Levercysten: Buikpijn, schouderpijn en vol gevoel bij cyste

Circa 2 tot 5% van de bevolking heeft een cyste in de lever. Een levercyste (hepatische cyste) is een abnormale, met vocht gevulde holte in de lever, het grootste orgaan in het lichaam. Er bestaan verschillende soorten levercysten, die zich niet altijd manifesteren met symptomen. Wanneer symptomen wel optreden, zijn buikpijn, schouderpijn en een vol gevoel de meest voorkomende klachten. Bij deze symptomen is het belangrijk om medisch advies in te winnen voor een juiste diagnose en behandeling. De behandeling van levercysten varieert van medicatie tot operatieve ingrepen, afhankelijk van de aard en ernst van de cyste. Hoewel levercysten niet altijd te voorkomen zijn, kan een gezonde levensstijl de ernst van de aandoening beperken.

• Anatomie van de lever en relatie tot levercysten
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van cyste in lever
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Soorten levercysten
• Cystadenoom en cystadenocarcinoom
• Echinokokkose
• Eenvoudige cysten
• Polycystische leverziekte
• Symptomen: Buikpijn, schouderpijn en vol gevoel in buik
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van levercyste
• Conservatief beleid
• Chirurgie
• Medicatie
• Zelfzorg
• Prognose van levercysten
• Complicaties
• Preventie van cysten in lever

Anatomie van de lever en relatie tot levercysten

Leverstructuur en -functie
De lever is een groot, complex orgaan dat zich rechtsboven in de buikholte bevindt, net onder het diafragma. Dit orgaan bestaat uit verschillende lobben: de rechter- en linkerleverlob, en bij sommige mensen kleinere lobben zoals de caudate en quadrate lobben. De lever heeft een unieke bloedtoevoer via de leverader en de leverslagader, die gezamenlijk voedingsstoffen, zuurstof en afvalstoffen aanvoeren en afvoeren. Dit systeem ondersteunt de verschillende functies van de lever, zoals ontgifting, stofwisseling, opslag van vitaminen en mineralen, en de productie van gal, die belangrijk is voor de vertering van vetten.

Het leverweefsel, bekend als parenchym, bestaat voornamelijk uit hepatocyten, die de meeste metabole functies vervullen. Deze cellen spelen een cruciale rol in het omzetten van voedingsstoffen, het neutraliseren van gifstoffen, en het helpen van het lichaam om essentiële eiwitten en enzymen aan te maken. Levercysten, wanneer aanwezig, bevinden zich meestal in het parenchym en zijn vaak gevuld met een heldere vloeistof. Levercysten hebben doorgaans een dunne wand en kunnen goedaardig zijn, hoewel ze soms symptomen kunnen veroorzaken als ze druk uitoefenen op omliggende structuren.

Levercysten en hun interactie met het leverweefsel
Levercysten zijn met vloeistof gevulde holtes in de lever die meestal goedaardig zijn. Deze cysten kunnen ontstaan door een verscheidenheid aan factoren, waaronder genetische aanleg, ontstekingen, en aangeboren afwijkingen in de leverontwikkeling. Het type en de locatie van levercysten in het leverweefsel kan bepalend zijn voor de symptomen en complicaties die ze mogelijk veroorzaken. Eenvoudige levercysten, die veel voorkomen, bevinden zich meestal in het leverparenchym en veroorzaken doorgaans geen klachten. In andere gevallen, zoals bij polycysteuze leverziekte, kunnen talrijke cysten ontstaan en de structuur en functie van de lever beïnvloeden.

Levercysten en het galwegsysteem
De lever is verbonden met het galwegsysteem, dat gal van de lever naar de galblaas en de dunne darm transporteert. Levercysten kunnen zich in de buurt van het galwegsysteem bevinden, en wanneer ze in grootte toenemen, kunnen ze druk uitoefenen op deze kanalen. Dit kan soms leiden tot obstructie van de galstroom, wat geelzucht kan veroorzaken. Dit gebeurt echter zelden en wordt meestal gezien bij grote of geïnfecteerde cysten. In sommige gevallen kan een levercyste geïnfecteerd raken, wat kan leiden tot complicaties zoals galweginfecties of ontstekingen.

Epidemiologie

Algemene prevalentie van levercysten
Levercysten zijn relatief veelvoorkomend en komen voor bij ongeveer 5-10% van de bevolking. De meeste levercysten worden bij toeval ontdekt tijdens beeldvormende onderzoeken die worden uitgevoerd voor andere medische redenen. De prevalentie neemt toe met de leeftijd, waarbij oudere patiënten vaker levercysten ontwikkelen. Levercysten komen ook vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, hoewel de reden hiervoor nog niet volledig begrepen is. De meeste levercysten veroorzaken geen symptomen en blijven gedurende het leven asymptomatisch.

