Psychose: oorzaken, symptomen en behandeling

Een psychose: je hebt er vast wel eens in je omgeving, op televisie of op internet iets over gelezen of er iets over gehoord. Dat een psychose een psychisch probleem is, is over het algemeen wel bekend, maar wat is een psychose nou precies? Hoe krijg je een psychose, wat zijn de symptomen en hoe kom je er weer van af?

Wat is een psychose?

Een psychose is een psychische aandoening. Als je een psychose hebt, of in een psychose zit, verlies je het normale contact met de werkelijkheid. Een psychose kan totaal zijn, hierbij verlies je alle normale contact met de werkelijkheid en maak je geen verschil meer tussen je binnenwereld en de buitenwereld. Je kunt ook een gedeeltelijke psychose krijgen, hierbij verlies je alleen gedeeltelijk het normale contact met de werkelijkheid. Bij een gedeeltelijke psychose is de kans groter dat je zelf in de gaten hebt dat er iets niet goed gaat. Bij een totale psychose heb je dit vrijwel nooit in de gaten, ook achteraf niet.
In de praktijk uit een psychose zich vaak in extreem paranoïde gedrag of angstaanvallen. Sommige mensen hebben door dat er iets niet klopt, anderen hebben tijdens of zelfs na de psychose totaal geen idee van dat er iets aan de hand was.

Wat zijn de symptomen?

Bij een psychose zijn er twee soorten symptomen: positieve en negatieve symptomen. Positieve symptomen zijn niet echt positief, maar deze worden zo genoemd omdat je deze duidelijk merkt bij een persoon. Iemand heeft dan bijvoorbeeld waanbeelden, is verward, heeft vreemde emoties die niet bij de situatie passen of is aan het hallucineren. Negatieve symptomen liggen minder aan de oppervlakte. Iemand is dan bijvoorbeeld afweziger dan normaal, emoties zijn moeilijk waar te nemen, de persoon is lusteloos of de persoon heeft moeite met praten. Mensen met een psychose kunnen dusdanig ernstige waanbeelden, gedachten of hallucinaties krijgen dat ze een gevaar voor zichzelf of de omgeving gaan vormen. Als dit het geval is, wordt een persoon vaak opgenomen in een psychiatrische kliniek totdat de psychose weer onder controle is. Een psychose heb je niet van de een op de andere dag, het kan weken tot maanden duren waarin je steeds meer of duidelijkere symptomen krijgt, wat uiteindelijk uitkomt op de psychose.

Hoe krijg je een psychose?

Een psychose kan op zichzelf staan, maar het kan ook een onderdeel zijn van andere psychische problemen, zoals schizofrenie, een bipolaire stoornis of andere stoornissen. Ook een depressie of een burn-out kan leiden tot een psychose. Een psychose kan veroorzaakt worden door extreme stress in de hersenen door bijvoorbeeld een oorlogstrauma of een mishandeling. Dit is echter niet altijd het geval, soms krijgen zonder verklaarbare ernstige stress ook een psychose.
Of je gevoelig bent om een psychose te krijgen, kan naast de externe factoren ook met aanleg te maken hebben. Als je meer of minder van bepaalde stoffen in je hersenen hebt, ben je gevoeliger voor omstandigheden die stress kunnen veroorzaken. Als psychoses zijn voorgekomen in je familie, is de kans groter dat je er zelf ook gevoelig voor bent. Ook bij stress die niet zo extreem is als een oorlogstrauma of mishandeling, kun je dan een psychose krijgen. Psychoses kunnen ook veroorzaakt worden door extreme hormoonschommelingen, zoals bij een zwangerschap of een hormoonafwijking. Ook extreem alcoholgebruik, drugsgebruik of een extreem slaaptekort kan een psychose veroorzaken.

Hoe kom je van een psychose af?

Mensen met een psychose krijgen een combinatiebehandeling van therapie en medicijnen. Meestal wordt een psychose behandeld met antipsychotica; dit zijn medicijnen die bepaalde delen van de hersenen beïnvloeden. Mensen met een ernstige psychose moeten deze medicijnen vaak hun hele leven blijven slikken om niet terug te vallen in de psychose. Naast het gebruik van medicijnen wordt met behulp van psychotherapie geprobeerd om het normale contact met de werkelijkheid van de persoon weer zoals voor de psychose te krijgen.
Hoe je omgeving met je omgaat als je een psychose hebt en daarna, is heel belangrijk voor het herstel en om een eventuele terugval te voorkomen. Mensen kunnen eerder terugvallen in een psychose als ze zich bekritiseerd of aangevallen voelen. De mensen in de omgeving van iemand met een psychose wordt meestal geadviseerd om zich zo neutraal mogelijk op te stellen, om zo min mogelijk negatieve gevoelens bij de patiënt op te wekken.

Lees verder

• Wat is een zenuwinzinking?