Jicht: oorzaak, symptomen en behandeling

Vroeger werd het de ziekte der koningen genoemd omdat met name rijke en goed doorvoede mannen er last van hadden. Tegenwoordig is het een volksziekte. Jicht, een pijnlijke ontsteking in een gewricht, ontstaat als het gehalte aan urinezuur in het bloed zo hoog wordt dat nieren en huid het niet langer redden om het teveel aan urinezuur af te scheiden. De urinezuurkristallen hopen zich op in pezen en gewrichten en er ontstaan jichtknobbels. Wat is de oorzaak van jicht, wat zijn de symptomen en hoe kan jicht behandeld worden. Wat is de jichtcalculator? Waarom wordt jicht ook wel 'het pootje' genoemd?

Inhoud artikel

• Jicht
• Bij wie komt jicht voor?
• Oorzaken jicht
• Is een aanval van jicht schadelijk?
• Gewrichten die vaak worden getroffen door jicht
• Symptomen jicht
• Behandeling jicht
• Wat kun je zelf doen om jicht te verminderen?
• Doorverwijzing naar reumatoloog
• Wetenschappelijk onderzoek
• Jichtcalculator (geen punctie nodig)

Jicht

Jicht is een reumatische ziekte waarbij er sprake is van neerslaan van urinezuurkristallen in gewrichten. De stofwisseling van urinezuur verloopt niet goed. Tijdens het afbreken van cellen en het vervangen door nieuwe cellen komt purine vrij en dit wordt afgebroken tot urinezuur. De nieren zorgen voor uitscheiding van urinezuur via de urine, maar soms heeft iemand te veel urinezuur in het bloed. Urinezuurkristallen slaan neer in gewrichten en dit leidt tot terugkerende plotselinge aanvallen van ontstekingen van gewrichten: jicht. Een aanval duurt een tot drie weken. Bij meer dan twee aanvallen per jaar wordt gesproken over chronische jicht. Er kunnen dan meerdere gewrichten ontstoken zijn en de aanvallen kunnen langer duren.

Bij wie komt jicht voor?

Vroeger was het met name een aandoening die voorkwam bij oudere rijken, het werd ook wel de ziekte der koningen genoemd. Tegenwoordig komt het ook voor bij jongeren en mensen die leven in arme landen. Jicht komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en jicht ontstaat in de meeste gevallen na het dertigste levensjaar. Jicht kan in de familie zitten. In 1990 werd door de Britse geneticus George Radda bevestigd dat mensen bij wie jicht in de familie zit veelal een specifiek defect hebben van bepaalde genen die verantwoordelijk zijn voor een gebruikelijke verwerking van fructose. Het nuttigen van suiker zorgt bij hen eerder voor verhoogde urinezuurspiegels.

Oorzaken jicht

Het gaat om een verhoogd urinezuurgehalte, dit kan komen door een verhoogde aanmaak van urinezuur of een verminderde afvoer van urinezuur. Een verhoogde aanmaak kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een te hoog lichaamsgewicht, verschillende ziekten (zoals psoriasis, leukemie), chemotherapie, overmatig gebruik van alcohol, voedsel wat rijk is aan purine, heel soms door een aangeboren afwijking (in de aanmaak van urinezuur). Een minder goede afvoer van urinezuur kan komen door gebruik van bepaalde medicatie zoals plastabletten (overleg met je arts), een minder goede nierfunctie, overmatig gebruik van alcohol. Niet iedereen met een verhoogd urinezuurgehalte krijgt jicht.

Is een aanval van jicht schadelijk?

Als iemand vaak aanvallen van jicht heeft en die aanvallen worden niet behandeld dan kan er slijtage optreden van een gewricht. Dit leidt tot stijfheid en minder gemakkelijk bewegen. Jicht laat zich zien op een bepaalde plek, bijvoorbeeld bij de grote teen, maar het is vaak een uiting van een veel breder onderliggend probleem. Patiënten met jicht hebber meer en uitgebreidere aderverkalking (atherosclerose), vaker een hoge bloeddruk en vaker diabetes lijden. Ze overlijden vaker aan een hersen- of hartinfarct. Een hoge urinezuurspiegel is veelal een teken van het zogenaamde Metabool Syndroom. Dit is een verzameling van stofwisselingsafwijkingen dat aanvankelijk het resultaat is van een verminderde gevoeligheid voor insuline (hormoon).

Gewrichten die vaak worden getroffen door jicht

Bij de grote teen komt jicht vaak voor (in vijftig tot zestig procent van de gevallen), dit heeft geleid tot de 'bijnaam': het pootje. Andere gewrichten die getroffen kunnen worden: enkel, ellebogen, knie, pols, vinger. Heupen, schouders en wervelkolom worden bijna nooit aangetast.

