Vaginitis: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Vaginitis is een ontsteking van de vagina. In de meeste gevallen is een infectie de oorzaak. Vaginitis symptomen bestaan uit afscheiding, jeuk, branderig en mogelijk pijn. Vaginitis is een veel voorkomende aandoening. Vooral vrouwen met diabetes zijn er gevoelig voor. Er zijn verschillende vormen van vaginitis. De meest voorkomende vormen zijn bacteriële vaginose, schimmelinfecties, trichomonas (een seksueel overdraagbare aandoening) en atrofische vaginitis. De behandeling van vaginitis is afhankelijk van de oorzaak. De preventie van vaginitis bestaat uit hygiënische maatregelen en uit het vermijden van een aantal activiteiten of stoffen.

• Wat is vaginitis?
• Vormen van vaginitis
• Symptomen van vaginitis
• Verschijnselen
• Vaginale afscheiding
• Oorzaken van vaginitis
• Bacteriële vaginose
• Schimmelinfecties
• Trichomonas
• Niet-infectieuze vaginitis
• Atrofische vaginitis
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en medische voorgeschiedenis
• Vaginaal inwendig onderzoek
• Uitstrijkje
• Behandeling van vaginitis
• Prognose
• Het goede nieuws: snelle verlichting bij de juiste behandeling
• Terugval: als die irritante bezoeker weer opduikt
• De lange termijn: wat als vaginitis blijft terugkomen?
• Complicaties: de uitzondering, niet de regel
• Complicaties
• Preventie

Wat is vaginitis?

Vaginitis duidt op een ontsteking van de binnenste wanden van de vagina, de schaamlippen en het weefsel rond de vagina, wat kan leiden tot afscheiding, jeuk en pijn. De oorzaak is meestal een verandering in de balans van de normale bacteriën in de vagina, of een vaginale infectie. Verminderde oestrogeenspiegels na de menopauze en sommige huidaandoeningen kunnen evenwel ook vaginitis veroorzaken. De behandeling is afhankelijk van het soort vaginitis.

Vormen van vaginitis

De meest voorkomende vormen van vaginitis zijn:

Bacteriële vaginose
Bacteriële vaginose, ten gevolge van een verandering van de normale bacteriële vaginale flora door overgroei van andere organismen.

Schimmelinfecties
Schimmelinfecties worden gewoonlijk veroorzaakt door een natuurlijk voorkomende schimmel Candida albicans.

Trichomonas
Trichomonas wordt veroorzaakt door een parasiet en wordt vaak overgedragen door geslachtsgemeenschap en kan daarom worden beschouwd als een seksueel overdraagbare aandoening (soa).

Atrofische vaginitis
Bij atrofische vaginitis of seniele vaginitis wordt de vaginawand dunner en droger door een gebrek aan oestrogeen. De oestrogeenspiegel neemt af tijdens de menopauze. Dit maakt de bekleding van de vagina gevoeliger voor irritatie en ontsteking.

Symptomen van vaginitis

Verschijnselen

De symptomen van vaginitis kunnen bestaan uit:

• Verandering in kleur, geur of de hoeveelheid vaginale afscheiding;
• Sterke urinegeur (of urine ruikt naar vis);
• Vaginale jeuk of irritatie;
• Pijn tijdens het vrijen;
• Pijn bij het plassen;
• Vaginaal bloedverlies tussen de menstruaties door;
• Vaginaal bloedverlies na het vrijen (contactbloeding).

Vaginale afscheiding

Veel vrouwen hebben geen vaginale afscheiding bij vaginitis. Mocht je er wel last van hebben, dan kan deze afscheiding verschillen afhankelijk van de oorzaak:

Oorzaken van vaginitis

De oorzaak is afhankelijk van wat voor soort vaginitis je hebt:

Bacteriële vaginose

Dit is de meest voorkomende oorzaak van vaginitis en is het gevolg van een verandering in de balans van de normale bacteriën in de vagina door overgroei van een van de vele andere organismen. Meestal worden hierbij bacteriën die normaal in de vagina aanwezig zijn (lactobacillen, welke vallen onder de groep van melkzuurbacteriën), overwoekerd door andere bacteriën (anaërobe organismen) in je vagina. Als de anaërobe bacteriën fors in aantal toenemen, verstoren ze het natuurlijke evenwicht, waardoor bacteriële vaginose ontstaat.

Dit type van vaginitis wordt geassocieerd met geslachtsgemeenschap, vooral als je wisselende seksuele partners hebt of een nieuwe partner. Het komt evenwel ook voor bij vrouwen die niet seksueel actief zijn.