Prevalentie van eenvoudige levercysten
Eenvoudige levercysten zijn de meest voorkomende vorm en worden vaak gevonden bij routinematige beeldvorming. Deze cysten ontstaan meestal spontaan en nemen langzaam toe in grootte naarmate de leeftijd toeneemt. Bij de meeste patiënten veroorzaken deze cysten geen symptomen en vereisen ze geen behandeling. In zeldzame gevallen kunnen ze echter groot worden en druk uitoefenen op omliggende structuren, wat klachten kan veroorzaken.

Polycysteuze leverziekte
Polycysteuze leverziekte is een erfelijke aandoening waarbij zich meerdere cysten in de lever vormen. Dit type levercyste komt voor bij minder dan 1% van de bevolking en treedt vaak op in combinatie met polycysteuze nierziekte. Patiënten met een genetische aanleg voor deze aandoening hebben een groter risico op het ontwikkelen van talrijke cysten, die de leverfunctie kunnen beïnvloeden en in sommige gevallen medische opvolging vereisen.

Mechanisme

Ontstaan van eenvoudige levercysten
Eenvoudige levercysten ontstaan meestal door een ontwikkelingsstoornis in de embryonale fase. Hierbij kan een deel van de galwegen zich niet volledig ontwikkelen, wat leidt tot het ontstaan van een afgesloten ruimte die zich vult met vloeistof. Eenvoudige levercysten hebben vaak een dunne wand en groeien doorgaans langzaam. Deze cysten worden zelden groter dan enkele centimeters en blijven in de meeste gevallen asymptomatisch.

Genetische oorzaken van polycysteuze leverziekte
Polycysteuze leverziekte ontstaat door genetische mutaties in genen zoals PKD1 en PKD2. Deze mutaties beïnvloeden de structuur van de levercellen, wat leidt tot de vorming van meerdere cysten. Het aantal en de grootte van de cysten nemen toe naarmate patiënten ouder worden, wat kan resulteren in leververgroting en, in sommige gevallen, klachten. Erfelijke leverziekten zoals deze vereisen vaak genetisch advies om familieleden te informeren over het risico en mogelijke behandelingsopties.

Leverinfecties en cystevorming
In sommige gevallen kunnen infecties leiden tot de vorming van levercysten. Echinococcose, een parasitaire infectie, kan cysten in de lever veroorzaken en komt vooral voor in gebieden met veel contact tussen mensen en vee. Geïnfecteerde levercysten kunnen leiden tot symptomen zoals pijn, koorts en ontsteking. Deze cysten hebben een dikkere wand en bevatten mogelijk pus of geïnfecteerde vloeistof, wat medische behandeling noodzakelijk maakt.

Oorzaken van cyste in lever

De precieze oorzaak van een cyste in de lever is onduidelijk anno oktober 2024, maar ze zijn soms het resultaat van een misvorming bij de geboorte. In zeldzame gevallen wijzen levercysten op een ernstige, onderliggende aandoening, zoals:

• een echinococcus-infectie, een parasitaire infectie
• een polycysteuze leverziekte, een erfelijke aandoening
• leverkanker

Risicofactoren

Het gebruik van volgende middelen veroorzaakt schade aan de levercellen, waardoor de cysten mogelijk vergroten of de symptomen verergeren:

• alcohol
• milieuverontreinigde stoffen en chemicaliën
• overtollige suiker
• persoonlijke verzorgingsproducten en cosmetica
• recreatieve drugs (drugsmisbruik)
• sommige medicijnen
• verzadigde vetten, transvetten en gefermenteerde voedingsmiddelen (deze zorgen voor een opgeblazen gevoel).

Risicogroepen

Ouderen
Ouderen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van levercysten. Dit komt doordat cysten vaak langzaam groeien en pas op latere leeftijd zichtbaar worden. Hoewel de meeste cysten geen symptomen veroorzaken, kunnen grotere cysten klachten geven zoals buikpijn of druk op omliggende organen. Routinecontroles kunnen helpen bij het opsporen van levercysten bij oudere patiënten.

Patiënten met polycysteuze nierziekte
Patiënten met polycysteuze nierziekte hebben een verhoogd risico op polycysteuze leverziekte, omdat beide aandoeningen vaak genetisch verbonden zijn. Deze patiënten ontwikkelen vaak meerdere cysten in zowel de nieren als de lever, wat de leverfunctie kan beïnvloeden en in sommige gevallen medische opvolging vereist. Het erfelijke karakter van deze aandoening maakt genetisch advies nuttig voor familieleden.

