monster worden afgenomen en is een operatie noodzakelijk om de diagnose te kunnen stellen.

Behandeling

De behandeling bestaat uit een grote dosis penicilline, wat in sommige gevallen nog maandenlang moet worden voortgezet. Abcessen worden gedraineerd en er moet soms wel tot een jaar lang antibiotica worden gebruikt om te voorkomen dat de infectie terugkomt. Een ernstige infectie kan tot in de longblaasjes of ribben doordringen en het hart en andere belangrijke organen aantasten. De cervicofaciale vorm van actinomycose is het gemakkelijkst te behandelen. De andere vormen zijn moeilijker te behandelen en hebben een slechtere prognose. Bij meer dan de helft van de patiënten met actinomycose van de hersenen en ruggenmerg raakt het zenuwweefsel blijvend beschadigd en meer dan een kwart overlijdt.

Lees verder

• Afrikaanse slaapziekte door vliegenbeet
• Darmparasiet: Blastocystis hominis
• Darmparasiet: Dientamoeba fragilis
• Gebitsabces: oorzaak en behandeling