Schimmelinfecties

Een schimmelinfectie ontstaat als gevolg van overmatige groei van een schimmel in je vagina. De boosdoener is meestal C. albicans. Deze veroorzaakt ook infecties in andere vochtige en broeierige gebieden van je lichaam, zoals in de mond (spruw), huidplooien (bijvoorbeeld liesschimmel) en het nagelbed. De schimmel kan ook leiden tot luieruitslag.

Trichomonas

Deze soa wordt veroorzaakt door een microscopische, eencellige parasiet genaamd Trichomonas vaginalis. Bij mannen infecteert het organisme meestal de urinewegen, maar vaak veroorzaakt het geen symptomen. Bij vrouwen infecteert deze lastpak meestal de vagina, wat kan leiden tot klachten. Het verhoogt bij vrouwen ook het risico op het krijgen van andere seksueel overdraagbare aandoeningen.

Niet-infectieuze vaginitis

Vaginale sprays, douches, geparfumeerde zeep en zaaddodende producten, kunnen een allergische reactie veroorzaken of het vulvaire en vaginale weefsel irriteren. Vreemde voorwerpen, zoals een vergeten tampons in de vagina, kunnen ook het vaginale weefsel irriteren.

Atrofische vaginitis

Verminderde oestrogeenniveaus na de menopause of chirurgische verwijdering van de eierstokken kan de vaginawand dunner maken, wat soms leidt tot vaginale irritatie, brandend gevoel en droogheid.

Risicofactoren

Factoren die het risico op het ontwikkelen van vaginitis verhogen, zijn:

• Hormonale veranderingen tijdens zwangerschap, het gebruik van de pil of menopauze;
• Seksuele activiteit;
• Het hebben van een soa;
• Medicijngebruik, zoals antibiotica en steroïden;
• Het gebruik van zaaddodende middelen voor anticonceptie;
• ongecontroleerde diabetes;
• Het gebruik van hygiënische producten, zoals vaginale spray of vaginale deodorant;
• Vaginale douche;
• Het dragen van vochtige of nauwsluitende kleding;
• Het gebruik van een spiraaltje.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en medische voorgeschiedenis

De arts zal in eerste instantie een anamnese afnemen, waarbij hij allerlei vragen stelt over je klachten. Daarnaast zal hij je medische voorgeschiedenis doornemen om te kijken of je eerder last hebt gehad van vaginale of seksueel overdraagbare aandoeningen.

Vaginaal inwendig onderzoek

De arts zal een inwendig vaginaal onderzoek uitvoeren met behulp van een 'eendenbek' (speculum). Hierbij zal de arts onderzoeken of er sprake is van een ontsteking en abnormale afscheiding.

Uitstrijkje

De arts neemt meteen een uitstrijkje wat veelal ter plekke onder de microscoop onderzocht kan worden, waardoor je vaak meteen weet of er sprake is van een schimmelinfectie of bacteriële vaginose. Voor het vaststellen van een soa wordt een vaginaal monster naar het laboratorium gestuurd.

Behandeling van vaginitis

De behandeling van vaginitis is afhankelijk van de oorzaak. Bij bacteriële vaginose kan de arts metronidazol voor in de vagina voorschrijven (vaginale ovule). Metronidazol tabletten om te slikken, zijn ook mogelijk. Clindamycine crème in de vagina is een andere behandelmogelijkheid. Schimmelinfecties worden meestal behandeld met een schimmeldodende crème of zetpil. Schimmelinfecties kunnen ook worden behandeld met een voorgeschreven orale antimycoticum, zoals fluconazol. Trichomonas wordt behandeld met metronidazol (of tinidazol) 2 g in één dosis. Je partner wordt meebehandeld om herbesmetting te voorkomen. Vaginale atrofie kan worden behandeld met oestrogeen in de vorm van vaginale crèmes of tabletten. In geval van niet-infectieuze vaginitis moet de bron van de irritatie worden vastgesteld, zodat deze in het vervolg vermeden kan worden. Mogelijke bronnen zijn nieuwe zeep, wasmiddel, maandverband en tampons.

Prognose

Vaginitis—het klinkt misschien als een kleine verstoring, maar het kan je dagelijkse leven flink op zijn kop zetten. Gelukkig is de prognose vaak positief, vooral als je op tijd ingrijpt. Maar wat kun je verwachten tijdens en na de behandeling?