Mensen met blootstelling aan parasieten
In gebieden waar parasitaire infecties zoals echinococcose voorkomen, lopen mensen die werken met dieren een verhoogd risico op levercysten. Deze infecties kunnen leiden tot cysten die pijn en koorts veroorzaken. Mensen die regelmatig in contact komen met vee of in landelijke gebieden wonen, kunnen baat hebben bij periodieke medische controles om mogelijke levercysten vroegtijdig op te sporen.

Soorten levercysten

Cystadenoom en cystadenocarcinoom

Een cystadenoom is een goedaardige levercyste, terwijl een cystadenocarcinoom kwaadaardig is. Cystadenomen doen denken aan eenvoudige cysten omdat ze van epitheliale oorsprong zijn en vanaf de geboorte aanwezig zijn. Waarom precies deze goedaardige cysten ontaarden in een carcinoom (kwaadaardig gezwel), is anno oktober 2020 niet bekend. Cystadenocarcinomen groeien langzaam en hebben een gemiddelde diameter van twaalf centimeter.

Echinokokkose

Echinokokkose is een lintworminfectie die overdraagbaar is tussen dieren en mensen. De verspreiding van de lintworm gebeurt door het eten van de eieren van de parasiet, die aanwezig is in de uitwerpselen van de dierlijke gastheer (zoals schapen en honden). Het larvale stadium van de Echinococcus granulosus (E. granulosus) en Echinococcus multilocularis (E. multilocularis) veroorzaakt twee soorten levercysten bij mensen.

Eenvoudige cysten

Bij de geboorte zijn eenvoudige cysten aanwezig, het meest voorkomende type. Abnormale galkanaalcellen vormen deze cysten tijdens de ontwikkeling van het embryo. De eenvoudige levercysten bevatten een galachtige vloeistof en zijn bedekt met een dunne laag epitheelcellen. Ze meten meestal minder dan drie centimeter in diameter.

Polycystische leverziekte

Bij de zeldzame genetische aandoening polycystische leverziekte ervaart de patiënt vanaf de geboorte meer dan twintig levercysten (deze bevinden zich in een cluster). De polycystische leveraandoening is sterk geassocieerd met autosomaal dominante polycysteuze leverziekte (PCLD) en autosomaal dominante polycystische nierziekte (ADPKD).

Symptomen: Buikpijn, schouderpijn en vol gevoel in buik

De patiënt heeft afhankelijk van de oorzaak één of meer levercysten. De levercysten zijn aangeboren of ontstaan later in het leven. Een levercyste veroorzaakt bij de meeste patiënten geen symptomen aangezien de leverfunctie niet is aangetast. De aanwezigheid van symptomen is meestal gebaseerd op de grootte van de cyste. Een grote levercyste is in staat om klachten te veroorzaken, terwijl kleinere vaak niet leiden tot symptomen.

Buikpijn
Milde tot intense buikpijn is kenmerkend wanneer een patiënt een levercyste heet. De pijn situeert zich over het algemeen in het gebied rechtsboven in de buik. Wanneer een levercyste blijft groeien, krijgt de patiënt steeds meer buikpijn. Bij abrupte of intense pijn in de buik moet de patiënt onmiddellijk een arts raadplegen, daar dit mogelijk wijst op een gescheurde cyste of een appendicitis (blindedarmontsteking).

Schouderpijn
Soms blijft een levercyste groeien waardoor deze scheurt en begint te bloeden. Wanneer een levercyste bloedt in de buikholte, ontstaat intense buik- en schouderpijn.

Volheid of een opgeblazen gevoel
De patiënt heeft een zwelling in de buik door de levercyste die scheurt of tegen andere organen duwt. Hierdoor lijkt het buikgebied afwijkend, afgerond of duidelijk vergroot. De buik voelt bovendien zacht aan. Dit veroorzaakt een levercyste opgeblazen of vol gevoel van de buik. Sommige patiënten ervaren een tijdelijk verlies van eetlust door de volheid in de buik.

Echinokokkose
Parasitaire cysten (echinokokkose) gaat tevens gepaard met koorts, bloederig sputum (slijm) en ernstige jeuk. Het type echinokokkose veroorzaakt door E. multilocularis (alveolaire echinokokkose) resulteert in tekenen die doen denken aan levercirrose of leverkanker.

Alarmsymptomen

Pijn in de bovenbuik
Pijn in de rechterbovenbuik kan een alarmsymptoom zijn bij patiënten met levercysten, vooral als deze cysten groot genoeg zijn om druk uit te oefenen op omliggende weefsels. Deze pijn kan constant aanwezig zijn of verergeren bij beweging. Patiënten die dergelijke pijn ervaren, dienen medische controle te ondergaan om de omvang en mogelijke complicaties van de cysten te beoordelen.

