Kattenkrabziekte: symptomen, oorzaak en behandeling

Kattenkrabziekte, ook wel lymphoreticulosis benigna, lymphogranuloma benignum, cat-scratch fever of cat-scratch disease genoemd, is een zoönose. De boosdoener is de bacterie Bartonella henselae, die via een krab van een besmette kat op mensen wordt overgedragen. Het belangrijkste kenmerk van kattenkrabziekte is een lymfeklierzwelling. Andere symptomen van kattenkrabziekte zijn koorts, hoofdpijn en algemene ziekteverschijnselen. Meestal leidt de ziekte tot een spontaan herstel. Mensen met een goede weerstand, herstellen volledig zonder behandeling. Mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben daarentegen meer kans om ziek te worden van de kattenkrabziekte en bij hen kan een antibioticakuur nodig zijn.

• Wat is kattenkrabziekte?
• Synoniemen
• Wie krijgen het?
• Voorkomen in Nederland
• Besmetting
• Kattenkrabziekte symptomen
• Verschijnselen bij de mens
• Bijkomende klachten
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Kattenkrabziekte behandeling
• Preventie
• Maatregelen
• Immunisatie
• Prognose

Wat is kattenkrabziekte?

Kattenkrabziekte is een zoönose, wat betekent dat het een infectieziekte is die kan worden overgedragen van dieren op mensen. Het gaat hierbij om een bacteriële infectie die je kunt oplopen na de krab van een kat. Vandaar de benaming 'kattenkrabziekte'. Overigens is slechts een klein deel van de infectieziekten van dieren besmettelijk voor de mens en ten onzent zijn er relatief weinig ziekten die je van dieren kunt krijgen. Kattenkrabziekte is meestal onschuldig. Een besmet persoon krijgt lymfklierontsteking en mogelijk koorts. De ziekte geneest vanzelf. Men schat dat de ziekte in Nederland meer dan 2.000 keer per jaar optreedt.

Synoniemen

Kattenkrabziekte staat ook wel bekend onder de volgende benamingen:

• lymphoreticulosis benigna;
• lymphogranuloma benignum;
• cat-scratch fever; of
• cat-scratch disease.

Wie krijgen het?

Kattenkrabziekte komt vooral voor in gebieden met een warm en vochtig klimaat. De verhouding tussen mannen en vrouwen is gelijk, alhoewel sommige onderzoeken suggereren dat meer mannen ermee besmet raken. Mogelijke verklaring hiervoor is dat mannen over het algemeen ruiger stoeien met katten dan vrouwen. Mensen met een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld hiv of diabetes lopen ook een hoger risico om de ziekte te ontwikkelen.

Voorkomen in Nederland

De incidentie van kattenkrabziekte bij mensen in Nederland is volgens het RIVM niet goed bekend. Naar schatting zijn er ten minste 300 tot 1.000 gevallen per jaar in Nederland. Dit is meer dan 2 per 100.000 inwoners per jaar. Het werkelijk aantal infecties ligt mogelijke tien keer hoger. De cijfers zijn namelijk gebaseerd op laboratoriumdiagnostische gegevens.

Besmetting

Een deel van de Nederlandse katten is besmet met de bacterie Bartonella henselae. Deze komt wereldwijd voor. Onderling kunnen katten elkaar via vlooien besmetten. Of een mens ook via een vlo besmet kan worden met de boosdoener, is niet duidelijk. Het staat evenwel vast dat de mens besmet kan worden via een krab of een beet of contact met speeksel van een kat, waarbij weer niet bekend is wat de mate van besmettelijkheid is. Het blijkt dat vooral vrouwtjeskatten jonger dan 2 jaar de bacterie bij zich dragen. De kat is de drager en verspreider van de bacterie; kattenkrabziekte kan nièt tussen mensen onderling worden overgedragen.

Kattenkrabziekte symptomen

Verschijnselen bij de mens

Als je een goede weerstand hebt, verloopt kattenkrabziekte meestal ongecompliceerd en is het zelflimiterend. Bij grofweg eenderde van de besmette mensen gaat de ziekte in de eerste dagen tot weken gepaard met de volgende symptomen:

• koorts;
• hoofdpijn; en
• algemene ziekteverschijnselen.

