Cariës of gaatjes door antibiotica

Cariës zijn gaatjes in het gebit. Ze ontstaan vaak door gebruik van zoete producten zoals snoep en zoete dranken. Soms ontstaat cariës door inwerking van zuren, bijvoorbeeld koolzuurhoudende frisdranken. In dit geval spreken we vaak van erosie van het tandglazuur. In een aantal gevallen zijn medicijnen de boosdoener. Ook van antibiotica is bekend dat ze cariës kunnen veroorzaken. De zoete drank veroorzaakt een snelle vorm. Antibiotica uit de groep van de tetracyclinen veroorzaken verkleuring van tanden en kiezen. Dit kan zowel bij het ongeboren kind tijdens de zwangerschap, als bij het jonge kind ontstaan.

Wat is cariës?

Een andere benaming voor cariës zijn gaatjes. En daarmee bedoelen we gaatjes in tanden of kiezen. Gaatjes ontstaan door bacteriën. Ze ontstaan niet zomaar, hier gaat een proces aan vooraf.

Wanneer we eten, hechten zich voedselresten aan de tanden en kiezen. Er ontstaat gedurende de dag een afzetting aan de tanden in de vorm van tandplak. Tandplak zien we niet zitten, maar kan je wel met de vingernagel van het oppervlak van de tand afkrabben. Het ziet uit als een wit kleverig laagje. Deze laag bestaat uit voedselresten, slijm en bacteriën. Het grootste gedeelte van tandplak bevat bacteriën.

Wanneer tandplak niet verwijderd wordt krijgen de bacteriën de kans het glazuur van de tanden en kiezen af te breken. Dit doen de bacteriën door vanuit suiker een zuur aan te maken. Dit zuur tast het glazuur aan. Later wordt het tandbeen aangetast: er ontstaan gaatjes.

Tandplak dat niet dagelijks verwijderd wordt, zal verharden. Dit noemen we tandsteen. Tandsteen is niet zelf te verwijderen en zorgt voor een goede voedingsbodem voor bacteriën. Bovendien vormt tandsteen een ruw oppervlak, waardoor nieuwe tandplak zich makkelijker hieraan hecht.

Gaatjes ontstaan toch door snoepen?

Het klopt dat cariës meestal door snoepen ontstaat. In snoepgoed, maar ook in zoete dranken, zit veel suiker. Dit wordt door de bacteriën omgezet in zuur. Maar ook andere producten tasten het tandglazuur aan. Voornamelijk koolzuurhoudende en zure producten helpen mee aan het ontstaan van gaatjes. Wanneer gaatjes ontstaan als gevolg van zuren, spreken we niet van cariës maar van erosie. Het tandglazuur wordt afgebroken als gevolg van de inwerking van schadelijke zuren (denk aan koolzuurhoudende frisdranken).

Ook medicijnen zijn verantwoordelijk voor cariës

Iets waar veel mensen niet bij stilstaan: maar ook door medicijngebruik kan er cariës ontstaan. Medicijnen kunnen zuren of suikers bevatten. Daarnaast veroorzaken sommige medicijnen oprispingen (boeren) met opkomend maagzuur, of braken. Hierdoor wordt het tandglazuur ook aangetast. Daarnaast veroorzaken sommige medicijnen een droge mond. Minder speeksel betekent ook minder bescherming tegen schadelijke bacteriën.

Verkleuring van tanden en kiezen

Sommige soorten antibiotica kunnen verkleuringen aan tanden en kiezen veroorzaken. Zwangere vrouwen die antibiotica gebruiken krijgen soms kinderen die een verkleurd melkgebit ontwikkelen. Kinderen tot 13 jaar kunnen verkleuringen van het melkgebit krijgen bij gebruik van antibiotica. Het gaat dan voornamelijk om de volgende soorten antibiotica:

• doxycycline
• minocycline
• oxytetracycline
• terramycine
• alle antibiotica uit de groep tetracyclinen

Antibiotica uit bovenstaande groep vormen onder andere met calciumionen een geheel dat zich in tanden en kiezen en ook in botweefsel ophoopt. Kinderen tot een jaar of 13 kunnen soms beter behandeld worden met andere antibiotica om verkleuring van het gebit te voorkomen. De verkleuringen die ontstaan zijn vaak geel tot grijs en verdwijnen niet meer.

Zoete siroop

Kinderen en soms ook volwassenen krijgen vaak antibiotica in de vorm van een zoete siroop toegediend. Deze zoetigheid kan zorgen voor cariës. Zowel bij het melkgebit als bij het blijvende (volwassen) gebit wordt dit probleem ervaren. De zoete siroop zorgt vooral voor een snelle vorming van cariës, niet zoals we bij het normale 'snoepgoed'' gewend zijn. Om te voorkomen dat deze snelle vorm van cariës ontstaat, moet er altijd zoveel mogelijk gekozen worden voor een antibioticum die suikervrij is. Deze vormen zijn niet schadelijk voor het gebit.

In een later stadium

Gebruik van antibiotica op jonge leeftijd heeft in een later stadium geen nadelige gevolgen voor het gebit, voor zover beoordeeld kan worden. Wie op bijvoorbeeld éénjarige leeftijd regelmatig antibiotica kreeg toegediend, zal op dertienjarige leeftijd echt niet plots cariës krijgen als gevolg hiervan. Wanneer er op deze leeftijd wel cariës ontstaat heeft dit meer te maken met een slechte gebitsverzorging en verkeerd snoep/drinkgedrag. Ook het poetsgedrag na een eet-of drinkmoment kan van invloed zijn. Zo is bekend dat het eten van fruit of het drinken van zure dranken in combinatie met tandenpoetsen juist voor een snellere afbreking van het tandglazuur zorgt. Tandpasta en te hard poetsen maakt het glazuur tijdelijk zwakker. Daarom moet er minimaal een half uur gewacht worden na het eten of drinken van deze 'zuren'' voordat de tanden worden gepoetst.

Voor volwassenen geldt het zelfde: gebruik van antibiotica kan op dat moment voor verkleuring of schade aan het gebit zorgen. Schade die vele maanden tot jaren later ontstaat na het stoppen met antibiotica, is niet meer afkomstig door het vroegere gebruik hiervan. Ook dan moet de oorzaak van cariës ergens anders gezocht worden.