Synesthesie: Waarneming van zintuig prikkelt ander zintuig

Synesthesie is een merkwaardige aandoening waarbij een waarneming van een zintuig een ander zintuig prikkelt. Een breed scala van verschillende synesthetische ervaringen zijn mogelijk. Zo ziet een patiënt met synesthesie bijvoorbeeld kleuren bij het horen van bepaalde geluiden, hoort hij geluiden bij het zien van bepaalde kleuren of ruikt hij voedsel bij het zien van een afbeelding hiervan. Synesthesie biedt vaak bepaalde voordelen, waaronder een beter geheugen, een superieure perceptie en de mogelijkheid om sneller te denken. Meestal is synesthesie aangeboren, en af en toe "ontgroeit" de patiënt deze aandoening. Soms treedt synesthesie op latere leeftijd op en dan wijst dit soms op een onderliggend probleem met de hersenen waarvoor verder onderzoek nodig is. Synesthesie treft elke patiënt weer anders. Tot slot zijn de meeste patiënten van mening dat de aandoening hun leven positief beïnvloedt.

• Epidemiologie synesthesie
• Oorzaken: Waarneming van zintuig prikkelt ander zintuig
• Vormen van synesthesie
• Advies voor patiënten
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose aandoening

Epidemiologie synesthesie

De prevalentie van synesthesie bedraagt naar schatting 1 op de 2.000 patiënten. Vrouwen zijn vaker getroffen dan mannen. Voorts komt synesthesie bij volwassenen vaker voor bij patiënten met autismespectrumstoornis (problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag). De meeste patiënten met autismespectrumstoornis hebben echter geen synesthesie, en de meeste patiënten met synesthesie hebben evenmin autisme.

Oorzaken: Waarneming van zintuig prikkelt ander zintuig

De patiënt met synesthesie heeft andere of bijkomende "bedradingen" in de hersenen. Zo werken hersengebieden die bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor de kleuren, plots bij het horen van gesproken woorden. Soms zit synesthesie in de familie, maar ook de omgeving is belangrijk voor het optreden van de symptomen. De symptomen van synesthesie zijn soms uit te lokken door het nemen van hallucinogene drugs zoals LSD of paddo's. De symptomen van synesthesie vervagen wanneer de effecten van de drugs verdwijnen. Deze vorm van synesthesie is wel anders dan de natuurlijk voorkomende synesthesie. Af en toe treedt synesthesie plotseling op bij volwassenen. Dit is dan gekoppeld aan een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) of aan een zintuiglijk verlies, zoals het verlies van het gehoor of het verlies van het gezichtsvermogen. Volwassen patiënten met deze symptomen zoeken daarom onmiddellijk medische hulp op.

Vormen van synesthesie

Synesthesie bestaat in veel verschillende vormen. Veel patiënten met synesthesie ervaren meer dan één vorm. Zo koppelen ze kleur bijvoorbeeld aan smaak, geluid en aanraking. Deze symptomen verschijnen automatisch en kan de patiënt niet zelf in- of uitschakelen.

Kleuren en patronen

De meest voorkomende synesthetische ervaringen associëren dagen, maanden, cijfers en het alfabet met:
patronen of vormen (bijvoorbeeld een maand met spiralen of cirkels)
opvallende kleuren (bijvoorbeeld "A" is rood en "B" is blauw)
Twee patiënten met synesthesie zijn het vaak oneens over de kleur van de letters. Niettemin zien toch veel patiënten A als rood aan, B als blauw en C is dan geel.

Smaak en geur

Bij sommige patiënten met synesthesie resulteren gesproken woorden in een bijzondere smaak, alsook een bepaalde textuur, plaats in de mond en temperatuur (bijvoorbeeld "vloeibaar eigeel"). Smaak roept ook kleursensaties op, of vormen "voelt" de patiënt. Bepaalde geuren ziet de patiënt als vorm en/of kleur, maar deze vorm van synesthesie komt slechts zelden voor.

Aanraking (voelen)

Sommige patiënten ervaren aanraking reeds door naar iemand te kijken die wordt aangeraakt. Dit staat bekend als ' spiegelaanraking synesthesie". Gevoelens van pijn of aanraking leiden ook tot visioenen of kleuren.

Advies voor patiënten

De meeste patiënten met synesthesie hebben de aandoening reeds vanaf de kindertijd, dus voor hen is het heel normaal op de wereld op deze manier te ervaren. De levenskwaliteit daalt hierdoor niet en de patiënt heeft ook geen andere levensbedreigende aandoening, dus hij hoeft hiervoor niet meteen een arts te raadplegen.

Kinderen

Het is goed dat de leerkracht op de hoogte is van synesthesie bij een kind. Soms is de patiënt namelijk lichtjes afgeleid, maar meestal biedt dit voordelen bij het leren. Patiënten gebruiken meestal een visuele stijl van denken bij het leren. Sommige jonge patiënten "groeien" uit synesthesie.

Volwassenen

Het plots optreden van synesthesie bij volwassenen wijst soms op een onderliggende hersenaandoening of een probleem met de zenuwen. Daarom is een medisch onderzoek noodzakelijk.

Diagnose en onderzoeken

Via een MRI-scan ziet de arts dat het hersendeel van de kleur bijvoorbeeld actief is bij het horen van een gesproken woord.

Prognose aandoening

Deze aandoening veroorzaakt geen schade. De meeste patiënten vinden het fijn om met deze aandoening te mogen leven, en willen het zelfs niet meer missen. Anderen voelen zich hierover neutraal. Zelden ervaren patiënten dit als storend.