Bijkomende klachten

Andere symptomen die kunnen optreden, zijn:

• Eén of meerdere bultjes of puistjes van 2-3 mm op de huid waar je bent gebeten of gekrabd;
• Na enkele dagen worden deze bultjes blaasjes, waar een korstje op komt. Hierna verdwijnt de zwelling snel.
• Na ongeveer twee weken ontstaat er lymfeklierzwelling, waarbij meestal de lymfeklieren in de hals, in de oksel of de elleboogplooi opzwellen en pijnlijk worden;
• In een latere fase kan erythema nodosum ontstaan;
• Als de kat in je oog heeft gekrabd, kan er een oogontsteking optreden.

Complicaties

In zeldzame gevallen, kan de ziekte tot een hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) leiden. Ook kunnen er bij mensen met een verminderde weerstand ernstige aantastingen van lever en/of milt optreden.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De huisarts stelt je een aantal vragen en neemt je ziektegeschiedenis in ogenschouw. Als je gezwollen lymfeklieren hebt en je bent kort daarvoor gekrabd door een kat, dan kan de huisarts kattenkrabziekte vermoeden. De huisarts zal de lymfeklieren inspecteren en een lichamelijk onderzoek kan ook een vergrote milt onthullen. Soms kan een geïnfecteerde lymfeklier doorbreken en een fistel veroorzaken, een gangetje of tunneltje door de huid.

Bloedonderzoek

Deze ziekte is moeilijk te diagnosticeren. Serologische testen door middel van een indirecte immunofluorescentieassay (IFA) of 'enzyme-linked immuno-sorbant assay' (ELISA) worden het meest gebruikt. Een bloedtest is een nauwkeurige manier om de diagnose te stellen. Een lymfeklierbiopsie kan ook worden gedaan om andere oorzaken van opgezwollen klieren uit te sluiten.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen qua verschijningsvorm erg op kattenkrabziekte lijken en zullen dus ten behoeve van het stellen van een diagnose, uitgeloten moeten worden:

• atypische mycobacteriële aandoeningen;
• coccidioïdomycose (een infectie die wordt veroorzaakt door de schimmel Coccidoides immitis);
• leishmaniasis (infectieziekte die wordt veroorzaakt wordt door de Leishmaniaparasiet);
• lymphogranuloma venereum (een chronische infectie van het lymfestelsel, een agressieve chlamydia-variant);
• nocardiose (een ernstige systemische en opportunistische infectie bij personen met een verlaagde weerstand);
• sarcoïdose (een ziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen van het lichaam);
• sporotrichose (een infectie die wordt veroorzaakt door de schimmel Sporothrix schenckii);
• syfilis (een seksueel overdraagbare aandoening);
• toxoplasmose (een ziekte veroorzaakt door een eencellige parasiet); en
• ziekte van Lyme, welke wordt veroorzaakt door de Borrelia bacterie die wordt overgedragen door de teek en gepaard gaat met vermoeidheid, rillingen, koorts, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren, spierpijn en gewrichtspijn.

Kattenkrabziekte behandeling

Kattenkrabziekte is meestal self-limiting en behandeling is daarom vaak niet nodig. De prognose is uitstekend en gewoonlijk geneest iemand volledig van kattenkrabziekte. Lokale lymfeklierzwellingen reageren niet op antibiotica. De lymfklierzwelling kan vele maanden duren. Pijnstillers en warmte kan verlichting van de klachten geven. Het draineren van de opgezwollen lymfeklier door een naald, wordt soms ook toegepast. Bij de andere klachten reageert het lichaam veelal wel goed op een antibioticum.

Preventie

Maatregelen

Vermijd kattenkrabben en -beten en als je wel wordt gebeten of gekrabd, is het van belang de wondjes direct schoon te spoelen e te desinfecteren. Katten krijgen de bacterie Bartonella henselae via vlooien. Zorg daarom dat je kat geen vlooien heeft door een goede vlooienbestrijding. Mensen met een lage weerstand doen er verstandig aan om contact met katten te mijden, vooral jonge katten vormen een risico. Last but not least: houd de kat binnenshuis.

Immunisatie

Immunisatie van mensen is anno 2024 niet beschikbaar.

Prognose

Mensen die een gezond immuunsysteem hebben, herstellen normaal gesproken volledig zonder behandeling. Je houdt er geen restverschijnselen aan over. Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, leidt behandeling met antibiotica meestal tot herstel.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hondenbeet en kattenbeet: symptomen, oorzaak en behandeling
• Lymfeklierzwelling kind: symptomen, oorzaak en behandeling