Vitamine D-tekort: oorzaken, symptomen en oplossingen

Het is erg belangrijk om voldoende vitamine D in ons lichaam te hebben, omdat een tekort allerlei verschillende klachten kan veroorzaken. Toch hebben veel mensen - met name in de winter - last van een vitamine D-tekort. De belangrijkste factor in het aanmaken van vitamine D is namelijk direct en intensief zonlicht, daarnaast bevat sommige voeding deze vitamine. Wanneer is er sprake van een tekort en welke klachten kan je dan krijgen? Welke mensen lopen het grootste risico om een tekort te krijgen en wat kan je eraan doen om dit tekort weer op te lossen?

Wat is vitamine D?

Vitamine D2 en D3

Vitamine D is eigenlijk een hormoon, maar wordt een vitamine genoemd. Het komt voor in twee vormen: D2 en D3. Het lichaam kan D3 zelf aanmaken, dit gebeurt door middel van direct zonlicht. Vitamine D2 wordt in de darmen opgenomen uit voeding. Dit lukt het beste als er wat vet (olie) aanwezig is, omdat vitamine D een vet-oplosbaar vitamine is.

Calcium en fosfaat

Vitamine D is nodig om calcium en fosfaat op te nemen, mineralen die erg belangrijk zijn voor de botten en het gebit. Daarnaast is deze vitamine belangrijk voor onder andere een goede weerstand en, net als vitamine B12, voor een goede werking van spieren.

Wanneer heb je kans op een vitamine D tekort?

Te weinig direct zonlicht

Tachtig tot negentig procent van vitamine D wordt aangemaakt onder invloed van direct zonlicht. Een vitamine D tekort kan dus bijvoorbeeld komen doordat iemand weinig buiten komt (zoals ouderen), slechts een klein huidoppervlak blootstelt aan direct zonlicht of een donkere huidskleur heeft. Daarnaast is de intensiteit van de zon belangrijk: alleen tussen april en oktober is deze intensief genoeg om voldoende vitamine D aan te maken. 's Winters teert men in op de hoeveelheid vitamine D en ontstaat er bij velen een (licht) tekort, ook wel vitamine D-deficiëntie genoemd. In maart worden de laagste waarden gemeten in het bloed.

Overige risicogroepen

Niet alleen mensen die hun huid onvoldoende blootstellen aan direct zonlicht, lopen het risico op een vitamine D-deficiëntie, maar ook de onderstaande groepen hebben een kans een vitamine D-tekort te ontwikkelen:

• Mensen die deze vitamine onvoldoende halen uit hun voeding;
• Baby's. Een baby die borstvoeding krijgt loopt het risico op een tekort omdat het bloed van de moeder minimaal 125 nmol/liter moet bevatten;
• Kinderen jonger dan vier jaar;
• Chronisch zieken zoals mensen met coeliakie of fibromyalgie;
• Mensen die bepaalde medicijnen (anti-epileptica, tuberculostatica) gebruiken.

Symptomen vitamine D-tekort

Een tekort aan vitamine D kan verschillende soorten klachten veroorzaken:

• Tekort aan energie;
• Vermoeidheid;
• Spierpijn;
• Gewrichtspijn;
• Verzwakte spieren;
• Krampen en spiertrillingen;
• Angstaanvallen;
• Bloedend tandvlees;
• Hyperventilatie;
• Botklachten;
• Gewrichtsklachten (die kunnen leiden tot osteoporose, maar ook tot vergroeiing en verweking);
• Spierziekten;
• Afwijkingen aan de schildklier.

Ook wordt het in verband gebracht met verschillende (andere) ziektes zoals osteoporose, fibromyalgie, Rachitis (ook wel bekend als Engelse ziekte bij kinderen), hart en vaatziekten, multiple sclerose en luchtweginfecties.

Diagnose

Als je wilt weten of je een tekort hebt aan vitamine D, dan kan je de huisarts vragen om je bloed te laten onderzoeken. Interessant zijn de verschillende meningen van artsen en/of ziekenhuizen. Zo zijn er medici die beweren dat je een tekort hebt als de waarde van je bloed minder is dan 60 nmol/l, terwijl er ook medici zijn die beweren dat er sprake is van een tekort als de waarde van het bloed minder is dan 80 nmol/l. Vraag dus altijd naar de exacte waarde van je bloed.

Tekort oplossen

Wat kan een arts doen?

Als uit een bloedonderzoek blijkt dat de bloedwaarden te laag zijn, dan kan een arts supplementen voorschrijven. Deze supplementen zijn pillen, gels of capsules met daarin een vloeistof.

Waarschijnlijk voel je zelf of het tekort wordt opgelost omdat je minder last krijgt van bovenstaande klachten. Toch kan het ook raadzaam zijn om aan het einde van die periode je bloed opnieuw te laten testen om te onderzoeken of het vitamine D-gehalte van je bloed inderdaad (voldoende) is toegenomen. Check dit niet direct nadat je de laatste capsule hebt ingenomen, maar wacht hier enige tijd mee.

Wat kan je zelf doen?

Als je erop let dat je voldoende in de zon komt, daarbij (in eerste instantie) geen zonnebrandcrème gebruikt en je huid voldoende blootstelt, dan ben je al goed bezig. Let wel op dat je niet verbrandt! In de periode april tot oktober is het voldoende om vijftien tot dertig minuten buiten te zijn tussen elf uur 's ochtends en drie uur 's middags, waarbij hoofd, handen en onderarmen worden bloot gesteld aan direct zonlicht. De mate van het maken van vitamine D hangt uiteraard samen met omstandigheden zoals de intensiteit van het zonlicht, het pigment van de huid en het al dan niet aanwezig zijn van ziektes.

Een tekort aan direct zonlicht is niet voldoende te compenseren met voeding. Toch zit in bepaalde voeding ook vitamine D. Te denken valt hierbij aan vette vis zoals zalm, makreel, sardines en haring, vlees en eieren.

Aan sommige voedingsmiddelen is vitamine D toegevoegd. In Nederland geldt een maximale toevoeging om op die manier een teveel aan vitamine D te voorkomen.

Indien er behoefte is aan een hogere dosering en je dus supplementen wilt gebruiken, dan kan je deze kopen bij de drogist. Uit een nadere analyse van onderzoeken is in februari 2017 niet alleen gebleken dat een vitamine D-tekort aan kan worden gepakt met supplementen, maar ook dat het innemen op regelmatige basis, vergeleken kan worden met het effect van een griepprik. Je weerstand verbetert hier dus aanzienlijk door en de kans op verkoudheid en griep wordt kleiner. Let echter wel op: een teveel aan vitamine D kan schadelijk zijn! Er is sprake van een toxische waarde als deze boven de tweehonderdvijftig nmol/l is.

Lees verder

• Vitamine B12-tekort: oorzaken, klachten en oplossingen
• Magnesiumtekort: oorzaken, klachten, diagnose en oplossingen