Het goede nieuws: snelle verlichting bij de juiste behandeling

De meeste vormen van vaginitis, zoals bacteriële vaginose, schimmelinfecties of trichomonas, reageren goed op behandeling. Met de juiste medicatie—antibiotica, antischimmelmiddelen of specifieke crèmes—zijn de symptomen vaak binnen een paar dagen tot een week onder controle. Dus als je op tijd handelt, kun je snel terugkeren naar je normale ritme, zonder dat branderige, jeukende gevoel.

Terugval: als die irritante bezoeker weer opduikt

Helaas is vaginitis een aandoening die soms hardnekkig kan zijn. Vooral schimmelinfecties en bacteriële vaginose kunnen terugkeren, zelfs als je denkt dat je er vanaf bent. Het is een beetje als een ongenode gast die steeds weer komt aankloppen. Gelukkig kun je met langdurige behandelingen, zoals onderhoudsdoses van medicijnen, deze terugvallen meestal voorkomen of beperken.

De lange termijn: wat als vaginitis blijft terugkomen?

Voor sommige vrouwen kan vaginitis een terugkerend probleem worden. Dit kan invloed hebben op je comfort en zelfvertrouwen. Maar ook hier is er hoop: een gezonde leefstijl, het vermijden van irriterende producten en het opvolgen van medisch advies kan helpen om je vaginale flora in balans te houden. Soms kan het aanpassen van dieet of hygiëneroutines een groot verschil maken, waardoor die vervelende infecties minder kans krijgen.

Complicaties: de uitzondering, niet de regel

In zeldzame gevallen, als vaginitis niet goed wordt behandeld, kunnen complicaties optreden, zoals bekkenontstekingen of problemen met de vruchtbaarheid. Maar maak je geen zorgen: als je symptomen serieus neemt en op tijd behandelt, is de kans op complicaties minimaal.

Complicaties

Vrouwen met trichomonas of bacteriële vaginose lopen een groter risico op (andere) seksueel overdraagbare aandoeningen, doordat de vaginawand is ontstoken. De ontsteking maakt de natuurlijke barrières van de vaginawand kwetsbaarder, waardoor ziekteverwekkers gemakkelijker het lichaam kunnen binnendringen. Hierdoor neemt het risico op infecties zoals chlamydia, gonorroe en hiv toe.

Bij zwangere vrouwen wordt symptomatische bacteriële vaginose en trichomonas in verband gebracht met vroeggeboorte en een te laag geboortegewicht van baby's. De ontsteking en de bacteriële onbalans in de vagina kunnen de baarmoederhals irriteren, wat vroegtijdige weeën kan opwekken. Daarnaast kan de infectie de vruchtvliezen aantasten, wat kan leiden tot vroegtijdig breken van de vliezen. Vroeggeboorte brengt op zijn beurt risico's met zich mee voor de gezondheid van de baby, zoals ademhalingsproblemen en ontwikkelingsstoornissen.

Bovendien kunnen onbehandelde gevallen van bacteriële vaginose en trichomonas leiden tot bekkenontstekingen (ofwel pelvic inflammatory disease, PID), wat de vruchtbaarheid op lange termijn kan beïnvloeden. PID kan schade toebrengen aan de eileiders, wat kan leiden tot littekenvorming, vergroeiingen en, in ernstige gevallen, onvruchtbaarheid of een verhoogd risico op buitenbaarmoederlijke zwangerschappen.

Preventie

Goede hygiëne kan voorkomen dat bepaalde vormen van vaginitis terugkeren en kunnen sommige klachten verlichten:

• Vermijd baden en bubbelbaden;
• Vermijd irriterende stoffen, zoals geparfumeerde tampons, vaginale douches (tenzij voorgeschreven), deodoranten en geparfumeerde zeep.
• Houd je schaamstreek droog en schoon. Gebruik water en een milde zeep.
• Veeg van voor naar achter na gebruik van het toilet. Hiermee voorkom je de verspreiding van fecale bacteriën in je vagina.
• Gebruik een latex condoom ter voorkoming van een soa. Beter is het om levenslange wederzijdse trouw te bewaren met een seksuele partner die niet besmet is met een soa.
• Draag katoenen of linnen ondergoed.
• Probeer niet te krabben aan de schaamstreek, aangezien dit de infectie kan verergeren en de verspreiding ervan kan bevorderen.

Lees verder

• Ontsteking vulva (vulvitis): vagina, schaamlippen & clitoris
• Vaginaal bloedverlies: oorzaken abnormale bloedingen
• Bruine afscheiding: oorzaken van bruine vaginale afscheiding
• Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva
• Bacteriële vaginose: symptomen, oorzaken en behandeling