Symptomen jicht

• Gewricht is rood, warm, opgezet en gevoelig.
• Heftige pijn in het getroffen gewricht (aanvallen van pijn meestal 's nachts).
• De pijn belemmert bewegen.
• Een licht verhoogde lichaamstemperatuur.
• De klachten treden vaak op in teen of voet.
• Er kunnen jichtknobbels ontstaan, een ander woord voor zo'n knobbel: tofus/tophus (enkelvoud), tofi/tophi (meervoud). Het gaat om een kristalophoping die je wit kan zien doorschemeren door de huid heen. Als de huid kapot gaat dan komt er kalkachtig materiaal naar buiten.
• Soms slaan kristallen neer in de oorschelp, je ziet dan knobbels.
• Soms krijgt iemand met jicht te maken met nierstenen of nieren die minder goed werken.

Behandeling jicht

Het streven is om de pijn te reduceren en nieuwe aanvallen (en complicaties) te voorkomen. Een arts zal mogelijk ontstekingsremmers voorschrijven. Als dit niet helpt of als er sprake is van bijwerkingen kan colchicine worden voorgeschreven. Er kan geadviseerd worden om af te vallen, maar kijk uit met te snel afvallen. Overmatig alcoholgebruik moet voorkomen worden. Een strikt purinebeperkt dieet wordt tegenwoordig niet vaak meer voorgeschreven. Maar een klein deel van de purine die vrijkomt in het lichaam en maar een klein gedeelte van het urinezuurgehalte zijn te beïnvloeden door voeding. Als de jicht chronisch wordt (vaker dan twee keer per jaar optreedt) dan kan iemand behandeld worden met medicijnen die het gehalte aan urinezuur in het bloed verlagen. Vaak wordt dan allopurinol voorgeschreven. Het aantal aanvallen neemt dan af en soms krijgt iemand helemaal geen aanvallen meer.

Wat kun je zelf doen om jicht te verminderen?

• Het is belangrijk om een andere leefstijl aan te nemen. Met goede voedingsadviezen kunnen nog betere resultaten worden bereikt (vraag begeleiding van diëtist). Een hoge suikerconcentratie is een belangrijke risicofactor voor het krijgen van jicht. Minder bier (alcohol) drinken is verstandig, bier bevat veel purines, dit komt door het gist wat gebruikt wordt. In schaal- en schelpdieren, vlees en vis zitten ook veel purines, dus ook daar moet je mee opletten.
• Je kunt het gewricht koelen met een coldpack. Heb je last van je knie of voet dan kun je het been hoog houden en druk proberen te voorkomen.

Doorverwijzing naar reumatoloog

Je kunt vragen om een doorverwijzing naar een reumatoloog als niet duidelijk is of het gaat om jicht of als de pijn of de knobbels niet verminderen door medicijnen. Laat je ook doorverwijzen als het om meerdere gewrichten gaat of als er sprake is van complicaties.

Wetenschappelijk onderzoek

Door de afdeling Reumatologie van Rijnstate wordt er al heel veel jaren wetenschappelijk onderzoek verricht op het gebied van jicht. Er wordt onder andere onderzoek gedaan naar de risicofactoren die van toepassing zijn bij jicht, de relatie tussen jicht en hart- en vaatziekten en hoe er snel en goed een diagnose gesteld kan worden. Sinds 2011 mag de polikliniek zich expertisecentrum noemen op het gebied van jicht.

Jichtcalculator (geen punctie nodig)

De aanwezigheid van urinezuurkristallen in de gewrichtsvloeistof is het bewijs dat iemand jicht heeft. Dit wordt onderzocht door het aanprikken van het aangedane gewricht (bij een reumatoloog). In samenwerking met huisartsen heeft Rijnstate een instrument ontwikkeld om jicht vast te kunnen stellen zonder dat er een punctie nodig is: de jichtcalculator. Het gaat om zes vragen en een bloedtest. Voor ieder antwoord staat een bepaalde score. Bij meer dan acht punten is het bijna zeker dat iemand jicht heeft, bij vier of minder punten dan staat voor vijfennegentig procent vast dat iemand geen jicht heeft. De jichtcalculator werkte al goed bij mensen die de huisarts bezochten, maar het staat nu wetenschappelijk vast dat de calculator ook goed in te zetten is bij mensen in het ziekenhuis (die vaak een ernstigere vorm van jicht hebben). Toch is een punctie niet altijd te voorkomen. Ligt de score tussen de vijf en de acht punten dan is er twijfel over de diagnose en kan alleen een punctie duidelijkheid geven.

Lees verder

• Psoriasis: oorzaak, symptomen, behandeling, prognose
• Leukemie: verzamelnaam verschillende soorten beenmergkanker