Geelzucht
Geelzucht, het geel kleuren van de huid en ogen, kan optreden als levercysten druk uitoefenen op de galwegen, wat leidt tot obstructie van de galstroom. Dit symptoom kan wijzen op een ernstiger probleem en vereist directe medische opvolging. Bij patiënten met geelzucht is verder onderzoek nodig om de oorzaak en mogelijke behandeling van de cysten te bepalen.

Koorts en infectiesymptomen
Koorts en infectiesymptomen kunnen wijzen op een geïnfecteerde levercyste, vooral bij patiënten in risicogebieden voor parasitaire infecties. Deze infecties kunnen leiden tot complicaties zoals cysteruputuur en verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam. Patiënten met koorts, buikpijn en andere tekenen van infectie dienen snel medische hulp te zoeken voor een juiste diagnose en behandeling.

Diagnose en onderzoeken

De meeste patiënten krijgen per toeval de diagnose van een levercyste. De arts detecteert dit dan tijdens een CT-scan, MRI-scan of echografie van de buik wat hij uitvoert voor het opsporen of opvolgen van andere aandoeningen. Hoewel de meeste levercysten goedaardig zijn, is een vroege diagnose van cruciaal belang voor een juiste behandeling van de parasitaire of kankerachtige subtypen. Cystische echinokokkose diagnosticeert de arts met behulp van een speciaal bloedonderzoek die Echinococcus-antilichamen in het bloed detecteert.

Behandeling van levercyste

Conservatief beleid

De meeste cysten verdwijnen vanzelf en behoeven geen medische behandeling. Wanneer een levercyste opengebarsten is en een bloeding aanwezig is in de buikholte, behandelt de arts dit meestal niet maar adviseert hij rust aan de patiënt. De pijn vermindert na enkele dagen nadat de cyste gescheurd is.

Chirurgie

Indien toch een behandeling is, verwijdert de arts meestal de levercyste via minimaal invasieve chirurgische technieken. De chirurgische behandeling is nodig bij grote of kwaadaardige cysten. Het afvoeren van vloeistof uit de cyste (draineren) is een andere behandelingsmogelijkheid, maar het effect is slechts tijdelijk. Bij sommige patiënten met een polycystische leverziekte is tot slot een levertransplantatie vereist.

Medicatie

Parasitaire cysten veroorzaakt door echinokokkose behandelt de arts met een combinatie van operaties en tot twee jaar chemotherapie om de symptomen te verminderen. Daarnaast zet de arts diverse geneesmiddelen in om parasitaire wormen te behandelen (anthelmintica).

Zelfzorg

De patiënt moet minder zuivelproducten en suiker consumeren, omdat ze beide de groei van cysten in het lichaam stimuleren. Voorts is het van belang om voldoende jodium, selenium en vitamine D op te nemen via de voeding en capsules. Verder is het van belang om de risicofactoren te vermijden, elimineren of beperken.

Prognose van levercysten

De prognose voor patiënten met levercysten is over het algemeen positief. De meeste levercysten veroorzaken geen symptomen en worden vaak per toeval ontdekt tijdens beeldvormende onderzoeken om andere aandoeningen te diagnosticeren. In de meeste gevallen blijven levercysten stabiel en vereisen ze geen behandeling. Wanneer behandeling nodig is, zoals bij grote of symptomatische cysten, kan deze meestal effectief worden uitgevoerd met medicatie of een minimaal invasieve procedure. Na behandeling of monitoring verdwijnen de klachten vaak volledig. Het risico op ernstige complicaties is laag, vooral bij goedaardige levercysten. In zeldzame gevallen, zoals bij kwaadaardige cystadenocarcinomen, kan de prognose variëren afhankelijk van de grootte en verspreiding van de tumor.

Complicaties

Eenvoudige levercysten ontaarden mogelijk in leverkanker (kanker in lever met geelzucht en buikpijn) indien de patiënt de cysten niet laat behandelen. Cystische tumoren in de lever bevatten een mengsel van vloeibaar en vast materiaal en moeten de arts operatief verwijderen, omdat het vaste materiaal uiteindelijk kanker kan worden. Verder leiden levercysten soms tot cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn).

Preventie van cysten in lever

Aangeboren of erfelijke levercysten zijn niet te voorkomen. De preventie van parasitaire cysten kunnen gebeurt door het hanteren van een goede hygiëne en een goede voedselbehandeling in delen van de wereld waar echokokkose veel voorkomt, zoals Afrika, Europa, Azië, het Midden-Oosten en Midden- en Zuid-Amerika. Bovendien moeten jagers altijd handschoenen dragen bij de omgang met wilde dieren.

Lees verder

• Cyste: Abnormaal gevormde zakvormige holte in lichaam
• Schouderpijn: Oorzaken van pijn aan schoudergewricht